[Column] Kers op de taart

In september 2022 schafte de geneeskundeopleiding van de Vrije Universiteit Amsterdam het predicaat cum laude af. En zoals medecolumnist Casper Albers al voorspelde: als er één schaap over de dam is… Inmiddels denken nog eens drie geneeskundeopleidingen na over het afschaffen van het predicaat cum laude in de hoop de prestatiedruk onder studenten en het risico op een burn-out te verminderen. Het gesprek over het al of niet afschaffen van cum laude wordt volop gevoerd in de nationale media, dus ook ik doe graag een duit in het zakje. 

Ik ben cum laude gepromoveerd en voor mij kwam dat als een verrassing. Het was de kers op de taart, een feestelijke bekroning van mijn onderwijsperiode. Ieder schoolniveau kwam ik gestaag een tandje verder. Eerst twijfelde ik of een natuurprofiel wel voor mij was weggelegd; op de middelbare school en in de bachelorfase slaagde ik met een lage zeven gemiddeld. In mijn Zwitserse master was dat gestegen naar een 4.8 (maar dan uit 5). Omdat men daar met veel meer gemak dan in Nederland het hoogste cijfer uitdeelt (een 10 is daar niet alleen voor de juf), zag ik hier geen bijzondere prestatie in. Uiteindelijk volgde er dus een cum laude-beoordeling voor mijn promotie. Het gekke is, ik werd helemaal niet steeds ambitieuzer en ik ging ook niet harder werken, er vielen gewoon steeds meer kwartjes. Als ik al stress ervaarde, was dat omdat ik een bepaald tentamen niet nóg een keer wilde herkansen (FTV – you know who you are – zie onderaan), of omdat ik geen zin had in het extra werk dat een paperafwijzing met zich meebrengt.

Ik zou de criteria voor cum laude verbreden

Cum laude is een erkenning van uitzonderlijkheid en is daarom per definitie niet voor iedereen weggelegd. Lang dacht ik dat het voor mij niet was weggelegd en het was dus ook geen stressfactor. Overigens had ik ook helemaal niet per se de behoefte om uitzonderlijk te zijn in mijn onderwijsprestaties. Volgens mij zit het probleem niet in het predicaat cum laude, maar in de behoefte om de beste te zijn en in de veronderstelling dat we het zijn van ‘de beste’ objectief kunnen bepalen. Het predicaat afschaffen zal niet zorgen voor verminderde prestatiedruk: studenten vinden wel weer een nieuwe indicator voor ‘de beste zijn’. Daarom is een brede cultuurverandering (die veel eerder begint dan op de universiteit), waarbij we studenten meegeven dat niet iedereen de beste hoeft te zijn, veel zinvoller en noodzakelijker dan het afschaffen van cum laude. Afstuderen moet het doel zijn, en een cum laude onderscheiding is slechts de kers op de taart.

Als we cum laude afschaffen, dan kunnen we alle wetenschapsprijzen wel afschaffen en zelfs de lintjesregen. Want zó moet je cum laude volgens mij zien: als een mooie prijs, een bekroning voor je uitmuntende werk of je bovengemiddelde inspanningen. En zó zie ik het predicaat cum laude bij promoties zeker functioneren. Wellicht is dit bij de opleiding geneeskunde anders en is het daar enkel gebaseerd op cijfers. Als dat zo is zou ik, in plaats van afschaffen, de toekenning minder baseren op cijfers en de criteria verbreden. Cijfers zijn wellicht wel de beste indicator om te toetsen of iemand de stof heeft begrepen, maar zeker niet de beste indicator om te bepalen of iemand een uitzonderlijke dokter zal worden.

Cum laude zorgt er in mijn ervaring voor dat studenten die denken middelmatig te zijn en daar tevreden mee zijn, extra waardering krijgen als ze toch blijken uit te blinken. En juist dat moeten we niet willen afschaffen.  

^{FTV: Fysische Transport Verschijnselen, destijds een struikelvak in de bachelor molecular science & technology.}

Birgit van Driel is sinds 2021 beleidsmedewerker bij de directie Strategic Development. Ze is terug van weggeweest op de TU Delft waar ze in 2006 begon met studeren en de faculteiten IO (eerste jaar), TNW (bachelor) en 3mE (PhD) heeft aangedaan. Na haar PhD is ze strategieconsultant geweest bij Kearney en Program Officer bij NWO-TTW.