[Column] Onderwijs en ervaring

Niemand is wie hij vijf jaar geleden was. Voor studenten geldt dat zeker. Als afstudeerders niet flink anders in het leven staan dan toen ze als eerstejaars binnenkwamen, dan is er ergens iets misgegaan. In discussies over onderwijs is het verschil tussen eerstejaars en derdejaars, of tussen bachelor- en masterstudenten, vaak expliciet onderwerp van gesprek.

Ook als docent ben je na vijf jaar iemand anders dan voorheen. Laat staan na vijftien jaar, of langer nog. Ook dát maakt uit in de collegezaal. Maar daar hebben we het veel minder over. Onderwijsadvies lijkt er vaak vanuit te gaan dat didactische keuzes onafhankelijk zijn van wie dat onderwijs op dat moment geeft.

Ik keek laatst oude opnames terug van toen ik als student een keuzevak didactiek deed en stage liep in de begeleiding van eerstejaars. Met inmiddels een ruim decennium aan onderwijservaring zie ik in die gesprekken nu van alles gebeuren waar ik me toen nog niet bewust van was. Ik zie mezelf worstelen met situaties die ik nu van heinde en verre aan zie komen.

Nu herken ik vaak in een paar seconden al het type vraag of probleem

Tegelijkertijd deed ik sommige dingen toen echt beter dan nu. Juist doordat het allemaal nog nieuw voor me was, was ik veel bewuster bezig met hoe ik het gesprek voerde. Dat maakte dat ik als jonkie veel meer rust uitstraalde dan dat ik nu doe. Ik neem me voor om dat weer meer te proberen. Maar ik ben ook veranderd op manieren waar niets meer aan te doen is.

Toen ik begon, was elke student voor mij een nieuw en interessant probleem. Mede dáárom zat ik zoveel rustiger door te vragen en naar hun werk te kijken dan ik nu doe. Ik moest echt elke keer opnieuw een analyse maken van waar die specifieke student tegen aanliep. Nu herken ik vaak in een paar seconden al het type vraag of probleem waar een student mee zit, en moet ik mijn best doen om niet al heel snel vol ongeduld over te schakelen naar instructie.

Wat in die video’s uit 2005 natuurlijk óók opvalt, is dat ik nauwelijks ouder was dan de studenten waarmee ik aan tafel zat. Indertijd kwam het maar bij weinig studenten op om ‘u’ tegen me te zeggen. Nu vragen ze me niet eens meer of het ‘u’ of ‘jij’ is. Indertijd moest ik hard mijn best doen om een minimum aan autoriteit op te bouwen. Nu moet ik soms alle zeilen bijzetten om te zorgen dat studenten níet alles wat ik zeg voor gesneden koek aannemen.

In Experience and Education beschrijft John Dewey hoe onderwijs tot stand komt in de interactie tussen specifieke studenten en specifieke docenten. Studenten brengen elk hun eigen kennis en vragen mee, maar ook hun karakter, hun lichaam, hun leven, en hun zorgen. Docenten idem dito. ‘There is no such thing’, stelt hij daarom, ‘as educational value in the abstract.’

Hoe langer ik docent ben, hoe sterker ik overtuigd raak dat onderwijs door en door persoonlijk is. En hoe minder ik geloof in standaardisatie van methoden en generiek onderwijsadvies. Want met elk jaar ervaring wordt een docent niet alleen beter – hopelijk – maar vooral ook ánders dan andere docenten.

Bob van Vliet is docent bij de faculteit 3mE en gespecialiseerd in ontwerponderwijs. Reacties zijn welkom via B.vanVliet@tudelft.nl.

Bob van Vliet / Columnist