Tsjechovs ‘De meeuw’ komt niet uit de verf

Toen ‘De meeuw% in 1896 voor het eerst werd opgevoerd in St. Petersburg werd het op boegeroep onthaald. De auteur Anton Tsjechov was ook aanwezig en maakte zich na het tweede bedrijf snel uit de voeten. Ook hij beschouwde het stuk als een faliekante mislukking. Zijn geloof in eigen kunnen was zwaar op de proef gesteld. Nog lang daarna twijfelde hij aan zijn capaciteiten als toneelschrijver.

Daarin kwam verandering toen ‘De meeuw% twee jaar later werd opgevoerd in Moskou. Conform de wens van Tsjechov kreeg het stuk een ingetogen toonzetting, want de auteur was wars van elke vorm van overacting, hetgeen tot dan toe de geijkte manier van toneelspelen was. De realistische opvoering van het stuk sloeg in als een bom. Vanaf dat moment kreeg ‘De meeuw% de status van een klassieker en gold Tsjechov als een groot theatervernieuwer.

De meeste stukken van Tsjechov spelen zich af op het verlaten Russische platteland. Ver weg van Moskou worden de personages gekweld door een wanhopig verlangen om aan hun lot te ontspringen. Het liefst zouden ze naar de grote stad willen, maar ze weten hun dromen niet in daden om te zetten. Ze blijven steken in gemijmer over wat ze hadden kunnen worden als ze de grote stap hadden durven zetten.

De setting van ‘De meeuw% is een landgoed. In de opvoering van het Noord Nederlands Toneel in de regie van Koos Terpstra is dat verbeeld door een enorm, langwerpig schilderij van een wolkenhemel. Op de voorgrond ontmoeten de personages elkaar in wisselende samenstelling om eindeloos te ouwehoeren over de kunst en het leven. Het middelpunt van de belangstelling is een gevierd actrice uit Moskou die de zomers op het landgoed van haar gepensioneerde broer komt doorbrengen. Zij is het model waaraan de overigen zich graag spiegelen.

Terpstra gaat voortvarend van start door Kostja, de zoon van de actrice, met een geweer te laten opkomen. Als deze vervolgens een kogel in de lucht schiet is het een paar seconden stil. Het geluid is al lang weggestorven als er hilarisch genoeg een meeuw naar beneden valt. Kostja pakt hem op en legt hem voor de voeten van zijn buurmeisje Nina. De dode vogel staat niet alleen voor de onbeantwoorde liefde die hij voor haar koestert, maar ook voor Nina’s tragische verlangen om net zo%n beroemde actrice te worden als de moeder van Kostja.

Het is met Kostja al net zo slecht gesteld als met Nina. Hij doet verwoede pogingen om toneelschrijver te worden, maar zijn talent wordt niet opgemerkt. De critici vinden zijn werk ‘wel aardig%.Meer lijkt er voor hem niet in te zitten. Hij vreest dat hij altijd middelmatig zal blijven en nooit de roem zal vergaren van de schrijver Trigorin, wiens boeken als de beste verkopen.

Nina koestert een grenzeloze verering voor Trigorin. Tot haar verbazing is de schrijver helemaal niet tevreden met de positie die hij heeft bereikt. In wezen is hij diep ongelukkig. Hij zit altijd te zwoegen zonder dat hij in staat is de vruchten van zijn succes te plukken. Nina%s zucht naar succes wordt er evenwel niet door aangetast. Ze blijft hardnekkig geloven dat een succesvolle carrière leidt tot een gelukkig bestaan.

Ook de overige personages zijn diep ongelukkig. De jonge Masja draagt het leven als een loden last. Een schoolmeester is verliefd op haar, maar net als Nina is ook zij niet in staat om het te beantwoorden, hoezeer ze hem ook waardeert. En dan hebben we ook nog de broer van de actrice die graag getrouwd had willen zijn en schrijver had willen worden. Het leven had het niet voor hem in petto.

Het stuk heeft een gerenommeerde cast met de gelauwerde Pleuni Touw in de rol van beroemd actrice. Met kop en schouders steken haar acteerprestaties uit boven die van de rest van het gezelschap, dat als een gelegenheidsformatie bij elkaar is geraapt. Frank Lammers die Kostja speelt is weliswaar nadrukkelijk aanwezig, maar weet geen enkel reliëf aan zijn personage te geven. Bovendien is de helft van zijn tekst nauwelijks te verstaan.

Gebrekkige articulatie speelt ook de overigen parten. De goudbruin doorbakken dictie die Peer Mascini gewoonlijk etaleert, omfloerst met aanstekelijk sarcasme, komt in deze voorstelling waarin hij de gepensioneerde broer speelt, uit de oven als een kruimelig broodje. Dat is jammer, want we weten van hem dat hij wel degelijk iets in zijn mars heeft. Van Nina Deuss kan dat vooralsnog niet worden gezegd. De springerige wijze waarop ze Nina vertolkt verraadt geen overdaad aan talent. In dat opzicht lijkt ze op het personage dat ze speelt.

Hetzelfde geldt voor Veerle van Overloop die even futloos acteert als haar personage Masja gebukt gaat onder het leven. Dat ze uiteindelijk eieren voor haar geld kiest door toch op de avances van de schoolmeester in te gaan, lijkt een opportunistische keus. Toch steekt deze uiting van werkelijkheidsbesef nog positief af bij het geweeklaag van de wolkenridders om haar heen.

Het slot van het stuk is net zo verrassend als het begin. Wat er tussenin zit is dermate slaapverwekkend dat we het maar zo snel mogelijk moeten vergeten. Als de première in St. Petersburg even belabberd was als de opvoering van het Noord Nederlands Toneel nu, dan begrijpen we volkomen waarom het destijds door het publiek is weggehoond. Tsjechov verdient een herkansing.

‘De meeuw% van Anton Tsjechov door het Noord Nederlands Toneel is do. 25 mrt. om 20.15 uur te zien in Theater de Veste. Voorafgaand aan de voorstelling om 19.15 uur geeft drs. Metje Jantje Groeneveld een inleiding op het werk en het leven van Tsjechov.

,,

Meer dan een eeuw na de première is ‘De meeuw% nog altijd één van de meest opgevoerde stukken van Anton Tsjechov. De opvoering van het Noord Nederlands Toneel, vanavond in Theater de Veste, weet helaas geen moment te overtuigen.

Toen ‘De meeuw% in 1896 voor het eerst werd opgevoerd in St. Petersburg werd het op boegeroep onthaald. De auteur Anton Tsjechov was ook aanwezig en maakte zich na het tweede bedrijf snel uit de voeten. Ook hij beschouwde het stuk als een faliekante mislukking. Zijn geloof in eigen kunnen was zwaar op de proef gesteld. Nog lang daarna twijfelde hij aan zijn capaciteiten als toneelschrijver.

Daarin kwam verandering toen ‘De meeuw% twee jaar later werd opgevoerd in Moskou. Conform de wens van Tsjechov kreeg het stuk een ingetogen toonzetting, want de auteur was wars van elke vorm van overacting, hetgeen tot dan toe de geijkte manier van toneelspelen was. De realistische opvoering van het stuk sloeg in als een bom. Vanaf dat moment kreeg ‘De meeuw% de status van een klassieker en gold Tsjechov als een groot theatervernieuwer.

De meeste stukken van Tsjechov spelen zich af op het verlaten Russische platteland. Ver weg van Moskou worden de personages gekweld door een wanhopig verlangen om aan hun lot te ontspringen. Het liefst zouden ze naar de grote stad willen, maar ze weten hun dromen niet in daden om te zetten. Ze blijven steken in gemijmer over wat ze hadden kunnen worden als ze de grote stap hadden durven zetten.

De setting van ‘De meeuw% is een landgoed. In de opvoering van het Noord Nederlands Toneel in de regie van Koos Terpstra is dat verbeeld door een enorm, langwerpig schilderij van een wolkenhemel. Op de voorgrond ontmoeten de personages elkaar in wisselende samenstelling om eindeloos te ouwehoeren over de kunst en het leven. Het middelpunt van de belangstelling is een gevierd actrice uit Moskou die de zomers op het landgoed van haar gepensioneerde broer komt doorbrengen. Zij is het model waaraan de overigen zich graag spiegelen.

Terpstra gaat voortvarend van start door Kostja, de zoon van de actrice, met een geweer te laten opkomen. Als deze vervolgens een kogel in de lucht schiet is het een paar seconden stil. Het geluid is al lang weggestorven als er hilarisch genoeg een meeuw naar beneden valt. Kostja pakt hem op en legt hem voor de voeten van zijn buurmeisje Nina. De dode vogel staat niet alleen voor de onbeantwoorde liefde die hij voor haar koestert, maar ook voor Nina’s tragische verlangen om net zo%n beroemde actrice te worden als de moeder van Kostja.

Het is met Kostja al net zo slecht gesteld als met Nina. Hij doet verwoede pogingen om toneelschrijver te worden, maar zijn talent wordt niet opgemerkt. De critici vinden zijn werk ‘wel aardig%.Meer lijkt er voor hem niet in te zitten. Hij vreest dat hij altijd middelmatig zal blijven en nooit de roem zal vergaren van de schrijver Trigorin, wiens boeken als de beste verkopen.

Nina koestert een grenzeloze verering voor Trigorin. Tot haar verbazing is de schrijver helemaal niet tevreden met de positie die hij heeft bereikt. In wezen is hij diep ongelukkig. Hij zit altijd te zwoegen zonder dat hij in staat is de vruchten van zijn succes te plukken. Nina%s zucht naar succes wordt er evenwel niet door aangetast. Ze blijft hardnekkig geloven dat een succesvolle carrière leidt tot een gelukkig bestaan.

Ook de overige personages zijn diep ongelukkig. De jonge Masja draagt het leven als een loden last. Een schoolmeester is verliefd op haar, maar net als Nina is ook zij niet in staat om het te beantwoorden, hoezeer ze hem ook waardeert. En dan hebben we ook nog de broer van de actrice die graag getrouwd had willen zijn en schrijver had willen worden. Het leven had het niet voor hem in petto.

Het stuk heeft een gerenommeerde cast met de gelauwerde Pleuni Touw in de rol van beroemd actrice. Met kop en schouders steken haar acteerprestaties uit boven die van de rest van het gezelschap, dat als een gelegenheidsformatie bij elkaar is geraapt. Frank Lammers die Kostja speelt is weliswaar nadrukkelijk aanwezig, maar weet geen enkel reliëf aan zijn personage te geven. Bovendien is de helft van zijn tekst nauwelijks te verstaan.

Gebrekkige articulatie speelt ook de overigen parten. De goudbruin doorbakken dictie die Peer Mascini gewoonlijk etaleert, omfloerst met aanstekelijk sarcasme, komt in deze voorstelling waarin hij de gepensioneerde broer speelt, uit de oven als een kruimelig broodje. Dat is jammer, want we weten van hem dat hij wel degelijk iets in zijn mars heeft. Van Nina Deuss kan dat vooralsnog niet worden gezegd. De springerige wijze waarop ze Nina vertolkt verraadt geen overdaad aan talent. In dat opzicht lijkt ze op het personage dat ze speelt.

Hetzelfde geldt voor Veerle van Overloop die even futloos acteert als haar personage Masja gebukt gaat onder het leven. Dat ze uiteindelijk eieren voor haar geld kiest door toch op de avances van de schoolmeester in te gaan, lijkt een opportunistische keus. Toch steekt deze uiting van werkelijkheidsbesef nog positief af bij het geweeklaag van de wolkenridders om haar heen.

Het slot van het stuk is net zo verrassend als het begin. Wat er tussenin zit is dermate slaapverwekkend dat we het maar zo snel mogelijk moeten vergeten. Als de première in St. Petersburg even belabberd was als de opvoering van het Noord Nederlands Toneel nu, dan begrijpen we volkomen waarom het destijds door het publiek is weggehoond. Tsjechov verdient een herkansing.

‘De meeuw% van Anton Tsjechov door het Noord Nederlands Toneel is do. 25 mrt. om 20.15 uur te zien in Theater de Veste. Voorafgaand aan de voorstelling om 19.15 uur geeft drs. Metje Jantje Groeneveld een inleiding op het werk en het leven van Tsjechov.