Kakistocratie

In mijn pogingen om te duiden wat er op de TU aan de hand is op het gebied van sociale veiligheid moest ik denken aan de Italiaanse socioloog Diego Gambetta. In zijn artikel De l’incompétence: de la mafia tout court à la mafia universitaire vergelijkt hij universiteitsbesturen met de maffia. Hij beargumenteert dat in beide organisaties de bestuurders aan de top afhankelijk zijn van partners om hun doelen te bereiken, maar hen niet kunnen vertrouwen. Hoe los je dit op? Door trouw boven verdienste te stellen en door het gebruik van dreigementen.

Op een belangrijk punt gaat Gambetta’s vergelijking mank: lastige magistraten kun je het zwijgen opleggen, maar de inspectie niet. Men heeft het wel geprobeerd, met kakistocratische methoden, maar de inspectie gaf geen krimp. Eerst was er het rapport, met daarin een belastend hoofdstuk over onze bestuurders, en nu de brief met een vernietigend oordeel over het Plan for Change. Als een zwaard van Damocles hangt ingrijpen van de minister boven de TU.

Volgens het inspectierapport over de TU Delft bestaat er ‘veel onduidelijkheid over waarom mensen bepaalde posities krijgen, ondanks mindere prestaties’. Volgens Gambetta is dat amper te verwachten. Immers, zo betoogt hij, ‘hoe slechter de kandidaat, hoe groter de macht van degene die erin slaagt hem te benoemen’. Sollicitaties gaan in de prullenbak, wij bellen de mensen die we willen hebben. Hoe is dit opgepakt in het Plan for Change? In de inspectiebrief lezen we: “In het plan wordt niet beschreven of en hoe er meer duidelijkheid voor medewerkers wordt gecreëerd aangaande aanname, bevordering en overplaatsing.”

Was de zwijgplicht niet bedoeld om elkaar geen hernieuwde schade toe te brengen?

Het is ongelukkig dat de brief op 1 juli kwam, toen iedereen al in het voorpretstadium van de vakantie verkeerde. Geen goed moment om je aandacht te richten op onheilstijdingen. Afgezien van een kritisch stuk in Delta is dan ook het verbluffend stil gebleven. Toch verdient de brief onze bijzondere aandacht. Op 16 (!) van de 19 punten oordeelt de inspectie negatief. Cvb en rvt zakken met een zware onvoldoende voor hun herkansing. Er volgden een bedremmelde reactie en een leeg e-mailtje tijdens de vakantie. Nu, na twee en een halve maand, geeft de rector, daarbij geflankeerd door de interim-manager van het integrity office, voor het eerst een kijkje in de keuken: “Ik heb een draai gemaakt: we gaan gewoon een sociaal veilige universiteit maken.”

Ik juich het toe dat er eindelijk iets begint te gebeuren. Er komt een betere gedragscode, er is een maandelijkse klankbordgroep en er wordt goed nagedacht over preventie. Het meest concreet is de aankondiging van een meldpunt. Dat moet bestaan uit een front office en een ‘clubje’ daarachter met ‘een integriteitsdeskundige vanuit integrity office, iemand van legal en iemand van integrale veiligheid’.

Helaas moet ik toch weer kritisch zijn. Dient legal niet de belangen van het cvb? Zij schrijven de vaststellingsovereenkomsten (vso’s) van vertrekkende collega’s, en enkele maanden geleden nog waren zij het die de hoofdredacteur van Delta dreigden met een persoonlijke aansprakelijkheidsstelling. Alleen een volledig onafhankelijk opererend meldpunt wekt vertrouwen. Een gratis advies: laat de medezeggenschapsraden of de vakbonden externe juristen voor het meldpunt kiezen. Tot die tijd kunt u met uw klacht ook terecht bij het meldpunt van vakbond CNV.

Van de aangekondigde draai zien we helaas weinig als het interview met de rector op het onderwerp vso’s met zwijgplicht komt. “Maar zijn het slachtoffers of daders? De vso’s die ik ken, zijn van daders”, zegt hij. Dit is hetzelfde oude mantra als in de reactie op het concept-inspectierapport. Met deze uitspraak wordt wederom een groep mensen als dader weggezet – mensen die zich niet kunnen verweren vanwege hun zwijgplicht. Niet bepaald een constructieve bijdrage aan het helingsproces. Was de zwijgplicht niet bedoeld om elkaar geen hernieuwde schade toe te brengen?