Wat andere onderzoekers kunnen leren van de kwestie-Kouwenhoven

Dat concludeert het college van bestuur van de TU Delft na lezing van het tweede rapport van de interne commissie wetenschappelijke integriteit (CWI), en gesprekken met de twee beklaagden in deze zaak: quantumhoogleraar Leo Kouwenhoven en zijn voormalige postdoc Hao Zhang.

Het CWI-rapport was in februari dit jaar al klaar, de gesprekken volgden begin juni. Het eindoordeel van het college van bestuur is vervolgens op 18 december verschenen op de website van koepelorganisatie Universiteiten van Nederland (UNL). Daarin staan, naast de beoordeling en de adviezen van de CWI ook de afwegingen en de eindconclusies van het cvb, waarbij dat laatste ook de hand in eigen boezem steekt.

Meetgegevens

Aanleiding voor het rapport was een melding over schending van wetenschappelijke integriteit. In hun motivatie van de terugtrekking van een Nature-publicatie over nanodraadjes spraken de onderzoekers zelf van ongepast wissen en bijwerken van meetgegevens. Ze besloten daarom op 19 april 2022 een artikel uit 2017 in te trekken.

Dat was ruim een jaar na de intrekking van het geruchtmakende Majorana-artikel, waar de CWI eerder al onderzoek naar deed.

Met betrekking tot het nanodraadjes-onderzoek oordeelde de CWI dat er sprake was geweest van een onjuiste verwerking van meetgegevens door Zhang en dat was Kouwenhoven daar medeverantwoordelijk voor was.

Deels andere conclusie

Het cvb volgt de CWI in het oordeel over Zhang, in het stuk aangeduid als beklaagde 2. ‘In de eerste plaats staat voor het cvb de verantwoordelijkheid van [beklaagde 2] in deze kwestie voorop.’

Maar over Kouwenhoven trekt het cvb een andere conclusie: “Een leidinggevende moet – alle controlemechanismen in acht nemend – tot op een zekere hoogte kunnen vertrouwen op het werk van ervaren onderzoekers in zijn team, zoals [beklaagde 2] dat in deze situatie was.”

Kouwenhoven had geen aanleiding om zijn postdoc te wantrouwen, schrijft het cvb verder, en was voor het onderhavige artikel bovendien niet betrokken bij de metingen ‘Hij wordt in deze niet verantwoordelijk gehouden voor het handelen van [beklaagde 2].’ Met andere woorden: het college zuivert Kouwenhoven van de blaam.

Aanbevelingen

Toch volgt het cvb wel twee algemene aanbevelingen van de CWI over het werken met data:

Prestatiedruk

Dat is des te belangrijker, vindt de CWI, in het licht van ‘de kennelijke druk die er bij de onderzoeksgroep (…) bestond om in de bewuste periode tot resultaten te komen’. Het college van bestuur kende die geruchten, zo blijkt, en benaderde medewerkers met vragen over de werksfeer.

Enerzijds kwam daar waardering uit naar voren voor de bevlogen leiding door Kouwenhoven en de mogelijkheid voor medewerkers om zich te ontwikkelen in het onderzoeksveld. Anderzijds kwamen er meldingen over ‘de hoge mate van competitie die in de bewuste periode aanwezig was’.

‘Bij sommige medewerkers leidde dit tot stress die uiteindelijk tot onregelmatigheden heeft geleid’, staat in het eindoordeel van het college van bestuur. ‘Dat trekt het cvb zich aan.’

Het cvb schrijft in het rapport belang te hechten aan een onderzoeksklimaat van ‘relatieve rust’ met inachtname van de integriteitsnormen. Daarin past het overnemen van de bovenstaande aanbevelingen van de CWI. Daarnaast krijgt Kouwenhoven met zijn aanstelling als universiteitshoogleraar waarschijnlijk een rustiger onderzoeksomgeving.