[Column] Kritiek

Collega-columnist Monique van der Veen houdt ermee op. Jammer. Haar bijdragen gaven me vaak ergens een nieuwe blik op. In haar afscheidscolumn ‘Polarisatie’ pleit ze ervoor om bij boosheid of verontwaardiging eerst en vooral de oorzaak bij jezelf te zoeken, en om niet meteen publiek anderen de maat te nemen.

Ik doe dat wel vaak. Dat doe ik vanuit het idee dat er op een publiek instituut publieke discussie hoort te zijn. En dus publieke kritiek. Maar over het algemeen is dit weinig effectief gebleken. Dus waarom houd ik er zelf eigenlijk niet mee op?

Schrijven dwingt tot nadenken. Het confronteert je ermee wanneer een idee of mening van tegenstrijdigheden aan elkaar hangt. Of wanneer er überhaupt weinig samenhang in zit. Hoe vaak het niet gebeurd is dat ik er tijdens het schrijven van een column achter kwam dat ik helemaal niet vond wat ik dacht te vinden…

Het tegenovergestelde gebeurt ook. Soms begin ik in het wilde weg te typen over een onderwerp waar ik weleens een samenhangende mening over wil hebben. Met een beetje geluk vallen er dan tijdens het schrijven dingen op hun plaats, of schiet me een boek of artikel te binnen waarvan ik me op dat moment pas realiseer dat het relevant is.

Ik schrijf dus vaak – heel egoïstisch – om mijn eigen gedachten op een rij te krijgen. Daarvoor is het verrassend effectief om elke maand vijfhonderd enigszins zinnige woorden te moeten produceren. Maar het betekent wel dat ik vaak onder druk van een deadline schrijf over dingen waar ik op dat moment pas voor het eerst systematisch over nadenk. Daardoor ben ik het soms op de dag van publicatie al niet meer met mezelf eens.

Soms ben ik het op de dag van publicatie al niet meer met mezelf eens

Het gebeurt natuurlijk ook met regelmaat dat ánderen vinden dat ik fout zit. Heel af en toe overtuig ik iemand (hoop ik). Soms blijven we het oneens. Maar met een beetje geluk hebben zíj gelijk, of bekijken ze de zaak vanuit een perspectief dat ik niet aan zag komen. Dan leer ík er wat van.

Kritiek is niet hetzelfde als polarisatie. Het kan het zelfs voorkomen.

Dat werkt alleen zo als je daadwerkelijk kritisch op elkaar ingaat. Filosofe Agnes Callard stelt dat het voor productieve discussies noodzakelijk is dat beide kanten er ingaan om de ander te overtuigen óf zelf overtuigd te worden. Ja, je moet ervoor open staan om de fout bij jezelf te zoeken. Maar het is net zo goed noodzaak om jouw kant van de zaak zo krachtig mogelijk neer te zetten.

Die inzet moet wel van twee kanten komen. Als critici met inhoudelijke vragen en argumenten komen, maar de machtige kant van een tweestrijd haar kaarten tegen de borst houdt, dan gaat het mis. Zie de uitgebreide berichtgeving van Delta over de groeiplannen van het college van bestuur en de totale non-respons daarop. Je zou er moedeloos van worden.

Toch blijf ik schrijven. Ik vind het prettig om op zijn minst mezelf te dwingen om mijn gedachten publicabel op een rij te zetten.

Bob van Vliet is docent bij de faculteit 3mE en gespecialiseerd in ontwerponderwijs. Reacties zijn welkom via B.vanVliet@tudelft.nl.

Bob van Vliet / Columnist