[Column] Durf je het of durf je het niet?

Ik heb een hekel aan deadlines, ik blijf er graag ver uit de buurt. Daarom ligt mijn column meestal een ruime week voor de deadline bij de redactie van de TU Delta. Het gevolg is dat mijn columns niet actueel zijn en niet gaan over de meest recente ophef in academia-land (en daar is de laatste tijd geen gebrek aan). Maar dit keer had ik, voor het eerst deadlinestress door een totaal gebrek aan inspiratie… dat wil zeggen, tót deze week de ophef rondom de Cursor in Eindhoven losbarstte.

Ik moet en zal daarover schrijven, maar wat kan ik daar over schrijven? Is niet alles al gezegd? En misschien wel belangrijker: wat durf ik daarover te schrijven?

Dat dit een relevante vraag is, bleek wel op het UNL-festival UNLimited. Tijdens de sessie ‘Who’s afraid of the Big Bad Woke’ (kudos voor degene die deze workshopnaam heeft bedacht) was de eerste vraag: ‘Zijn er onderwerpen waar je niet over durft te schrijven?’ En tot mijn eigen verbazing (ik durf namelijk alles…) antwoordde ik toch ‘ja’.
Nu ben ik geen journalist en ga ik enkel onderwerpen uit de weg omdat ik geen zin heb in gedoe. Zo zou ik het bijvoorbeeld wijselijk voor me houden als ik de student van tegenwoordig weinig weerbaar zou vinden, en de term sneeuwvlokje zou ik natuurlijk nooit in de mond nemen.

Zonder persvrijheid is er geen academische vrijheid

Maar dat een redactie iets niet publiceert uit angst voor baanverlies, of deze angst nu terecht of onterecht is, is een zeer kwalijke zaak die de gemoederen al een week flink bezighoudt. De vele steunbetuigingen aan de redactie van de Cursor maken de overheersende opinie helder en daar heb ik weinig aan toe te voegen.

Wat kunnen we eraan doen?

De vraag die mij bezighoudt is: wat kunnen we eraan doen? Niet alleen in Eindhoven maar bij alle Nederlandse universiteitsbladen. Want zonder persvrijheid is er geen academische vrijheid. En dat academische vrijheid belangrijk is, daar zijn we het allemaal over eens. Om de prachtige beeldspraak van Lars de Kruijf aan te halen, die in 2013 een scriptie schreef over de onafhankelijkheid van universiteitsbladen: hoe kunnen we van schoothondjes weer waakhonden maken? Ten tijde van het onderzoek viel TU Delta in dezelfde categorie, die van keffertje, als Cursor. Toen al was de conclusie dat Nederlandse universiteitsbladen steeds meer moeite hebben om onafhankelijk te opereren. Ik kan me nauwelijks voorstellen dat dit – in het licht van de polarisatie in de maatschappij – de afgelopen 10 jaar beter is geworden (maar ik laat me graag terechtwijzen).

Een eerste stap is uiteraard het inwilligen van de eisen van de redactie van Cursor. Maar wat ook noodzakelijk is, is het realiseren van organisatorische en financiële onafhankelijkheid. Dus geen onderdeel zijn van de communicatieafdeling, wellicht een dienstverband hebben met een entiteit die losstaat van de universiteit. Zo kan de universiteit je niet uit je functie ontheffen. Ook een nieuwe financieringsvorm is een mogelijkheid. Zo zou bijvoorbeeld het ministerie van OCW universiteitsbladen direct kunnen financieren.

Ik ontbeer de expertise om hier een goed systeem voor te ontwikkelen, maar ik roep de universiteitsbladen op om niet te rusten als de kwestie Cursor is opgelost, maar om het onderliggende probleem structureel aan te pakken. Want hoewel bijthonden in Nederland wellicht verboden worden, heeft de universiteit ze hard nodig!

Birgit van Driel is sinds 2021 beleidsmedewerker bij de directie Strategic Development. Ze is terug van weggeweest op de TU Delft waar ze in 2006 begon met studeren en de faculteiten IO (eerste jaar), TNW (bachelor) en 3mE (PhD) heeft aangedaan. Na haar PhD is ze strategieconsultant geweest bij Kearney en Program Officer bij NWO-TTW.