Ethiek kun je niet leren

Elke masterstudent in Delft moet het verplichte vak ethics and engineering volgen. Dit vak, goed voor drie studiepunten, biedt een inleiding tot ethische codes en introduceert prominente denkers, variërend van Aristoteles tot Immanuel Kant. Met een specifieke focus op ethiek in technologie en engineering, weerspiegelt het vak de aard van onze universiteit. Sommige studenten zien het vak als een eenvoudige manier om studiepunten te behalen door alleen de verplichte sessies bij te wonen en vervolgens een relatief eenvoudig tentamen af te leggen. Toch is de materie van groter belang dan zij beseffen.

Als toekomstige ingenieurs zullen velen van ons de top in bedrijven bereiken en zich aan de frontlinie van innovaties als AI en quantumtechnologie bevinden. Het aanreiken van een ethisch kader om door complexe dilemma’s te navigeren lijkt daarom van vitaal belang. Maar in de realiteit blijkt de gemakkelijkste weg vaak de meest verleidelijke. Wanneer de negatieve gevolgen vaag en ver weg lijken, neigen mensen naar eigenbelang en de meest lucratieve oplossing.

ASML, het kroonjuweel van de Nederlandse economie, lijkt weinig bezig met de plek waar hun machines belanden

Als student technische natuurkunde zie ik medestudenten afstuderen om bij bedrijven als ASML te gaan werken. Maar wanneer Nederlandse chips opduiken in Russische wapens, blijft de verantwoordelijkheid vaak in de schaduw. Betekent dit dat werken bij ASML moreel verwerpelijk is? Dat laat ik aan jou over. Ik denk dat een data-analist of een R&D-engineer bij ASML er geen seconde erbij stil staat dat hij of zij indirect meewerkt aan het bouwen van wapens. ASML, het kroonjuweel van de Nederlandse economie, lijkt weinig bezig met de plek waar hun machines belanden, ondanks mogelijke sancties. Economie hebben we namelijk hoog in het vaandel staan, money talks. Ook al werken hier, als het goed is, allemaal mensen die lessen over ethiek hebben gehad.

Ik denk dat je niet in een vak kunt leren hoe je met moeilijke keuzes kunt omgaan. Als je erachter wilt komen hoe je om moet gaan met complexe situaties op een kleine schaal, moet je al verantwoordelijkheid nemen tijdens je studiejaren. Bijvoorbeeld door plaats te nemen in commissies of besturen waarbij je dingen organiseert. Daar kom je voor moeilijke keuzes te staan en daar leer je op een kleine schaal hoe je met keuzes omgaat.

Met zo’n commissie of bestuur organiseer je bijvoorbeeld een conferentie of beurs waarin duurzaamheid centraal staat. Laat je Shell je evenement sponsoren of blijf je bij je principes en laat je ze niet sponsoren en riskeer je dat je evenement niet doorgaat? Wat hier de beste keuze is, is niet meteen duidelijk. Maar als ik naar alle carrièrebeurzen en conferenties in Delft kijk de afgelopen jaren, dan zou je denken dat Shell het groenste en duurzaamste bedrijf van Nederland is.

Ethiek is meer dan een vak op je rooster; het is een levenslang leerproces dat begint met de keuzes die we vandaag maken. En terwijl de weg naar ethisch handelen misschien hobbelig en onzeker is, is het de reis die ons uiteindelijk definieert als individuen en als samenleving.