Gerehabiliteerde Kouwenhoven keert terug naar TU Delft

Het hoogtepunt van de roem van Leo Kouwenhoven was de opening van het Microsoft Quantum Lab op 21 februari 2019. Het was een evenement waarbij hij en koning Willem-Alexander elkaar krachtig de hand schudden. De aula zat vol en vrijwel de volledige vaderlandse pers deed verslag van het veelbelovende onderzoek naar de quantumcomputer dat in Delft zou gaan plaatsvinden.

Kouwenhoven (geboren in 1963) was eind 2016 overgestapt van de faculteit Technische Natuurwetenschappen naar Microsoft om daar het Quantum Lab te leiden. Hij hield een onbetaald contract aan met de TU.

“Ik beloof jullie dat we hier verbazende ontdekkingen zullen doen”, zei Kouwenhoven bij de opening van het Microsoft Quantum Lab. Directeur van Microsoft Nederland, Ernst-Jan Stigter, deed er nog een schepje bovenop met zijn voorspelling dat Delft de quantumhoofdstad van de wereld ging worden.

Crisis

De problemen begonnen een jaar later toen het de onderzoekers bij herhaalde pogingen niet lukte om eerder gepubliceerde resultaten van het Majorana-onderzoek te herhalen. Majorana’s zijn de in 2012 door Kouwenhoven ontdekte quasideeltjes waarvan experts voorspelden dat ze vanwege hun onverstoorbaarheid geschikt zouden kunnen zijn als quantumbit of qubit – de bouwsteen van de veelbelovende quantumcomputer.

Kouwenhoven en zijn team schreven in april 2020 naar Nature om hun twijfels kenbaar te maken. Nature plaatste meteen een addendum bij het artikel om lezers te informeren over de twijfel. Het college wetenschappelijke integriteit (CWI) van de TU Delft startte in 2020 een onderzoek in opdracht van het college van bestuur.

QuTech, het quantumlab van de TU Delft en TNO, liet in mei 2020 weten dat er onjuiste gegevensverwerking had plaatsgevonden. Op 8 maart 2021 volgde de officiële intrekking van het artikel dat ging over de Majorana-metingen (Quantized Majorana Conductance).

In maart 2022 verliet Kouwenhoven Microsoft.

‘Blind voor data die niet pasten bij het doel dat ze nastreefden’

Een maand later volgde een tweede terugtrekking die betrekking had op een eerder artikel uit 2017 dat ging over de gebruikte materialen.

Weer een paar maanden later, begin juni 2022, oordeelde de integriteitscommissie van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (Lowi) dat Kouwenhoven en zijn postdoc-onderzoeker Hao Zhang met hun 2018 Majorana-artikel nalatig waren geweest.

Het CWI schreef eerder al in de conclusie van hun rapport dat ‘de auteurs zo meegesleurd werden door hun enthousiasme dat ze blind waren voor data niet pasten bij het doel dat ze nastreefden.’

In een persbericht maakt QuTech melding van een nieuw CWI-rapport dat Kouwenhoven zou ontslaan van verdenking van fouten bij het artikel uit 2017. (Delta heeft het rapport opgevraagd bij het CWI, maar niet kunnen inzien). Daardoor zou Kouwenhovens reputatie gezuiverd zijn, wat de weg opent voor een aanstelling als universiteitsprofessor aan de TU Delft per 1 maart 2024.

Een ‘universiteitsprofessor’ is een bijzondere functie aan Nederlandse universiteiten. Ten opzichte van gewone hoogleraren krijgt een deze doorgaans veel vrijheid, extra geld voor onderzoek, en vaak vrijstelling van bestuurswerk of onderwijsverplichtingen.

Terugkeer

“Ik ben blij om terug te keren naar de TU Delft”, reageert Kouwenhoven in het persbericht. “De afgelopen jaren waren zwaar, maar ik ben blij dat ik verantwoording heb kunnen afleggen voor het onderzoek dat ik al die jaren heb geleid. Zowel het Lowi als het college van bestuur hebben geconcludeerd dat er geen schending van de wetenschappelijke integriteit heeft plaatsgevonden. Met betrekking tot de publicatie Quantized Majorana Conductance is geconcludeerd dat ik als begeleider zorgvuldiger had moeten zijn, en daar ben ik het helemaal mee eens. Nu het integriteitsonderzoek is afgerond, kan het wetenschappelijk debat worden hervat.”

De afgelopen jaren begeleidde Kouwenhoven op de achtergrond promovendi als ‘onafhankelijk onderzoeker’. Zo was hij medeauteur van een nieuwe Majorana-publicatie die eerder dit jaar in Nature verscheen door het onderzoeksteam van Guanzhong Wang, Nick van Loo en Tom Dvir. De publicatie was het eerste teken dat het Delftse Majorana-onderzoek weer overeind krabbelt.

“Gelukkig hebben promovendi en postdocs de afgelopen jaren niet stilgezeten”, aldus Kouwenhoven. “Zij waren succesvol in het ontwikkelen van een alternatieve aanpak voor het realiseren van Majoranatoestanden. Deze nieuwe aanpak is veelbelovend, in eerste instantie voor fundamenteel quantumonderzoek en mogelijk later als basis voor een nieuwe qubit.”