[Column] Fossiele banden

Begin deze maand organiseerde de TU een ‘beraadslaging’ over de vraag of we de banden tussen onderzoekers en de fossiele industrie moeten verbreken. De bijeenkomst mocht vooral geen ‘debat’ heten – zelfs geen ‘discussie’. Desalniettemin gingen de gesprekken aan de hand van nogal simplistische stellingen, wat het gesprek minder genuanceerd maakte dan had gekund. En waar scherp formuleren juist wél zinnig was geweest gebeurde dat niet. Zo werd er vooral gesproken over het wollige ‘samenwerken met’ in plaats van het meer concrete (en veel minder verdedigbare) ‘laten financieren door’.

Dat gezegd, de zaal zat goed vol en de toon was kritischer dan ik verwacht had. Top. Maar waar ik me echt over heb zitten verbazen was de manier waarop er over grote bedrijven gesproken werd.

Zo zei coördinator duurzaamheid Andy van den Dobbelsteen, vrij naar Margaret Thatcher: “Bedrijven bestaan niet. Het zijn groepen mensen.” Alsof economische structuren en financiële belangen er totaal niet toe doen. Een ander panellid beschreef haar prettige werkrelatie met iemand bij Halliburton en gaf daarbij toe dat ze het maar moeilijk vond om na te denken over zijn bedrijf als geheel.

Anderen behandelden bedrijven juist wél als geheel, maar op een manier die ik bijzonder naïef vind. Herhaaldelijk werden de Shells van de wereld besproken alsof het zélf personen waren – personen met een geweten, het vermogen om spijt te hebben en de mogelijkheid om zelfopofferend gedrag te vertonen. Eén panellid bleef er maar op hameren hoe gemeen het is om iemand die tot inkeer is gekomen en oprecht haar leven wil beteren niet te helpen.

‘Alsof die naïeve jeugd het nu maar aan de volwassenen over moet laten’

Maar een beursgenoteerd bedrijf is geen persoon. Zijn belangen zijn die van zijn aandeelhouders: winst en groei. En hoe welwillend of capabel de mensen die er werken ook zijn, ze kunnen nooit iets doen dat die belangen in gevaar brengt. Zolang we onderzoek naar een duurzame toekomst afhankelijk maken van samenwerking met precies die partijen die er belang bij hebben om zo lang mogelijk te blijven pompen en stoken, en zolang we als ingenieurs het economische systeem dat die vernietiging beloont niet eens nóemen – laat staan ter discussie stellen – zijn we eerder rem dan aanjager van de verandering die nodig is.

Op zijn minst is het moeilijk vol te houden dat je onafhankelijk het maatschappelijk belang dient wanneer je je werk beperkt tot wat compatibel is met de belangen van Shell et Al.

Er zijn na dit evenement geen verdere stappen of acties vanuit de TU Delft aangekondigd. Het bestuur van onze universiteit vindt het ‘betreurenswaardig’ dat End Fossil Occupy daarom plannen heeft voor een bezetting. Men is immers altijd bereid om te ‘luisteren’ en tot ‘dialoog’. Ik vind dat een beetje paternalistisch. Alsof die naïeve jeugd het nu maar aan de volwassenen over moet laten.

Ik ben blij dat ze de druk erop houden. Sterker, ik vind dat je het als universiteit toe moet juichen wanneer studenten in actie komen. Als je kritische, maatschappelijk bewuste ingenieurs op wil leiden moet je niet meteen gaan zeuren wanneer dat kritische bewustzijn tot een beetje wrijving leidt.

Bob van Vliet is docent bij de faculteit 3mE en gespecialiseerd in ontwerponderwijs. Reacties zijn welkom via B.vanVliet@tudelft.nl.

Bob van Vliet / Columnist