Zwart-witte processie

Toen ik keek naar de foto in de avondkrant hoorde ik bijna het geruis van de toga’s. Honderden hoogleraren, die als monniken tijdens de vespers een wandeling in de kloostertuin maken.

Deze associatie is meteen het probleem. Hoge heren in statige jurken. Wat aan het beeld mist, is urgentie en strijd. Toeschouwers (politici, ambtenaren, stemmers, krantenlezers) zouden moeten sidderen. Ze zouden moeten vrezen dat deze stoet zeven maal een rondje om het Torentje zou lopen. We weten allemaal: dan zal onze samenleving voorgoed ineenstorten. Zonder wetenschap geen beschaving. Het protest zou moeten schreeuwen: de afgrond is nabij!

Kijk maar eens naar de stakende vuilnismannen in Italië. Het is na één dag al duidelijk: zonder hen loopt het land meteen vast. Hetzelfde met stakende machinisten in Frankrijk: het land, nee heel Europa lag dagen plat. Die acties laten zien dat deze beroepsgroepen onmisbaar zijn voor het functioneren van de samenleving. En die acties laten nog iets zien: wij laten niet met ons sollen. Genoeg is genoeg.

En dan nu terug naar onze zwart-witte processie. Wie denkt er aan welke afgrond dan ook? Keuvelende mannen – en vast ook nog anderhalve vrouw – die enigszins besmuikt kijken. Sorry dat wij demonstreren.

De beschaafde en uiterst constructieve protestretoriek helpt ook al niet. ‘Hoger onderwijs is noodzakelijk voor innovatie. Onderwijs is de motor van de kenniseconomie’. Dat soort uitspraken. Kunnen we nu echt niet uitdrukken op welke manier kennis van de wereld bijdraagt aan een betere, mooiere, eerlijkere, veiligere of interessantere samenleving? Niks innovatie en kenniseconomie en andere holle frasen van beleidsambtenaren. Wat bezielt een wetenschapper? Waarom is wetenschap van waarde voor de samenleving? Hoe draagt wetenschap bij aan de echte vragen, aan leven, dood, schoonheid en bezieling?

Dat universiteiten deze relatie tussen wetenschap en samenleving niet kunnen of willen tonen, doet het ergste vermoeden – en dan zijn die bezuinigingen nog de minste van mijn zorgen.

 

Van de studentenprotesten van afgelopen weken werd ik een beetje weemoedig, prettig melancholiek zelfs. De bezetting van het bestuursgebouw in Utrecht deed mij vooral terugdenken aan de strijd die wij als
beurspromovendi aan de UvA voerden tegen het aanstellen van promovendi op een studiebeurs. Niet dat ‘onze’ Maagdenhuisbezetting eind jaren negentig enig effect had: er moest een rechtszaak aan te pas komen om een fatsoenlijke arbeidsrelatie te regelen. Maar het verbond ons wel. Zwoegden wij eerst nog eenzaam aan onze meesterwerken, met de gezamenlijke strijd leerden wij promovendi elkaar wel kennen. Actievoeren was best leuk. Overigens is het wel opzienbarend dat ruim veertig jaar na de Maagdenhuisbezetting nog steeds dezelfde middelen worden ingezet. Hoe kan het nou toch dat op de dag dat het mogelijk wordt college te volgen via je mobieltje, Delftse studenten protesteren via het ophangen van een spandoek aan de aula? Je zou toch denken dat de digitale revolutie leidt tot enige creativiteit in het actievoeren. Maar ja, nu is het kabinet gevallen, en heeft een oproep tot digitale actie hier weinig zin. Digitale handtekeningenacties, en e-mail- of twitterbombardementen in de richting van Plasterk zullen nog maar weinig effect hebben (waarbij het overigens de vraag is of deze acties legaal zijn). Daarbij is onduidelijk waar men nu nog terecht kan met protesten tegen het hoger onderwijsbeleid. Met een columnist uit eigen kring die miljoenen aan onderzoeksgelden overhevelde was het goed debatteren. Maar nu? Van Bijsterveldt zal de komende periode geen grote beslissingen nemen. En het verkiezingsprogramma van de PVV zegt bijvoorbeeld helemaal niets over het hoger onderwijs en onderzoek. Misschien dat we in het hoger onderwijs de politiek-bestuurlijke leemte maar aan moeten grijpen om gezamenlijk een goed plan voor de kenniseconomie te formuleren. En dat mag dan best ouderwets polderend, in overleg met de verschillende belanghebbenden. Actie!