Spiegeltje, spiegeltje aan de wand

Een collega gaf bij haar afscheid kleine Delfts blauwe handspiegeltjes cadeau: opdat we maar met enige regelmaat op onszelf, ons functioneren en onze instelling zouden reflecteren. Goed advies waar ik actief invulling aan probeer te geven. Reflecteren is namelijk een bezigheid waar je bewust tijd voor moet nemen. Voor een politicus of bestuurder kan het daarnaast geen kwaad om deze reflectie en vooral wat je ervan hebt geleerd, publiek te maken. Zou Henk Kamp bijvoorbeeld echt niks geleerd hebben van het toeslagenschandaal? In de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening gaf hij aan nog steeds achter zijn, aantoonbaar foute, aanpak te staan. Hoewel de oppositie regelmatig vind dat de zelfreflecties van premier Mark Rutte (ja, hij is nog steeds premier) tekortschieten, komen van de Kamerleden uit de oppositie ook zelden reacties waaruit reflectie op het eigen handelen blijkt. Ook Ruttes opvolger Dilan Yeşilgöz heb ik nog nooit betrapt op een stukje reflectie. Terwijl er toch genoeg te reflecteren valt over het laten vallen van het kabinet op basis van een leugen over ‘nareis op nareis’ en het openen van de deur voor een kabinet met de PVV, wat ik binnenkort op het bordes verwacht.

Het gebrek aan reflectie is niet beperkt tot de politieke arena. Zo verwacht ik weinig reflectie van de EBU over de diskwalificatie van Joost Klein en de proportionaliteit van die maatregel. Had die jongen niet gewoon excuses kunnen maken? Daar komen politici tenslotte ook altijd mee weg. Maar ook van Joost zelf heb ik nog geen reflectie voorbij zien komen; we moesten het doen met een filmpje van dansende honden.

Er wordt geconstateerd dat er verkeerd is gehandeld, maar de oorzaken blijven onbenoemd

En wat te denken van de studentenprotesten en de manier waarop ertegen wordt opgetreden? Je kunt je, terecht, druk maken over Gaza en tegelijkertijd benoemen dat je het vernielen van universiteitsgebouwen afkeurt. Je kunt de opdracht geven om het terrein te laten ontruimen en tegelijkertijd toegeven dat de ME een beetje gewelddadig tekeer ging. Ik snap best dat deze reflecties niet ‘in the heat of the moment’ plaats kunnen vinden, maar ik heb er weinig vertrouwen in dat, als het stof is neergedaald, mensen in de spiegel zullen kijken.

Ook dichter bij huis ervaar ik een gebrek aan reflectie. Bijvoorbeeld na de reactie van de TU Delft op het inspectierapport. Er wordt inmiddels geconstateerd dat er verkeerd is gehandeld, maar de oorzaken van dat handelen, en vooral ook hoe ervoor te zorgen dat er in de toekomst anders gehandeld wordt, dat blijft onbenoemd. Ook inzake de herbenoeming van de rector/voorzitter mis ik reflectie. Hoewel “met de kennis van nu” het inspectierapport wellicht wel gedeeld zou zijn met de ondernemingsraad en studentenraad, kan ik niet ontdekken welke aanvullende kennis er sinds januari boven tafel is gekomen. De collectieve verontwaardiging van de TU Delft-gemeenschap over het inspectierapport kun je geen nieuwe kennis noemen, maar slechts één van de voorspelbare scenario’s.

Narcissus keek zo lang en indringend naar zijn eigen spiegelbeeld dat hij verliefd op zichzelf werd. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Maar van gedoseerde en kritische zelfreflectie is nog nooit iemand minder geworden; en politici of bestuurders al helemaal niet.