Het is honderd jaar geleden dat Mart Stam werd geboren. In de tentoonstellingszaal van de faculteit Bouwkunde loopt een expositie over het werk van deze invloedrijke architect van de Nieuwe Zakelijkheid.
Delen
,,Hij was de belichaming van een modern mens%%, aldus bouwkunde-docent Herman van Bergeijk.
Het functionalisme in de architectuur, zoals dat zich in het interbellum ontwikkelde, staat ook bekend als ‘de Internationale Stijl%. De modernistische architectuur vond via onderlinge kruisbestuiving in alle uithoeken van Europa ingang. Als íemand daar een bijdrage aan heeft geleverd dan wel Mart Stam. Gedurende zijn leven bracht hij zijn werk en ideeën in verschillende landen aan de man. ,,Hij heeft de ideeën van de Nieuwe Zakelijkheid naar het buitenland geëxporteerd%%, aldus Herman van Bergeijk, ,,en heeft deze ook weer mee teruggenomen naar Nederland.%%
Buiten de vakwereld is Stam vooral bekend van zijn achterpootloze buisstoel (1926). Dit revolutionaire stoelontwerp kreeg meteen navolging door beroemde ontwerpers als Mies van der Rohe en Marcel Breuer. Lange tijd was onduidelijk wie de geestelijk vader was van deze stoel. In Duitsland zijn er vele rechtszaken over gevoerd, maar Stam heeft het patent.
Op de expositie bij Bouwkunde, die is samengesteld door het Duitse Architectuurmuseum in Frankfurt, zijn meerdere varianten van de buisstoel aanwezig. De tentoonstelling geeft een breed overzicht van Stams leven en werk, met een nadruk op zijn meest vruchtbare jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Er is een videofilm over hem van Hank Onrust en Gerrit Oorthuys. En er zijn diverse tekeningen, foto%s en maquettes te zien.
De in Purmerend geboren architect genoot een opleiding aan de plaatselijke stadstekenschool en volgde daarna de Rijksnormaalschool voor tekenonderwijs. Dat hij erg goed kon tekenen is het eerste dat in het oog springt. In een vitrine ligt een opengeslagen cahier met prachtige tekeningen van bloemen. ‘Wat bloempjes die moeder meebracht%, luidt het zelfgeschreven bijschrift.
Geheelonthouder
In dezelfde vitrine ligt ook het boekje ‘Brieven uit de cel% (1920). Stam was dienstweigeraar en belandde daarom in de gevangenis. Van Bergeijk: ,,Het is typerend voor hem dat hij in het boekje niet schrijft over het dienstweigeren, maar over zijn vrijheid die werd beknot. Hij schrijft over de eenzaamheid en hoe de staat hem datgene afneemt wat de mooiste tijd van het leven is. Zo was hij. Hij was ook principieel geheelonthouder en christelijk.%%
Wat dat betreft was het niet verwonderlijk dat Stam het goed kon vinden met de architect Granpé Molière, die ook christelijk was. Nadat Stam een akte bouwkunde had behaald, kwam hij terecht op diens atelier, waar hij werkte aan Vreewijk in Rotterdam. GranpéMolière werd later als traditionalist beschouwd, maar Stam is hem volgens Van Bergeijk nooit afgevallen.
Zijn eerste zelfstandige wapenfeit was een stedenbouwkundig plan uit 1922 naar aanleiding van een prijsvraag voor Den Haag-Zuidwest. Het is opvallend dat de hoofdwegen van het plan allemaal schuin naar het strand lopen. ,,Het is niet bekend of hij het heeft ingestuurd%%, zegt Van Bergeijk. ,,Dat is trouwens van veel plannen van hem niet bekend. Vaak was hij ook te laat.%%
Zijn eerste grote buitenlandse reis bracht hem onder meer naar Berlijn. Hij werkte er enige tijd op het bureau van Max Taut, de broer van Bruno Taut. Daar leerde hij ook de befaamde Russische ontwerper Lissitzky kennen. Geïnspireerd door diens ‘Wolkenbügel% tekende hij twee varianten op dit ‘zwevende% kantoorgebouw. Toen Lissitzky naar Zwitersland vertrok ging Stam hem achterna. Samen richtten ze de linkse ABC-groep op die haar modernistische denkbeelden propageerde in het tijdschrift ABC: Beiträge zum Bauen.
Monorail
In 1925 keerde Stam terug naar Nederland. Voor Brinkman en Van der Vlugt werkte hij mee aan het ontwerp voor de Van Nelle-fabriek in Rotterdam. Van Bergeijk: ,,Het is onduidelijk wat zijn rol is geweest. Er komen elementen in het gebouw voor die duidelijk niet van zijn hand zijn. Toch denk ik dat hij grote invloed op het ontwerp heeft gehad.%%
Verder ontwierp Stam een monument in Purmerend, waarvan een prachige maquette staat opgesteld. Het ziet er transparant uit en bestaat uit verschillende volumes die in elkaar zijn geschoven. Een zitbank is er onderdeel van. Ook ontwierp hij een groot gebouw voor De Dam in Amsterdam waarop een monorail uitkwam die boven het Rokin liep.
Zijn reputatie was inmiddels zo wijdverbreid dat hij een rijtje huizen mocht ontwerpen voor de Weissenhofsiedlung in Stuttgart, waar de ideeën van de modernisten grootscheeps ten uitvoer werden gebracht. Van Bergeijk: ,,Door het tijdschrift ABC had hij internationale bekendheid. Hij werd gezien als één van de voormannen van de moderne beweging. De kracht van zijn werk is dat de constructie erg belangrijk is. Het geraamte van een gebouw staat bij hem voorop.%%
Het idee heerst dat Stam weinig gebouwd heeft, maar dat is volgens Van Bergeijk een misvatting. Zo zijn in Frankfurt in de Hellerhofsiedlung 1600 woningen van zijn hand gerealiseerd. Bijzonder aan dit project was dat hij de wijk voorzag van stadsverwarming. ,,Hij was zijn tijd ver vooruit%%, zegt Van Bergeijk. ,,Zo was hij ook één van de eersten die zich opwierp voor flexibele gebouwen.%%
Oost-Duitsland
De idealistische Stam ging begin jaren dertig naar de Sovjet-Unie. Daar hielp hij mee aan het ontwerpen van nieuwe steden als Magnitogorsk, Makejevka en Orsk. Terug in Nederland werkte hij met zijn vrouw Lotte Stam-Beese en Willem van Tijen mee aan drive-in woningen in Amsterdam en werd hij daarna directeur van hetInstituut voor Kunstnijverheidsonderwijs. ,,Ook in die hoedangheid heeft hij veel invloed gehad op zijn leerlingen.%%
Toch kon Stam nergens lang aarden. Na afloop van de oorlog vertrok hij naar Oost-Duitsland. Na vier jaar was hij weer terug. In die tijd heeft hij veel gebouwd, maar volgens Van Bergeijk is de kracht van het experimentele eruit. Gedesillusioneerd trekt hij zich in 1966 terug in Zwitserland, waar hij nog twee eigen huizen bouwt. Verder laat hij niets meer van zich horen. ,,Ook in de volgende eeuw zal hij bekend blijven vanwege zijn inbreng tijdens de avantgarde-periode%%, aldus Van Bergeijk. ,,Hij heeft een duidelijk stempel gedrukt op de ontwikkeling van de twintigste-eeuwse architectuur.%%
De expositie ‘Mart Stam 1899-1986% is t/m 13 apr. te zien in de tentoonstellingshal van faculteit bouwkunde op werkdagen tussen 10.00 en 17.00 uur.
Het is honderd jaar geleden dat Mart Stam werd geboren. In de tentoonstellingszaal van de faculteit Bouwkunde loopt een expositie over het werk van deze invloedrijke architect van de Nieuwe Zakelijkheid. ,,Hij was de belichaming van een modern mens%%, aldus bouwkunde-docent Herman van Bergeijk.
Het functionalisme in de architectuur, zoals dat zich in het interbellum ontwikkelde, staat ook bekend als ‘de Internationale Stijl%. De modernistische architectuur vond via onderlinge kruisbestuiving in alle uithoeken van Europa ingang. Als íemand daar een bijdrage aan heeft geleverd dan wel Mart Stam. Gedurende zijn leven bracht hij zijn werk en ideeën in verschillende landen aan de man. ,,Hij heeft de ideeën van de Nieuwe Zakelijkheid naar het buitenland geëxporteerd%%, aldus Herman van Bergeijk, ,,en heeft deze ook weer mee teruggenomen naar Nederland.%%
Buiten de vakwereld is Stam vooral bekend van zijn achterpootloze buisstoel (1926). Dit revolutionaire stoelontwerp kreeg meteen navolging door beroemde ontwerpers als Mies van der Rohe en Marcel Breuer. Lange tijd was onduidelijk wie de geestelijk vader was van deze stoel. In Duitsland zijn er vele rechtszaken over gevoerd, maar Stam heeft het patent.
Op de expositie bij Bouwkunde, die is samengesteld door het Duitse Architectuurmuseum in Frankfurt, zijn meerdere varianten van de buisstoel aanwezig. De tentoonstelling geeft een breed overzicht van Stams leven en werk, met een nadruk op zijn meest vruchtbare jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Er is een videofilm over hem van Hank Onrust en Gerrit Oorthuys. En er zijn diverse tekeningen, foto%s en maquettes te zien.
De in Purmerend geboren architect genoot een opleiding aan de plaatselijke stadstekenschool en volgde daarna de Rijksnormaalschool voor tekenonderwijs. Dat hij erg goed kon tekenen is het eerste dat in het oog springt. In een vitrine ligt een opengeslagen cahier met prachtige tekeningen van bloemen. ‘Wat bloempjes die moeder meebracht%, luidt het zelfgeschreven bijschrift.
Geheelonthouder
In dezelfde vitrine ligt ook het boekje ‘Brieven uit de cel% (1920). Stam was dienstweigeraar en belandde daarom in de gevangenis. Van Bergeijk: ,,Het is typerend voor hem dat hij in het boekje niet schrijft over het dienstweigeren, maar over zijn vrijheid die werd beknot. Hij schrijft over de eenzaamheid en hoe de staat hem datgene afneemt wat de mooiste tijd van het leven is. Zo was hij. Hij was ook principieel geheelonthouder en christelijk.%%
Wat dat betreft was het niet verwonderlijk dat Stam het goed kon vinden met de architect Granpé Molière, die ook christelijk was. Nadat Stam een akte bouwkunde had behaald, kwam hij terecht op diens atelier, waar hij werkte aan Vreewijk in Rotterdam. GranpéMolière werd later als traditionalist beschouwd, maar Stam is hem volgens Van Bergeijk nooit afgevallen.
Zijn eerste zelfstandige wapenfeit was een stedenbouwkundig plan uit 1922 naar aanleiding van een prijsvraag voor Den Haag-Zuidwest. Het is opvallend dat de hoofdwegen van het plan allemaal schuin naar het strand lopen. ,,Het is niet bekend of hij het heeft ingestuurd%%, zegt Van Bergeijk. ,,Dat is trouwens van veel plannen van hem niet bekend. Vaak was hij ook te laat.%%
Zijn eerste grote buitenlandse reis bracht hem onder meer naar Berlijn. Hij werkte er enige tijd op het bureau van Max Taut, de broer van Bruno Taut. Daar leerde hij ook de befaamde Russische ontwerper Lissitzky kennen. Geïnspireerd door diens ‘Wolkenbügel% tekende hij twee varianten op dit ‘zwevende% kantoorgebouw. Toen Lissitzky naar Zwitersland vertrok ging Stam hem achterna. Samen richtten ze de linkse ABC-groep op die haar modernistische denkbeelden propageerde in het tijdschrift ABC: Beiträge zum Bauen.
Monorail
In 1925 keerde Stam terug naar Nederland. Voor Brinkman en Van der Vlugt werkte hij mee aan het ontwerp voor de Van Nelle-fabriek in Rotterdam. Van Bergeijk: ,,Het is onduidelijk wat zijn rol is geweest. Er komen elementen in het gebouw voor die duidelijk niet van zijn hand zijn. Toch denk ik dat hij grote invloed op het ontwerp heeft gehad.%%
Verder ontwierp Stam een monument in Purmerend, waarvan een prachige maquette staat opgesteld. Het ziet er transparant uit en bestaat uit verschillende volumes die in elkaar zijn geschoven. Een zitbank is er onderdeel van. Ook ontwierp hij een groot gebouw voor De Dam in Amsterdam waarop een monorail uitkwam die boven het Rokin liep.
Zijn reputatie was inmiddels zo wijdverbreid dat hij een rijtje huizen mocht ontwerpen voor de Weissenhofsiedlung in Stuttgart, waar de ideeën van de modernisten grootscheeps ten uitvoer werden gebracht. Van Bergeijk: ,,Door het tijdschrift ABC had hij internationale bekendheid. Hij werd gezien als één van de voormannen van de moderne beweging. De kracht van zijn werk is dat de constructie erg belangrijk is. Het geraamte van een gebouw staat bij hem voorop.%%
Het idee heerst dat Stam weinig gebouwd heeft, maar dat is volgens Van Bergeijk een misvatting. Zo zijn in Frankfurt in de Hellerhofsiedlung 1600 woningen van zijn hand gerealiseerd. Bijzonder aan dit project was dat hij de wijk voorzag van stadsverwarming. ,,Hij was zijn tijd ver vooruit%%, zegt Van Bergeijk. ,,Zo was hij ook één van de eersten die zich opwierp voor flexibele gebouwen.%%
Oost-Duitsland
De idealistische Stam ging begin jaren dertig naar de Sovjet-Unie. Daar hielp hij mee aan het ontwerpen van nieuwe steden als Magnitogorsk, Makejevka en Orsk. Terug in Nederland werkte hij met zijn vrouw Lotte Stam-Beese en Willem van Tijen mee aan drive-in woningen in Amsterdam en werd hij daarna directeur van hetInstituut voor Kunstnijverheidsonderwijs. ,,Ook in die hoedangheid heeft hij veel invloed gehad op zijn leerlingen.%%
Toch kon Stam nergens lang aarden. Na afloop van de oorlog vertrok hij naar Oost-Duitsland. Na vier jaar was hij weer terug. In die tijd heeft hij veel gebouwd, maar volgens Van Bergeijk is de kracht van het experimentele eruit. Gedesillusioneerd trekt hij zich in 1966 terug in Zwitserland, waar hij nog twee eigen huizen bouwt. Verder laat hij niets meer van zich horen. ,,Ook in de volgende eeuw zal hij bekend blijven vanwege zijn inbreng tijdens de avantgarde-periode%%, aldus Van Bergeijk. ,,Hij heeft een duidelijk stempel gedrukt op de ontwikkeling van de twintigste-eeuwse architectuur.%%
De expositie ‘Mart Stam 1899-1986% is t/m 13 apr. te zien in de tentoonstellingshal van faculteit bouwkunde op werkdagen tussen 10.00 en 17.00 uur.
Comments are closed.