Het Nederlands is nog niet afgeschreven

Het college van bestuur (cvb) van de Universiteit Twente begon 2015 met de lancering van een vooruitstrevend plan: in 2018 moet de voertaal Engels zijn, in 2020 zijn alle bacheloropleidingen Engelstalig. Het debat dat volgde, en dat nog loopt, zal het Delftse cvb sterken in zijn opvatting dat een ‘top down’-decreet niet de manier is om te verengelsen.

De Twentse universiteitsraad heeft haar instemmingsbesluit immers al twee keer uitgesteld. Zij vindt dat opleidingen zelf moeten kunnen bepalen of zij Engelstalig onderwijs geven. De facultaire medezeggenschap zou daar bovendien mee moeten instemmen. De Twentse collegevoorzitter wil echter niet ‘plan op plan’ stapelen, aldus universiteitsmagazine UTNieuws. Toch ging hij er schoorvoetend mee akkoord dat wordt uitgezocht wie op dit onderwerp inspraak zou moeten hebben.

Het Delftse cvb blijft dit soort discussies waarschijnlijk bespaard. Het college laat nieuwe initiatieven vaak liever van onderaf groeien. ‘Bottom up’ is het credo, ook als het om verengelsing gaat. “Wij kiezen voor een andere, organische aanpak”, vertelt collegelid Anka Mulder. Zij zal niet met een allesomvattend plan komen, verzekert zij.

Engelse minors

Dat wil niet zeggen dat de TU niet overgaat op Engels, vaak is het al een feit. De faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek biedt al jaren een Engelstalige bacheloropleiding. Daarnaast zijn alle masters Engels. Daarbij is een groot deel van de studenten (6% van de bachelors, 30% van de masters), promovendi (66%) en ander bezoldigd personeel (30%) van niet-Nederlandse origine. Sommige faculteiten willen de internationale instroom verder vergroten. En de universiteit zoekt tegenwoordig doelbewust ook in het buitenland naar decanen en ondersteunend personeel. Op 1 mei start op de faculteit Bouwkunde de Canadees Peter Russell als decaan. Ook het voor decaanschap van Techniek, Bestuur en anagement kijkt de TU over de landsgrenzen.

Al deze internationals willen meepraten tijdens vergaderingen en andere bijeenkomsten en in medezeggenschap. Volgens Anka Mulder is de verschuiving naar Engels ontegenzeglijk. Dat werkte zij bovendien zelf in de hand met het besluit dat alle minors vanaf 2016 Engelstalig zijn. Een docent wiens vaardigheid te wensen overlaat, gaat op cursus. “Zeker zullen wij de Engelstaligheid waar nodig goed ondersteunen”, verzekert zij. De faculteiten laat ze verder hun eigen plan trekken.

Uit een rondgang blijkt dat de faculteiten pragmatisch met het Engels omgaan. De taal sluipt waar nodig als vanzelf colleges en andere bijeenkomsten binnen, terwijl het Nederlands zeker niet is afgeschreven. Slechts drie bacheloropleidingen hebben concrete plannen om de komende jaren een volledige overstap te maken, andere zijn nog in discussie of kiezen voor een mengeling van talen. Geen enkele faculteit is van plan de voertaal officieel te wijzigen.

Bert Geerken, decaan van Civiele Techniek en Geowetenschappen, heeft ervaring met het compleet verengelsen van een bachelor- opleiding. Dit jaar loopt voor de eerste maal applied earth sciences (in plaats van voorheen technische aardwetenschappen), en dat gaat volgens hem goed. Dat wil niet zeggen dat de bachelor civiele techniek volgt. “Natuurlijk, de teneur is er, maar we doen het geleidelijk en in overleg met het afnemend veld. We willen studenten niet vervreemden van de Nederlandse arbeidsmarkt. Daar komt bij dat we voor civiele techniek niet internationaal studenten zullen werven. We hebben de handen vol aan de Nederlandse instroom. Daarom houden we de eerste twee jaar vooralsnog Nederlands. Het derde jaar wordt, is eigenlijk al, Engels. Zo kunnen we studenten voorbereiden op de masterfase.”

Ook bij Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Technische Materiaalwetenschappen (3mE) zit het Engels al in de bachelor. “Sinds dit collegejaar is het toegestaan vakken in het Engels te geven indien nodig”, aldus directeur onderwijs Hans Hellendoorn. Daarnaast is zoals bijna overal de literatuur Engels, worden minors Engelstalig en doet bijna iedere student zijn eindproject in die taal. Notulen worden vertaald. “Maar we hebben geen plan om de hele opleiding te verengelsen.”

De voertaal blijft waar mogelijk Nederlands, benadrukt Hellendoorn. “Nieuwe medewerkers worden gestimuleerd Nederlands te leren. In het managementteam zitten een Engelsman en een Duitser, maar we vergaderen in het Nederlands. Overigens schakelen we bij bijeenkomsten over op Engels als een meerderheid het Nederlands niet machtig is.”

De faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI) zal de voertaal ook niet radicaal omgooien. “Het is kunstmatig om alles in het Engels te doen als er geen Engelstaligen bij zijn. Maar als het nodig is stappen we over”, vertelt directeur onderwijs Hans Tonino. Vaak is dat al het geval. Sommige secties bestaan voor zestig procent uit internationale medewerkers.

EWI is wel van plan vanaf 2016 of 2017 twee van haar drie bachelor-opleidingen gefaseerd over te laten gaan op Engels: informatica en elektrotechniek. “Steeds meer docenten zijn internationaal”, verklaart Tonino. “Bovendien verwachten we, om demografische redenen, over een paar jaar over het hoogtepunt van de instroom van Nederlandse studenten heen te zijn. Daar willen we op voorsorteren.”

Goede voorbereiding master

Bouwkunde, Industrieel Ontwerpen (IO), Techniek, Bestuur en Management (TBM) hebben niet zulke concrete plannen. Ze vergaderen meestal in het Nederlands en waar nodig in het Engels. Wat betreft de bacheloropleidingen zijn ze bezig de voors en tegens af te wegen.

Om met TBM te beginnen: waarnemend decaan Jeroen van den Hoven ‘volgt nauwlettend’ wat er speelt. “Er zijn wat mij betreft geen principiële barrières, behalve inhoudelijke redenen”, zegt hij.Sommige vakken hangen immers nauw samen met het Nederlandse recht en met Nederlandse instituties. “Dat laat zich moeilijk in het Engels doen.” 

Verlies van nuances

Datzelfde speelt bij Bouwkunde. Vandaar dat veel studenten daar niet happig zijn op verengelsing. Waarnemend decaan Hans Wamelink ziet, hoewel hij er zelf niet uit zegt te zijn, tegelijk voordelen. “We kunnen de internationale studenteninstroom vergroten en het is een goede voorbereiding op de master.” Er zijn plannen om de bachelor per 2017 in het Engels te gaan aanbieden, maar eerst wil Wamelink de ‘mogelijkheden en onmogelijkheden’ inventariseren.

Is er bij Bouwkunde, hoewel onzeker, sprake van een datum, bij IO staat de discussie aan het begin. Decaan Ena Voute heeft geen plan voor het compleet verengelsen van de bachelor. Misschien hoeft dat ook niet: de helft van het curriculum wordt al in die taal gegeven, omdat de docenten het Nederlands niet machtig zijn.

Voute vindt dat er op haar faculteit best meer Engels mag worden gesproken. “Ik probeer het te stimuleren, alleen het speelt bij ons iets minder. Ons vakgebied is vrij jong.” Zelf houdt Voute rekening met haar publiek. “Natuurlijk schakelen we over op Engels waar nodig, maar het is best gek om dat te doen voor één persoon in een zaal met tweehonderd man.” Voute ‘waardeert het enorm’ als een internationale medewerker ‘bij de koffieautomaat’ in het Nederlands een praatje kan maken, zegt ze. “Maar Nederlands hoeft niet.”

Hoe anders denkt Tim van der Hagen, decaan van Technische Natuurwetenschappen (TNW). Ja, zijn faculteit stapt in september 2016 om inhoudelijke redenen over naar een Engelstalige bachelor nanobiologie. En ja, sommige afdelingen zijn zo internationaal dat de voertaal daar allang Engels is.

Toch is Van der Hagen ‘iets terughoudend’, zegt hij. De andere TNW-bacheloropleidingen blijven vooralsnog Nederlandstalig, het managementteam vergadert ook in het Nederlands. “Je moederstaal heeft zo’n rijkdom aan nuances. Als er problemen zijn, als emoties en gevoelens een rol spelen, dan kun je je daarin veel beter uitdrukken. We zijn een Nederlandse universiteit. Ik zou het jammer vinden als we over twintig jaar compleet Engelstalig zijn. Dan verliezen we onze taal.”