Waarom komt u naar de TU? Veiligheid moet deel gaan uitmaken van het denkproces van jonge ingenieurs, vindt dr. Ben Ale, die op 1 december is begonnen als hoogleraar veiligheid en rampenbestrijding.
Delen
,,Door er van tevoren vanuit te gaan dat iets fout kan gaan, houd je er rekening mee dat mensen moeten kunnen vluchten.”
Waarom komt u naar de TU?
,,Veiligheid moet een rol gaan spelen in het onderwijs. Nu krijg je er weinig van mee in je opleiding als je je er niet in specialiseert. Ook in de maatschappij komt veiligheid heel laat aan de orde. Alleen in de chemie is het nu vanzelfsprekend dat je over veiligheid nadenkt voordat je een installatie bouwt, maar daar is twintig jaar beleid aan vooraf gegaan. Als je dat wilt veranderen, moet je beginnen met het onderwijs. In Nederland krijgen we steeds meer problemen omdat we de ruimte multifunctioneler gaan gebruiken. Een klein foutje met een tank met ammoniakoplossing, zoals laatst in Delft, en de halve stad is in rep en roer.”
Kan meer aandacht voor veiligheid dit soort ongelukken voorkomen?
,,Naarmate we steeds dichter op elkaar zitten, heeft een kleine fout steeds grotere gevolgen. Er komen steeds meer woningen, industrieën en wegen, steeds dichter bij elkaar. Als je daar niet goed over nadenkt, dan krijg je de rekening gepresenteerd. En die rekening is een of andere grote ramp.”
Zoals in Enschede?
,,Daar hadden ze het in principe goed geregeld, alleen is de bestaande regeling niet goed uitgevoerd. Het ontbreken van inspecties op die vuurwerkinstallaties was echt geen lokale uitvinding van Enschede. Die externe veiligheidsexperts zijn gewoon wegbezuinigd. Er is dus eerst een ramp nodig om ons eraan te herinneren dat het niet zo’n goed plan was om al die inspecties te vergeten.”
Dat geldt ook voor Volendam?
,,De controles op vuurwerk zijn nu heel streng. Je kunt op teletekst zien dat in allerlei gemeentes wordt aangekondigd dat ze komen kijken. Als ze maar niet vergeten dat het ieder jaar moet gebeuren. Nederland is de grootste vuurwerkafsteker van Europa. Wij vinden dat kennelijk leuk. Nee, ik steek zelf nooit vuurwerk af.”
Hoe voorkom je een ramp?
,,Je moet je bewust zijn van de risico’s. Het zou mooi zijn als we door onderwijs en onderzoek eraan kunnen bijdragen dat we voor zover we al risico’s nemen, we die bewust nemen, in plaats van dat het ons overkomt. Bij de dijkbeveiliging wordt al goed nagedacht over welke risico’s acceptabel zijn, en hoeveel geld we daarvoor overhebben. Bij veel andere bedrijfstakken gebeurt dat achteraf. Neem de treinstations met rangeeremplacementen met gevaarlijkestoffen, de zogeheten binnenstadlocaties. Dat hebben we ooit goed gevonden.”
Daar wordt toch actie tegen gevoerd?
,,Mensen zijn dubbelzinnig. We willen wel de voordelen van allerlei activiteiten, maar de risico’s geven we het liefst aan een ander. In een zwembad moet gewoon chloor en we willen allemaal plastic spulletjes. En als je op LPG wil rijden moet dat gas bij de pomp komen. Maar omdat we ooit een station in Dordrecht zijn begonnen met een rangeerterreintje erachter, hoeven we dat niet altijd zo te houden.”
Wat gaat u doen op de TU?
,,Er is op de TU veel expertise op veiligheidsgebied. Alleen rampenbestrijding deden we nog niet hier en dat gaan we nu ook doen. We willen een risk center oprichten. Zo’n centrum kan de gezamenlijke denkkracht gericht op veiligheid mobiliseren, om inzichten te verwerven in allerlei problemen. Op het gebied van ruimtelijke ordening, maar ook hoe je de fabriek bouwt, hoe je de rampenbestrijding organiseert. Je kunt kijken hoe je een brandhaard in de tunnel dooft, maar je kunt er ook voor zorgen dat er geen brand ontstaat in een tunnel, doordat auto’s niet tegen elkaar kunnen rijden bijvoorbeeld.”
Zijn er al onderzoeksvoorstellen?
,,We willen het gedrag van mensen bij rampen onderzoeken en hoe je dat kunt beïnvloeden. Bij het Nibra staat onderzoek op de rails naar hoe je rampenbestrijdingsorganisaties zo effectief kunt laten werken dat je kunt ingrijpen onder alle omstandigheden. Er komt ook ruimte voor promovendi.”
,,Door er van tevoren van uit te gaan dat er iets fout kan gaan, houd je er rekening mee dat je langs de ‘ramp’ moet, dat je mensen eruit moet kunnen halen als er brand ontstaat. Dat gebeurt nu zelden. Neem de discussie die op het allerlaatste moment ontstond bij de bouw van de Westerscheldetunnel, of de veiligheidsgangen wel op de goede afstand zaten. Zonde, want als je het beton al gestort hebt wordt dat een dure grap. Sommige gemeenten schaffen eerst een ladderauto aan van veertien meter en maken dan de stoepen breder voor de verkeersveiligheid. Vervolgens kan de brandweerwagen de straat niet meer in. Heel vervelend als dat toevallig jouw huis is.”
U wilt veiligheidsexperts vanaf het begin betrekken bij het ontwerp van straten, wegen, huizen.
,,Nog beter is dat mensen zo veel veiligheid in hun opleiding meekrijgen, dat ze daar zélf over na kunnen denken. Ambulances klagen dat ze niet meer door bepaalde straten naar het ziekenhuis rijden, want dan vallen de patiënten uit het bed. Dan hebben we toch iets verkeerd gedaan. Ziekenauto’s hebben zwaailichten zodat ze met grote snelheid door de stad kunnen rijden. Vervolgens leggen we overal drempels neer zodat dat niet meer kan. We hebben nietgeleerd om problemen te integreren. Daarom lossen we steeds een deel van het probleem op en creëren we weer een ander probleem.”
Past u zelf ook altijd goed op?
,,Als je zo veel geïnspecteerd hebt zoals ik, krijg je de neiging om altijd te kijken of je de nooduitgangbordjes ziet. Dat is een soort beroepsdeformatie. En thuis heb ik brandmelders hangen, want het is natuurlijk slordig als het hoofd van de afdeling externe veiligheid van het Rivm zichzelf opblaast. Ik kan me het niet permitteren om zelf een groot ongeluk te veroorzaken. Maar ik ben niet paranoïde.”
Dr. Ben Ale (56) is hoofd van het Centrum voor Externe Veiligheid en Vuurwerk bij het Rijksinstituut voor Milieuhygiëne (Rivm). De komende drie jaar is hij anderhalve dag per week actief bij de sectie Veiligheidskunde van de TU. Hij wordt de eerste Nederlandse hoogleraar op het gebied van rampenbestrijding. De leerstoel is opgericht samen met het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra) en het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Ale ging na zijn studie scheikunde bij DSM in Limburg werken, vlak nadat daar een grote nafta-kraker was geëxplodeerd. Hij ging zich bezighouden met veiligheid en trad in 1980 in dienst bij wat nu het ministerie van Vrom heet. Sinds 1994 is hij verbonden aan het Rivm, waar hij zich bezighoudt met externe veiligheid: risico’s voor mensen in de omgeving van bedrijven waar gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen, zoals ammoniak, LPG, chloor, munitie en vuurwerk. Ook transport van gevaarlijke stoffen en veiligheid rond vliegvelden vallen onder de noemer ‘externe veiligheid’.
Veiligheid moet deel gaan uitmaken van het denkproces van jonge ingenieurs, vindt dr. Ben Ale, die op 1 december is begonnen als hoogleraar veiligheid en rampenbestrijding. ,,Door er van tevoren vanuit te gaan dat iets fout kan gaan, houd je er rekening mee dat mensen moeten kunnen vluchten.”
Waarom komt u naar de TU?
,,Veiligheid moet een rol gaan spelen in het onderwijs. Nu krijg je er weinig van mee in je opleiding als je je er niet in specialiseert. Ook in de maatschappij komt veiligheid heel laat aan de orde. Alleen in de chemie is het nu vanzelfsprekend dat je over veiligheid nadenkt voordat je een installatie bouwt, maar daar is twintig jaar beleid aan vooraf gegaan. Als je dat wilt veranderen, moet je beginnen met het onderwijs. In Nederland krijgen we steeds meer problemen omdat we de ruimte multifunctioneler gaan gebruiken. Een klein foutje met een tank met ammoniakoplossing, zoals laatst in Delft, en de halve stad is in rep en roer.”
Kan meer aandacht voor veiligheid dit soort ongelukken voorkomen?
,,Naarmate we steeds dichter op elkaar zitten, heeft een kleine fout steeds grotere gevolgen. Er komen steeds meer woningen, industrieën en wegen, steeds dichter bij elkaar. Als je daar niet goed over nadenkt, dan krijg je de rekening gepresenteerd. En die rekening is een of andere grote ramp.”
Zoals in Enschede?
,,Daar hadden ze het in principe goed geregeld, alleen is de bestaande regeling niet goed uitgevoerd. Het ontbreken van inspecties op die vuurwerkinstallaties was echt geen lokale uitvinding van Enschede. Die externe veiligheidsexperts zijn gewoon wegbezuinigd. Er is dus eerst een ramp nodig om ons eraan te herinneren dat het niet zo’n goed plan was om al die inspecties te vergeten.”
Dat geldt ook voor Volendam?
,,De controles op vuurwerk zijn nu heel streng. Je kunt op teletekst zien dat in allerlei gemeentes wordt aangekondigd dat ze komen kijken. Als ze maar niet vergeten dat het ieder jaar moet gebeuren. Nederland is de grootste vuurwerkafsteker van Europa. Wij vinden dat kennelijk leuk. Nee, ik steek zelf nooit vuurwerk af.”
Hoe voorkom je een ramp?
,,Je moet je bewust zijn van de risico’s. Het zou mooi zijn als we door onderwijs en onderzoek eraan kunnen bijdragen dat we voor zover we al risico’s nemen, we die bewust nemen, in plaats van dat het ons overkomt. Bij de dijkbeveiliging wordt al goed nagedacht over welke risico’s acceptabel zijn, en hoeveel geld we daarvoor overhebben. Bij veel andere bedrijfstakken gebeurt dat achteraf. Neem de treinstations met rangeeremplacementen met gevaarlijkestoffen, de zogeheten binnenstadlocaties. Dat hebben we ooit goed gevonden.”
Daar wordt toch actie tegen gevoerd?
,,Mensen zijn dubbelzinnig. We willen wel de voordelen van allerlei activiteiten, maar de risico’s geven we het liefst aan een ander. In een zwembad moet gewoon chloor en we willen allemaal plastic spulletjes. En als je op LPG wil rijden moet dat gas bij de pomp komen. Maar omdat we ooit een station in Dordrecht zijn begonnen met een rangeerterreintje erachter, hoeven we dat niet altijd zo te houden.”
Wat gaat u doen op de TU?
,,Er is op de TU veel expertise op veiligheidsgebied. Alleen rampenbestrijding deden we nog niet hier en dat gaan we nu ook doen. We willen een risk center oprichten. Zo’n centrum kan de gezamenlijke denkkracht gericht op veiligheid mobiliseren, om inzichten te verwerven in allerlei problemen. Op het gebied van ruimtelijke ordening, maar ook hoe je de fabriek bouwt, hoe je de rampenbestrijding organiseert. Je kunt kijken hoe je een brandhaard in de tunnel dooft, maar je kunt er ook voor zorgen dat er geen brand ontstaat in een tunnel, doordat auto’s niet tegen elkaar kunnen rijden bijvoorbeeld.”
Zijn er al onderzoeksvoorstellen?
,,We willen het gedrag van mensen bij rampen onderzoeken en hoe je dat kunt beïnvloeden. Bij het Nibra staat onderzoek op de rails naar hoe je rampenbestrijdingsorganisaties zo effectief kunt laten werken dat je kunt ingrijpen onder alle omstandigheden. Er komt ook ruimte voor promovendi.”
,,Door er van tevoren van uit te gaan dat er iets fout kan gaan, houd je er rekening mee dat je langs de ‘ramp’ moet, dat je mensen eruit moet kunnen halen als er brand ontstaat. Dat gebeurt nu zelden. Neem de discussie die op het allerlaatste moment ontstond bij de bouw van de Westerscheldetunnel, of de veiligheidsgangen wel op de goede afstand zaten. Zonde, want als je het beton al gestort hebt wordt dat een dure grap. Sommige gemeenten schaffen eerst een ladderauto aan van veertien meter en maken dan de stoepen breder voor de verkeersveiligheid. Vervolgens kan de brandweerwagen de straat niet meer in. Heel vervelend als dat toevallig jouw huis is.”
U wilt veiligheidsexperts vanaf het begin betrekken bij het ontwerp van straten, wegen, huizen.
,,Nog beter is dat mensen zo veel veiligheid in hun opleiding meekrijgen, dat ze daar zélf over na kunnen denken. Ambulances klagen dat ze niet meer door bepaalde straten naar het ziekenhuis rijden, want dan vallen de patiënten uit het bed. Dan hebben we toch iets verkeerd gedaan. Ziekenauto’s hebben zwaailichten zodat ze met grote snelheid door de stad kunnen rijden. Vervolgens leggen we overal drempels neer zodat dat niet meer kan. We hebben nietgeleerd om problemen te integreren. Daarom lossen we steeds een deel van het probleem op en creëren we weer een ander probleem.”
Past u zelf ook altijd goed op?
,,Als je zo veel geïnspecteerd hebt zoals ik, krijg je de neiging om altijd te kijken of je de nooduitgangbordjes ziet. Dat is een soort beroepsdeformatie. En thuis heb ik brandmelders hangen, want het is natuurlijk slordig als het hoofd van de afdeling externe veiligheid van het Rivm zichzelf opblaast. Ik kan me het niet permitteren om zelf een groot ongeluk te veroorzaken. Maar ik ben niet paranoïde.”
Dr. Ben Ale (56) is hoofd van het Centrum voor Externe Veiligheid en Vuurwerk bij het Rijksinstituut voor Milieuhygiëne (Rivm). De komende drie jaar is hij anderhalve dag per week actief bij de sectie Veiligheidskunde van de TU. Hij wordt de eerste Nederlandse hoogleraar op het gebied van rampenbestrijding. De leerstoel is opgericht samen met het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra) en het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Ale ging na zijn studie scheikunde bij DSM in Limburg werken, vlak nadat daar een grote nafta-kraker was geëxplodeerd. Hij ging zich bezighouden met veiligheid en trad in 1980 in dienst bij wat nu het ministerie van Vrom heet. Sinds 1994 is hij verbonden aan het Rivm, waar hij zich bezighoudt met externe veiligheid: risico’s voor mensen in de omgeving van bedrijven waar gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen, zoals ammoniak, LPG, chloor, munitie en vuurwerk. Ook transport van gevaarlijke stoffen en veiligheid rond vliegvelden vallen onder de noemer ‘externe veiligheid’.
Comments are closed.