Wat te doen tegen seksuele intimidatie op de TU?

Het nieuws over seksueel grensoverschrijdend gedrag bij The Voice of Holland dat Boos donderdag onthulde, heeft een stortvloed aan meldingen tot gevolg bij instanties als Slachtofferhulp Nederland en het Centrum voor Seksueel Geweld, meldt de NOS. Intussen vragen werkgevers het Landelijk Instituut Vertrouwenspersonen of dit soort misstanden bij hen ook kan plaatsvinden. Hoe heeft de TU Delft geregeld dat er geen ruimte is voor dit soort wangedrag en waar kun je als student of medewerker terecht als er toch iets gebeurt? Delta sprak met Sandra van der Hor, sinds twee jaar extern gecertificeerd vertrouwenspersoon voor de TU-gemeenschap.

Heeft het nieuws over The Voice of Holland bij jou geleid tot meer meldingen?
“Nog niet. In 2020 kreeg ik drie meldingen van seksuele intimidatie en in 2021 twee, op een totaal van ongeveer zeventig meldingen per jaar. Ik ben vlak voor de coronapandemie aangesteld. Voor die tijd waren er veel meer, interne, vertrouwenspersonen op de universiteit, maar toen waren er totaal evenveel meldingen. Op zo’n grote populatie studenten en medewerkers is dat weinig.”

Wat zegt dat?
“Het roept de vraag op of dit een weergave is van de realiteit. De universiteit is een hiërarchische organisatie en dat speelt hier een grote rol, al was het alleen al de angst voor degene met meer macht. Veel mensen durven niet aan de bel te trekken. Ook bekendheid met vertrouwenspersonen speelt een rol. Er mag meer met regelmaat en inhoud over ons werk gecommuniceerd worden, met speciale aandacht voor de internationals. De functie van vertrouwenspersoon is typisch Nederlands. Ik moet vaak eerst uitleggen waar we voor zijn en wat de vertrouwelijkheid precies inhoudt.”

Stel, iemand doet melding, wat kan diegene verwachten?
“Een vertrouwenspersoon biedt een luisterend oor, zonder oordeel en zonder vragen te stellen die neigen naar victim blaming. Het verhaal van de melder is altijd waar. We zeggen nooit: heb je die ander misschien verkeerd begrepen of een verkeerd signaal afgegeven? Een gesprek met een vertrouwenspersoon is volledig vertrouwelijk, al zijn daar twee uitzonderingen op. De eerste is als uit de melding blijkt dat er een groot gevaar dreigt op de TU voor anderen, bijvoorbeeld als er een moordenaar of verkrachter rondloopt. De tweede uitzondering betreft een grote integriteitsschending. Meestal gaat het dan om wetenschappelijke of financiële fraude. Ik heb daarnaast als gecertificeerd vertrouwenspersoon een signaalplicht: als er meer dan drie meldingen binnenkomen over dezelfde persoon moet ik dat zonder herleidbaarheid naar de melders neerleggen bij de eindverantwoordelijke en het bespreken.”

‘Bijna niemand neemt vervolgstappen’

Als van die uitzonderingen geen sprake is, wat kun je voor iemand betekenen, naast luisteren?
“Ik kan samen met de melder de opties verkennen. Voelt het bijvoorbeeld veilig om met de veroorzaker in gesprek te gaan? Zo nee, voelt het wellicht wel veilig om met een andere verantwoordelijke in de organisatie te gaan praten? De laatste optie is om een klacht in te dienen. Maar wat het ook wordt, de melder heeft altijd de regie en beslist.”

Welke vervolgstappen kiezen zij?
“Bijna niemand neemt vervolgstappen. Dat zie ik ook bij andere organisaties waar ik vertrouwenspersoon ben. Er zit vaak angst, waardoor mensen liever proberen de veroorzaker te ontwijken. In het uiterste geval gaan ze zelf weg of melden ze zich ziek. Neem promovendi, die in een extreem afhankelijke positie zitten. Zij wegen af wat erger is: de confrontatie aangaan of zwijgen. Het is treurig, maar meestal vinden mensen de gevolgen van praten te groot, voor hun carrière en privé. Ze zijn bang, schamen zich en voelen zich alleen. Mensen lopen vaak al lang met hun verhaal rond, zonder dat ze het aan iemand hebben verteld.”

Hoe moet de TU een cultuur stimuleren waar seksueel overschrijdend gedrag niet kan?
“Verandering kost tijd, maar we zijn op de goede weg. Het helpt dat er na twee jaar met alleen mij als externe vertrouwenspersoon ook weer interne vertrouwenspersonen zijn aangesteld. In tegenstelling tot hun voorgangers worden zij opgeleid, zodat duidelijk is waar hun rol begint en eindigt. Het helpt ook dat we nu het Integrity office en het Diversity office hebben.
Maar wat we echt nodig hebben, is dat het onderwerp standaard op de hele TU ‘op de agenda staat’. Er moet over gesproken worden, want het is prachtig als het op papier goed is geregeld, maar dat zegt nog niks over hoe het echt gaat. Sociale veiligheid en een veilige werk- en studieomgeving zijn van iedereen. De TU heeft een gedragscode en dat is goed, maar wie leest die? De TU moet er veel meer over communiceren, zoals het dat deze week in een mail aan studenten en medewerkers ook heeft gedaan. Maar doe het vaker, bijvoorbeeld op het moment dat mijn jaarverslag uitkomt. Hoewel het verschrikkelijk is wat er bij The Voice is gebeurd, ben ik blij dat het onderwerp sociale veiligheid nu in de media is en daarmee ook op de agenda werd gezet.
Daarnaast moeten mensen niet wegkijken. Je kunt beleidstukken schrijven tot je een ons weegt, maar als je seksuele intimidatie toch laat gebeuren en de veroorzakers ermee weg komen, dan is de gedragscode vrijblijvend.”

‘Seksuele intimidatie binnen studentenhuizen en –verenigingen is onderbelicht’

Vorig jaar zei het college van bestuur het geen goed idee te vinden om aan alle eerstejaars voorlichting te geven over grenzen aangeven. Dat was in reactie op een manifest van Amnesty met de naam Let’s talk about yes. Een gemiste kans?
“Ik raad aan om de deur altijd op een kier te zetten, in dit geval voor de studenten van Amnesty, en in gesprek te gaan. Misschien vind je elkaar dan wel in het midden.”

Het cvb vond hier een taak weggelegd voor studentenverenigingen. Daar zou de voorlichting beter kunnen plaatsvinden dan op de universiteit.
“Studentenverenigingen hebben vertrouwensmentoren. Dat weet ik, want ik heb ze zelf getraind. Zo is er een laagdrempelige manier om zaken bespreekbaar te maken. Het punt is dat seksuele intimidatie binnen studentenhuizen en –verenigingen een onderbelicht probleem is. Officieel valt het niet onder de TU-vertrouwenspersonen als daar iets mis gaat. Ik vind dat vreemd, omdat het TU-studenten betreft die hier soms een leven lang schade door oplopen en zo een negatief beeld van de TU meenemen na hun studie. Als studenten zich bij mij of mijn collega’s melden met seksuele intimidatie binnen een huis of vereniging zullen we daarom wel met ze praten en hun melding serieus nemen. Zoals gezegd: sociale veiligheid en een veilige werk- en studie-omgeving zijn van iedereen.”

• Hier vind je de website van de vertrouwenspersonen van de TU Delft.
• Ook de bedrijfsarts heeft een vertrouwelijke functie. Deze is te vinden op intranet en is onder meer per mail bereikbaar.
• Hier vind je de Regeling ongewenst gedrag TU Delft.
• Een klacht over ongewenst gedrag kun je na overleg met de vertrouwenspersoon indienen bij de secretaris van de klachtencommissie.
• De ombudsman voor studenten is hier te vinden en die voor medewerkers hier.