In het Leidse Museum Naturalis zijn de komende maanden prehistorische grotschilderingen te bekijken. Dat is niet zo bijzonder als het klinkt, want het betreft replica%s.
Delen
Wel geeft de tentoonstelling – opgeleukte – uitleg over de volkeren die duizenden jaren geleden op diverse plaatsen in de wereld woonden.
Wie in het Franse Lascaux de beroemde grotschilderingen wil gaan bekijken, wordt op een slinkse manier opgelicht. Kilometers lang hebben de bewegwijzeringsbordjes het over de grot van Lascaux. Dat is de plek waar honderden tekeningen van oerossen, paarden, mammoeten, neushoorns, leeuwen en ander prehistorisch wild meer dan dertigduizend jaar bewaard zijn gebleven. Maar de bezoeker krijgt dat alles niet te zien. Die wordt bij aankomst doorverwezen naar een exacte replica van de grot, om te voorkomen dat de busladingen toeristen met hun vieze vingers en onfrisse adem de echte rotstekeningen aantasten.
Begrijpelijk natuurlijk, maar de nieuwe tentoonstelling ‘Oergraffiti’ over rotstekeningen van museum Naturalis is een stuk meer recht-door-zee. Nergens wordt de bezoeker voorgehouden dat hij ook maar één origineel stuk prehistorie in levenden lijve te zien krijgt. In de replica%s van zes vindplaatsen van rotstekeningen zit gewoon een videoscherm dat tekst en uitleg geeft. Ook huizen er fraaie, bewegende robotbeesten: geiten, beren, en slangen.
Schrikken
Bij het binnenkomen van de tentoonstelling is het eerst nog wel even schrikken. In een verduisterd theater wordt de robottechniek ingezet om poppen van Charles Darwin, psycholoog Carl Gustav Jung, Salvador Dalí en chimpansee-onderzoekster Jane Goodall te laten filosoferen over wat de mens tot mens maakt. Hun citaten zijn wat summier en klinken daardoor pompeus en niet echt samenhangend, maar het idee is dat het ontwaken van de bewuste, bespiegelende geest toch wel een vereiste is om je te onderscheiden van de dieren. De oorspronkelijke titel van de Amerikaanse tentoonstelling is dan ook ‘The Dawn of the Human Spirit‘.
Op de bijbehorende video praat een een vriendelijke New-Age-achtige indiaanse deze bespiegelingen vast aan de grotschilderingen, eigenlijk de eerste documentatie van het opbloeien van de menselijke geest. Ze zijn het onderwerp van de rest van de tentoonstelling.
De meeste verbazing wekken nog de ongelooflijk realistische tekeningen van neushoorns en paarden uit Lascaux, compleet met oortjes, neusgaten, schaduwwerking en profielen, en dat dertigduizend jaar geleden. Maar ook de supergestileerde mensen- en slangenfiguurtjes op de bergwand van Barrier Canyon in Utah in de Verenigde Staten zijn intrigerend. Ze doen denken aan Darth Vader of ET, maar volgens Naturalis zijn het sjamanistische rituelen die er afgebeeld worden: contacten tussen de geestenwereld en de mensenwereld door medicijnmannen of sjamanen. In de geestenwereld ziet de sjamaan slangen en vogels als ‘guardian spirits‘. Op de rotswand zijn ze boven de figuurtjes getekend.
Geesten
Behoorlijk plausibel, die uitleg, gezien wat er verder bekend is over oorspronkelijke culturen over de hele wereld, maar soms bekruipt je wel de vraag hoe de onderzoekers dat allemaal zo precies weten. ‘De tekenaars tekenden in een grot omdat onder de aarde ook de geesten woonden’, wordt beweerd over de grot van Lascaux. Maar misschien zaten ze gewoon liever binnen, of is de meerderheid van de buiten geschilderde taferelen allang weggeregend. Het kan best zijn dat er voor de onderaardsegeestentheorie overtuigend bewijs is, maar te horen krijgen we het niet.
Alleen bij een tekening bij de Zuid-Afrikaanse Drakensberg volgt een heldere uitleg. De elandantilope die we zien heeft zijn kop naar beneden en haren overeind, omdat hij stervende is, legt de onderzoeker op video uit. De mensfiguur die het beest bij de staart vasthoudt, is een sjamaan, die op deze manier ook in een antilope verandert. Dat is ook te zien aan zijn dierenkop. Dat de sjamaan hoeven heeft die hij net als het dier gekruist houdt, is nog eens extra bewijs. Een mooi staaltje rotstekeningenlezen.
Voor het opleuken van de verhalen achter de tekeningen is alles uit de kast getrokken. Bij de replica van een reeks Chinese rotstekeningen vechten woest schreeuwende krijgers op video. Ze illustreren de plaatselijke mythe dat de getekende mensfiguren levend werden en van de rotswand stapten, om te vechten tegen een plaatselijke tiran.
Heel actieve bezoekers kunnen een rendier besluipen zoals dat in de prehistorie gegaan moet zijn, trommelen als een sjamaan, of % wie wil dat nou niet? – met potlood, papier en reliëfleistenen een eigen rotstekening krassen.
Uitleg is overigens niet bij alle tekeningen nodig. Eén van de laatste tekeningen bijvoorbeeld, gemaakt net voordat de de millennialange rotstekentraditie bij het Australische Kakadu ophield. De steentijdkunstenaar heeft een krantenkop getekend: een westerse zeilboot, compleet met bemanning met hoeden. De veroveraars komen eraan.
‘Oergraffiti % de mens ontwaakt in Naturalis’. Tot en met 1 april 2002 in Naturalis, Leiden.
In het Leidse Museum Naturalis zijn de komende maanden prehistorische grotschilderingen te bekijken. Dat is niet zo bijzonder als het klinkt, want het betreft replica%s. Wel geeft de tentoonstelling – opgeleukte – uitleg over de volkeren die duizenden jaren geleden op diverse plaatsen in de wereld woonden.
Wie in het Franse Lascaux de beroemde grotschilderingen wil gaan bekijken, wordt op een slinkse manier opgelicht. Kilometers lang hebben de bewegwijzeringsbordjes het over de grot van Lascaux. Dat is de plek waar honderden tekeningen van oerossen, paarden, mammoeten, neushoorns, leeuwen en ander prehistorisch wild meer dan dertigduizend jaar bewaard zijn gebleven. Maar de bezoeker krijgt dat alles niet te zien. Die wordt bij aankomst doorverwezen naar een exacte replica van de grot, om te voorkomen dat de busladingen toeristen met hun vieze vingers en onfrisse adem de echte rotstekeningen aantasten.
Begrijpelijk natuurlijk, maar de nieuwe tentoonstelling ‘Oergraffiti’ over rotstekeningen van museum Naturalis is een stuk meer recht-door-zee. Nergens wordt de bezoeker voorgehouden dat hij ook maar één origineel stuk prehistorie in levenden lijve te zien krijgt. In de replica%s van zes vindplaatsen van rotstekeningen zit gewoon een videoscherm dat tekst en uitleg geeft. Ook huizen er fraaie, bewegende robotbeesten: geiten, beren, en slangen.
Schrikken
Bij het binnenkomen van de tentoonstelling is het eerst nog wel even schrikken. In een verduisterd theater wordt de robottechniek ingezet om poppen van Charles Darwin, psycholoog Carl Gustav Jung, Salvador Dalí en chimpansee-onderzoekster Jane Goodall te laten filosoferen over wat de mens tot mens maakt. Hun citaten zijn wat summier en klinken daardoor pompeus en niet echt samenhangend, maar het idee is dat het ontwaken van de bewuste, bespiegelende geest toch wel een vereiste is om je te onderscheiden van de dieren. De oorspronkelijke titel van de Amerikaanse tentoonstelling is dan ook ‘The Dawn of the Human Spirit‘.
Op de bijbehorende video praat een een vriendelijke New-Age-achtige indiaanse deze bespiegelingen vast aan de grotschilderingen, eigenlijk de eerste documentatie van het opbloeien van de menselijke geest. Ze zijn het onderwerp van de rest van de tentoonstelling.
De meeste verbazing wekken nog de ongelooflijk realistische tekeningen van neushoorns en paarden uit Lascaux, compleet met oortjes, neusgaten, schaduwwerking en profielen, en dat dertigduizend jaar geleden. Maar ook de supergestileerde mensen- en slangenfiguurtjes op de bergwand van Barrier Canyon in Utah in de Verenigde Staten zijn intrigerend. Ze doen denken aan Darth Vader of ET, maar volgens Naturalis zijn het sjamanistische rituelen die er afgebeeld worden: contacten tussen de geestenwereld en de mensenwereld door medicijnmannen of sjamanen. In de geestenwereld ziet de sjamaan slangen en vogels als ‘guardian spirits‘. Op de rotswand zijn ze boven de figuurtjes getekend.
Geesten
Behoorlijk plausibel, die uitleg, gezien wat er verder bekend is over oorspronkelijke culturen over de hele wereld, maar soms bekruipt je wel de vraag hoe de onderzoekers dat allemaal zo precies weten. ‘De tekenaars tekenden in een grot omdat onder de aarde ook de geesten woonden’, wordt beweerd over de grot van Lascaux. Maar misschien zaten ze gewoon liever binnen, of is de meerderheid van de buiten geschilderde taferelen allang weggeregend. Het kan best zijn dat er voor de onderaardsegeestentheorie overtuigend bewijs is, maar te horen krijgen we het niet.
Alleen bij een tekening bij de Zuid-Afrikaanse Drakensberg volgt een heldere uitleg. De elandantilope die we zien heeft zijn kop naar beneden en haren overeind, omdat hij stervende is, legt de onderzoeker op video uit. De mensfiguur die het beest bij de staart vasthoudt, is een sjamaan, die op deze manier ook in een antilope verandert. Dat is ook te zien aan zijn dierenkop. Dat de sjamaan hoeven heeft die hij net als het dier gekruist houdt, is nog eens extra bewijs. Een mooi staaltje rotstekeningenlezen.
Voor het opleuken van de verhalen achter de tekeningen is alles uit de kast getrokken. Bij de replica van een reeks Chinese rotstekeningen vechten woest schreeuwende krijgers op video. Ze illustreren de plaatselijke mythe dat de getekende mensfiguren levend werden en van de rotswand stapten, om te vechten tegen een plaatselijke tiran.
Heel actieve bezoekers kunnen een rendier besluipen zoals dat in de prehistorie gegaan moet zijn, trommelen als een sjamaan, of % wie wil dat nou niet? – met potlood, papier en reliëfleistenen een eigen rotstekening krassen.
Uitleg is overigens niet bij alle tekeningen nodig. Eén van de laatste tekeningen bijvoorbeeld, gemaakt net voordat de de millennialange rotstekentraditie bij het Australische Kakadu ophield. De steentijdkunstenaar heeft een krantenkop getekend: een westerse zeilboot, compleet met bemanning met hoeden. De veroveraars komen eraan.
‘Oergraffiti % de mens ontwaakt in Naturalis’. Tot en met 1 april 2002 in Naturalis, Leiden.
Comments are closed.