De aanleg van een nieuwe stuwdam kan, zo weet elke krantelezer, gepaard gaan met grootschalige verwoesting van ecologische waarden of de deportatie van honderdduizenden mensen.
Toch worden er nog veel stuwdammen her en der in de wereld gebouwd. De positieve aspecten, witte steenkool en drinkwater, zijn namelijk niet gering. Redenen genoeg voor het Waterbouwdispuut (CT) om in samenwerking met de Novib een symposium over ‘both sides of the dam’ te beleggen. Het werd gisteren gehouden bij Civiele Techniek.
Prof. B. Petry, hoogleraar waterbouwkunde bij het IHE (het International Institute for Hydraulics and Environmental Engineering in Delft) en gisteren één van de sprekers, vindt dat stuwdammen te negatief in de media komen. ,,Alleen de negatieve aspecten worden belicht. Over stuwdammen heersen vooroordelen, maar één foute dam maakt nog niet alle stuwdammen fout. Daarom is het goed dat ook eens de positieve aspecten belicht worden.”
Hij is van mening dat er in het verleden te weinig aandacht is geweest voor de sociale en ecologische effecten van stuwdammen. ,,De milieueffecten horen al in de planningsfase van een stuwdam in de besluitvorming meegenomen te worden. Voorkomen is immers beter dan genezen”, vindt Petry. En hij ziet verbetering. ,,Al in tenminste 75 landen is een milieueffectrapportage verplicht bij het bouwen van een stuwdam.”
R. Knoppers, één van de auteurs van het boek ‘De keerzijde van de dam’, gelooft niet zo in een milieueffectrapportage. Zij presenteerden gisteren tijdens het congres het boek. De schrijvers nemen een kritische houding aan tegenover stuwdammen. ,,Je weet hoe dat gaat als de wagen eenmaal op gang is. Dan is ie nog maar moeilijk te stoppen. Dat zie je in Nederland met de grote infrastructurele projecten”, meent Knoppers.
,,Vooral in dictatoriaal of zelfs feodaal geleide landen zijn stuwdammen minder succesvol”, zegt ir. J. van Duivendijk, docent bij Civiele Techniek, over stuwdammen. ,,Zo’n machthebber heeft gewoon in zijn hoofd gehaald dat hij een dam wil, dus dan komt ie er ook. Die drijft zijn zin door.” Vaak weigert de machthebber om voldoende geld te reserveren om er nog wat van te maken ,,en dan krijg je stuwdammen met veel negatieve effecten”, aldus Van Duivendijk.
Knoppers weet een voorbeeld: ,,Dikwijls beïnvloedt een stuwdam de hoeveelheid vis in een rivier. Sommige vissoorten leven in zee, maar zwemmen stroomopwaarts de rivier op, om zich daar voort te planten. Een stuwdam verstoort dat proces. Geld voor een vistrap is vaak niet opgenomen in een begroting en bovendien hebben lang niet alle vissoorten baat bij een vistrap.”
Duivendijk doet er nog een schepje bovenop. ,,Het probleem van sedimentatie in een stuwdam komt ook veel voor. De capaciteit van het meer neemt dan af. Bij een dam in Iran werd gewaarschuwd dat stroomopwaarts van de dam veel hellingen herbebost moesten worden, omdat het meer anders binnen tien jaar dichtgeslibd zou zijn. De overheid deed niets, met als gevolg dat het meer binnen vijf jaar vol zat.”
Verkwisting
De positieve effecten van een stuwmeer moeten wel gigantisch zijn om de negatieve te kunnen wegstrepen. Van de verschillende functies van stuwdammen is vooral de opwekking van de elektriciteit belangrijk. Van Duivendijk legt de connectie tussen economische groei en het aanleggen van veel stuwdammen. ,,Landen met de hoogste economische groei bouwen ook de meeste stuwdammen. Voorbeelden zijn China en Zuid Korea.”
Knoppers relativeert het economische nut van stuwdammen. ,,In China is de verkwisting van energie in de industrie gigantisch. Als ze daar wat aan zouden doen, dat zou ze heel veel stuwdammen uitsparen.” Hij pleit voor een analyse van de vraag naar energie voordat een dam gebouwd gaat worden.
Vooral in ontwikkelingslanden kunnen dammen een bijdrage leveren aan de economische groei, maar ook daar zijn de milieuproblemen direct weer het grootst. Knoppers daarover: ,,De gebieden waar stuwmeren moeten komen zijn rivierbeddingen. De vruchtbare gebieden dus, waar logischerwijs de meeste mensen wonen. Het effect van een dam daar is dus veel groter dan een dam ergens in de Alpen, waar veel minder mensen wonen.”
Prof.dr. H.L.F. Saeijs, directeur van Rijkswaterstaat in Zeeland, ziet voor stuwdammen een rol weggelegd om een bijdrage te leveren aan de schaarste van water die in sommige delen van de wereld dreigt. ,,De hoeveelheid water op aarde die jaarlijks duurzaam gebruikt kan worden, is beperkt. Nu al heeft een derde van de wereldbevolking structureel te weinig water. Dammen kunnen helpen bij het beter benutten van die hoeveelheid water. Mooi voorbeeld is Spanje. De droge perioden van de afgelopen jaren zouden een absolute ramp betekent hebben, als er Spanje niet zoveel stuwdammen had.”
Saeijs vervolgt: ,,Dammen moeten deel uitmaken van een geïntegreerde aanpak van een waterhuishoudkundig probleem. Want dat is het, een waterhuishoudkundig probleem. Hoe ga ik met het water om dat ik tot m’n beschikking heb. Neem nou als voorbeeld de problemen met de hoge waterstanden in de Rijndelta. In de hele Rijndelta zijn honderden kunstwerken om de waterstanden te beïnvloeden. Die hebben toch de problemen niet kunnen voorkomen. Dat komt omdat er geen afstemming is tussen de instanties. Ze kijken alleen naar hun eigen gebiedje, terwijl er een geïntegreerde aanpak nodig is.”
Aralmeer
Wat kan de taak van de ingenieur zijn om wat aan de kwalijke gevolgen van stuwdammen te doen? Van Duivendijk: ,,Landen waar dammen veel schade geven zijn vaak de wat minder democratische. Het is niet makkelijk voor een ingenieur om dante zeggen: hé, dat doen jullie helemaal verkeerd.”
Saeijs: ,,Aan het bouwen van stuwdammen wordt veel geld verdiend, ook door de bouwers en de ingenieursbureau’s. De verleiding voor de ingenieur is dan groot om te zeggen, het is mijn verantwoordelijkheid niet. Als de opdrachtgever dat wil, dan is dat zijn probleem.”
Van Duivendijk vult aan: ,,Een goede ingenieur maakt een ontwerp dat rekening houdt met de omgeving, en dus duur is. Hij kan tot de conclusie komen dat de dam voor het beschikbare geld niet op een verantwoorde wijze aangelegd kan worden. Zijn opdrachtgever neemt daar echter geen genoegen mee en dwingt de ingenieur een ontwerp te maken dat past binnen het beschikbare budget en vraagt hem, tussen aanhalingstekens, niet al te pessimistisch te zijn over de consequenties.”
Het schrijnende aan stuwdammen is dat degenen die de lasten te verwerken krijgen van een stuwdam, over het algemeen niet de mensen zijn die profiteren van de baten. Petry, die nauw betrokken was bij een stuwdamproject op de grens van Brazilië en Paraguay: ,,Voor de sociale acceptatie van een stuwdamproject is het van belang dat er goede compensatieregelingen getroffen worden. Bij het project waar ik aan meegewerkt heb, zijn miljoenen betaald aan getroffenen. Daar moet bij de planning van een stuwdam ook rekening mee gehouden worden.”
Ook Van Duivendijk werkte mee aan een project dat herhuisvesting van omwonenden regelde. ,,In Nigeria hebben we toen veertigduizend mensen in honderd dorpjes en een paar steden geherhuisvest, waarbij we rekening hielden met de wensen van de bevolking.”
Jammer genoeg komt het niet zelden voor dat de omwonenden simpelweg de dupe zijn. Knoppers: ,,De elektriciteit komt vaak ten goede aan zware industrie ergens ver weg, en de irrigatie is vooral voor de rijkere boeren.”
In sommige landen zitten de machthebbers daar niet zo mee. ,,Het vraagt tijd om bewustwording van milieuproblemen te kweken. Dat is in de westerse wereld ook niet van de ene op de andere dag gebeurd. Dat is een cultuuromslag die tijd vraagt”, meent Petry. Van Duivendijk sluit zich daar bij aan: ,,Het zijn niet de ingenieurs die overtuigd moeten worden van de noodzaak om rekening te houden met de omgeving. De machthebbers, die moeten hun mentaliteit veranderen, en dat zal heel veel moeite kosten.”
Saeijs is bezorgd. Hij wijst op toestanden als in Turkije, waar een stelsel van stuwdammen het stroomafwaarts gelegen Irak bedreigt met uitdroging. ,,Machthebbers moeten verder kijken dan het eigen belang. Ze moeten het hele stroomgebied van de rivier erbij betrekken. Anders krijg je nog meer situaties als bij het Aral meer in Kazachstan. Vijftig miljoen mensen worden daar in hun bestaan bedreigd worden, omdat het ecosysteem in de regio totaal ontwricht is. Het meer droogt uit omdat de rivieren die het meer voeden, uitgeput raken door irrigatie van de katoenkwekerijen. Stuwdammen kunnen een gereedschap zijn bij het oplossen van problemen met waterbeheer, maar dat moet wel evenwichtig gebeuren.”
De aanleg van de 1,2 kilometer lange Sardar Sarovar-dam in India, in de Narmada-rivier. De dam maakt onderdeel uit van een complex van vijftien grote totmiddelgrote, en drieduizend kleine stuwdammen. Ongeveer een miljoen mensen zijn gedwongen elders te gaan wonen. (Klik voor grotere foto)
,
De aanleg van een nieuwe stuwdam kan, zo weet elke krantelezer, gepaard gaan met grootschalige verwoesting van ecologische waarden of de deportatie van honderdduizenden mensen. Toch worden er nog veel stuwdammen her en der in de wereld gebouwd. De positieve aspecten, witte steenkool en drinkwater, zijn namelijk niet gering. Redenen genoeg voor het Waterbouwdispuut (CT) om in samenwerking met de Novib een symposium over ‘both sides of the dam’ te beleggen. Het werd gisteren gehouden bij Civiele Techniek.
Prof. B. Petry, hoogleraar waterbouwkunde bij het IHE (het International Institute for Hydraulics and Environmental Engineering in Delft) en gisteren één van de sprekers, vindt dat stuwdammen te negatief in de media komen. ,,Alleen de negatieve aspecten worden belicht. Over stuwdammen heersen vooroordelen, maar één foute dam maakt nog niet alle stuwdammen fout. Daarom is het goed dat ook eens de positieve aspecten belicht worden.”
Hij is van mening dat er in het verleden te weinig aandacht is geweest voor de sociale en ecologische effecten van stuwdammen. ,,De milieueffecten horen al in de planningsfase van een stuwdam in de besluitvorming meegenomen te worden. Voorkomen is immers beter dan genezen”, vindt Petry. En hij ziet verbetering. ,,Al in tenminste 75 landen is een milieueffectrapportage verplicht bij het bouwen van een stuwdam.”
R. Knoppers, één van de auteurs van het boek ‘De keerzijde van de dam’, gelooft niet zo in een milieueffectrapportage. Zij presenteerden gisteren tijdens het congres het boek. De schrijvers nemen een kritische houding aan tegenover stuwdammen. ,,Je weet hoe dat gaat als de wagen eenmaal op gang is. Dan is ie nog maar moeilijk te stoppen. Dat zie je in Nederland met de grote infrastructurele projecten”, meent Knoppers.
,,Vooral in dictatoriaal of zelfs feodaal geleide landen zijn stuwdammen minder succesvol”, zegt ir. J. van Duivendijk, docent bij Civiele Techniek, over stuwdammen. ,,Zo’n machthebber heeft gewoon in zijn hoofd gehaald dat hij een dam wil, dus dan komt ie er ook. Die drijft zijn zin door.” Vaak weigert de machthebber om voldoende geld te reserveren om er nog wat van te maken ,,en dan krijg je stuwdammen met veel negatieve effecten”, aldus Van Duivendijk.
Knoppers weet een voorbeeld: ,,Dikwijls beïnvloedt een stuwdam de hoeveelheid vis in een rivier. Sommige vissoorten leven in zee, maar zwemmen stroomopwaarts de rivier op, om zich daar voort te planten. Een stuwdam verstoort dat proces. Geld voor een vistrap is vaak niet opgenomen in een begroting en bovendien hebben lang niet alle vissoorten baat bij een vistrap.”
Duivendijk doet er nog een schepje bovenop. ,,Het probleem van sedimentatie in een stuwdam komt ook veel voor. De capaciteit van het meer neemt dan af. Bij een dam in Iran werd gewaarschuwd dat stroomopwaarts van de dam veel hellingen herbebost moesten worden, omdat het meer anders binnen tien jaar dichtgeslibd zou zijn. De overheid deed niets, met als gevolg dat het meer binnen vijf jaar vol zat.”
Verkwisting
De positieve effecten van een stuwmeer moeten wel gigantisch zijn om de negatieve te kunnen wegstrepen. Van de verschillende functies van stuwdammen is vooral de opwekking van de elektriciteit belangrijk. Van Duivendijk legt de connectie tussen economische groei en het aanleggen van veel stuwdammen. ,,Landen met de hoogste economische groei bouwen ook de meeste stuwdammen. Voorbeelden zijn China en Zuid Korea.”
Knoppers relativeert het economische nut van stuwdammen. ,,In China is de verkwisting van energie in de industrie gigantisch. Als ze daar wat aan zouden doen, dat zou ze heel veel stuwdammen uitsparen.” Hij pleit voor een analyse van de vraag naar energie voordat een dam gebouwd gaat worden.
Vooral in ontwikkelingslanden kunnen dammen een bijdrage leveren aan de economische groei, maar ook daar zijn de milieuproblemen direct weer het grootst. Knoppers daarover: ,,De gebieden waar stuwmeren moeten komen zijn rivierbeddingen. De vruchtbare gebieden dus, waar logischerwijs de meeste mensen wonen. Het effect van een dam daar is dus veel groter dan een dam ergens in de Alpen, waar veel minder mensen wonen.”
Prof.dr. H.L.F. Saeijs, directeur van Rijkswaterstaat in Zeeland, ziet voor stuwdammen een rol weggelegd om een bijdrage te leveren aan de schaarste van water die in sommige delen van de wereld dreigt. ,,De hoeveelheid water op aarde die jaarlijks duurzaam gebruikt kan worden, is beperkt. Nu al heeft een derde van de wereldbevolking structureel te weinig water. Dammen kunnen helpen bij het beter benutten van die hoeveelheid water. Mooi voorbeeld is Spanje. De droge perioden van de afgelopen jaren zouden een absolute ramp betekent hebben, als er Spanje niet zoveel stuwdammen had.”
Saeijs vervolgt: ,,Dammen moeten deel uitmaken van een geïntegreerde aanpak van een waterhuishoudkundig probleem. Want dat is het, een waterhuishoudkundig probleem. Hoe ga ik met het water om dat ik tot m’n beschikking heb. Neem nou als voorbeeld de problemen met de hoge waterstanden in de Rijndelta. In de hele Rijndelta zijn honderden kunstwerken om de waterstanden te beïnvloeden. Die hebben toch de problemen niet kunnen voorkomen. Dat komt omdat er geen afstemming is tussen de instanties. Ze kijken alleen naar hun eigen gebiedje, terwijl er een geïntegreerde aanpak nodig is.”
Aralmeer
Wat kan de taak van de ingenieur zijn om wat aan de kwalijke gevolgen van stuwdammen te doen? Van Duivendijk: ,,Landen waar dammen veel schade geven zijn vaak de wat minder democratische. Het is niet makkelijk voor een ingenieur om dante zeggen: hé, dat doen jullie helemaal verkeerd.”
Saeijs: ,,Aan het bouwen van stuwdammen wordt veel geld verdiend, ook door de bouwers en de ingenieursbureau’s. De verleiding voor de ingenieur is dan groot om te zeggen, het is mijn verantwoordelijkheid niet. Als de opdrachtgever dat wil, dan is dat zijn probleem.”
Van Duivendijk vult aan: ,,Een goede ingenieur maakt een ontwerp dat rekening houdt met de omgeving, en dus duur is. Hij kan tot de conclusie komen dat de dam voor het beschikbare geld niet op een verantwoorde wijze aangelegd kan worden. Zijn opdrachtgever neemt daar echter geen genoegen mee en dwingt de ingenieur een ontwerp te maken dat past binnen het beschikbare budget en vraagt hem, tussen aanhalingstekens, niet al te pessimistisch te zijn over de consequenties.”
Het schrijnende aan stuwdammen is dat degenen die de lasten te verwerken krijgen van een stuwdam, over het algemeen niet de mensen zijn die profiteren van de baten. Petry, die nauw betrokken was bij een stuwdamproject op de grens van Brazilië en Paraguay: ,,Voor de sociale acceptatie van een stuwdamproject is het van belang dat er goede compensatieregelingen getroffen worden. Bij het project waar ik aan meegewerkt heb, zijn miljoenen betaald aan getroffenen. Daar moet bij de planning van een stuwdam ook rekening mee gehouden worden.”
Ook Van Duivendijk werkte mee aan een project dat herhuisvesting van omwonenden regelde. ,,In Nigeria hebben we toen veertigduizend mensen in honderd dorpjes en een paar steden geherhuisvest, waarbij we rekening hielden met de wensen van de bevolking.”
Jammer genoeg komt het niet zelden voor dat de omwonenden simpelweg de dupe zijn. Knoppers: ,,De elektriciteit komt vaak ten goede aan zware industrie ergens ver weg, en de irrigatie is vooral voor de rijkere boeren.”
In sommige landen zitten de machthebbers daar niet zo mee. ,,Het vraagt tijd om bewustwording van milieuproblemen te kweken. Dat is in de westerse wereld ook niet van de ene op de andere dag gebeurd. Dat is een cultuuromslag die tijd vraagt”, meent Petry. Van Duivendijk sluit zich daar bij aan: ,,Het zijn niet de ingenieurs die overtuigd moeten worden van de noodzaak om rekening te houden met de omgeving. De machthebbers, die moeten hun mentaliteit veranderen, en dat zal heel veel moeite kosten.”
Saeijs is bezorgd. Hij wijst op toestanden als in Turkije, waar een stelsel van stuwdammen het stroomafwaarts gelegen Irak bedreigt met uitdroging. ,,Machthebbers moeten verder kijken dan het eigen belang. Ze moeten het hele stroomgebied van de rivier erbij betrekken. Anders krijg je nog meer situaties als bij het Aral meer in Kazachstan. Vijftig miljoen mensen worden daar in hun bestaan bedreigd worden, omdat het ecosysteem in de regio totaal ontwricht is. Het meer droogt uit omdat de rivieren die het meer voeden, uitgeput raken door irrigatie van de katoenkwekerijen. Stuwdammen kunnen een gereedschap zijn bij het oplossen van problemen met waterbeheer, maar dat moet wel evenwichtig gebeuren.”
De aanleg van de 1,2 kilometer lange Sardar Sarovar-dam in India, in de Narmada-rivier. De dam maakt onderdeel uit van een complex van vijftien grote totmiddelgrote, en drieduizend kleine stuwdammen. Ongeveer een miljoen mensen zijn gedwongen elders te gaan wonen. (Klik voor grotere foto)
De aanleg van een nieuwe stuwdam kan, zo weet elke krantelezer, gepaard gaan met grootschalige verwoesting van ecologische waarden of de deportatie van honderdduizenden mensen. Toch worden er nog veel stuwdammen her en der in de wereld gebouwd. De positieve aspecten, witte steenkool en drinkwater, zijn namelijk niet gering. Redenen genoeg voor het Waterbouwdispuut (CT) om in samenwerking met de Novib een symposium over ‘both sides of the dam’ te beleggen. Het werd gisteren gehouden bij Civiele Techniek.
Prof. B. Petry, hoogleraar waterbouwkunde bij het IHE (het International Institute for Hydraulics and Environmental Engineering in Delft) en gisteren één van de sprekers, vindt dat stuwdammen te negatief in de media komen. ,,Alleen de negatieve aspecten worden belicht. Over stuwdammen heersen vooroordelen, maar één foute dam maakt nog niet alle stuwdammen fout. Daarom is het goed dat ook eens de positieve aspecten belicht worden.”
Hij is van mening dat er in het verleden te weinig aandacht is geweest voor de sociale en ecologische effecten van stuwdammen. ,,De milieueffecten horen al in de planningsfase van een stuwdam in de besluitvorming meegenomen te worden. Voorkomen is immers beter dan genezen”, vindt Petry. En hij ziet verbetering. ,,Al in tenminste 75 landen is een milieueffectrapportage verplicht bij het bouwen van een stuwdam.”
R. Knoppers, één van de auteurs van het boek ‘De keerzijde van de dam’, gelooft niet zo in een milieueffectrapportage. Zij presenteerden gisteren tijdens het congres het boek. De schrijvers nemen een kritische houding aan tegenover stuwdammen. ,,Je weet hoe dat gaat als de wagen eenmaal op gang is. Dan is ie nog maar moeilijk te stoppen. Dat zie je in Nederland met de grote infrastructurele projecten”, meent Knoppers.
,,Vooral in dictatoriaal of zelfs feodaal geleide landen zijn stuwdammen minder succesvol”, zegt ir. J. van Duivendijk, docent bij Civiele Techniek, over stuwdammen. ,,Zo’n machthebber heeft gewoon in zijn hoofd gehaald dat hij een dam wil, dus dan komt ie er ook. Die drijft zijn zin door.” Vaak weigert de machthebber om voldoende geld te reserveren om er nog wat van te maken ,,en dan krijg je stuwdammen met veel negatieve effecten”, aldus Van Duivendijk.
Knoppers weet een voorbeeld: ,,Dikwijls beïnvloedt een stuwdam de hoeveelheid vis in een rivier. Sommige vissoorten leven in zee, maar zwemmen stroomopwaarts de rivier op, om zich daar voort te planten. Een stuwdam verstoort dat proces. Geld voor een vistrap is vaak niet opgenomen in een begroting en bovendien hebben lang niet alle vissoorten baat bij een vistrap.”
Duivendijk doet er nog een schepje bovenop. ,,Het probleem van sedimentatie in een stuwdam komt ook veel voor. De capaciteit van het meer neemt dan af. Bij een dam in Iran werd gewaarschuwd dat stroomopwaarts van de dam veel hellingen herbebost moesten worden, omdat het meer anders binnen tien jaar dichtgeslibd zou zijn. De overheid deed niets, met als gevolg dat het meer binnen vijf jaar vol zat.”
Verkwisting
De positieve effecten van een stuwmeer moeten wel gigantisch zijn om de negatieve te kunnen wegstrepen. Van de verschillende functies van stuwdammen is vooral de opwekking van de elektriciteit belangrijk. Van Duivendijk legt de connectie tussen economische groei en het aanleggen van veel stuwdammen. ,,Landen met de hoogste economische groei bouwen ook de meeste stuwdammen. Voorbeelden zijn China en Zuid Korea.”
Knoppers relativeert het economische nut van stuwdammen. ,,In China is de verkwisting van energie in de industrie gigantisch. Als ze daar wat aan zouden doen, dat zou ze heel veel stuwdammen uitsparen.” Hij pleit voor een analyse van de vraag naar energie voordat een dam gebouwd gaat worden.
Vooral in ontwikkelingslanden kunnen dammen een bijdrage leveren aan de economische groei, maar ook daar zijn de milieuproblemen direct weer het grootst. Knoppers daarover: ,,De gebieden waar stuwmeren moeten komen zijn rivierbeddingen. De vruchtbare gebieden dus, waar logischerwijs de meeste mensen wonen. Het effect van een dam daar is dus veel groter dan een dam ergens in de Alpen, waar veel minder mensen wonen.”
Prof.dr. H.L.F. Saeijs, directeur van Rijkswaterstaat in Zeeland, ziet voor stuwdammen een rol weggelegd om een bijdrage te leveren aan de schaarste van water die in sommige delen van de wereld dreigt. ,,De hoeveelheid water op aarde die jaarlijks duurzaam gebruikt kan worden, is beperkt. Nu al heeft een derde van de wereldbevolking structureel te weinig water. Dammen kunnen helpen bij het beter benutten van die hoeveelheid water. Mooi voorbeeld is Spanje. De droge perioden van de afgelopen jaren zouden een absolute ramp betekent hebben, als er Spanje niet zoveel stuwdammen had.”
Saeijs vervolgt: ,,Dammen moeten deel uitmaken van een geïntegreerde aanpak van een waterhuishoudkundig probleem. Want dat is het, een waterhuishoudkundig probleem. Hoe ga ik met het water om dat ik tot m’n beschikking heb. Neem nou als voorbeeld de problemen met de hoge waterstanden in de Rijndelta. In de hele Rijndelta zijn honderden kunstwerken om de waterstanden te beïnvloeden. Die hebben toch de problemen niet kunnen voorkomen. Dat komt omdat er geen afstemming is tussen de instanties. Ze kijken alleen naar hun eigen gebiedje, terwijl er een geïntegreerde aanpak nodig is.”
Aralmeer
Wat kan de taak van de ingenieur zijn om wat aan de kwalijke gevolgen van stuwdammen te doen? Van Duivendijk: ,,Landen waar dammen veel schade geven zijn vaak de wat minder democratische. Het is niet makkelijk voor een ingenieur om dante zeggen: hé, dat doen jullie helemaal verkeerd.”
Saeijs: ,,Aan het bouwen van stuwdammen wordt veel geld verdiend, ook door de bouwers en de ingenieursbureau’s. De verleiding voor de ingenieur is dan groot om te zeggen, het is mijn verantwoordelijkheid niet. Als de opdrachtgever dat wil, dan is dat zijn probleem.”
Van Duivendijk vult aan: ,,Een goede ingenieur maakt een ontwerp dat rekening houdt met de omgeving, en dus duur is. Hij kan tot de conclusie komen dat de dam voor het beschikbare geld niet op een verantwoorde wijze aangelegd kan worden. Zijn opdrachtgever neemt daar echter geen genoegen mee en dwingt de ingenieur een ontwerp te maken dat past binnen het beschikbare budget en vraagt hem, tussen aanhalingstekens, niet al te pessimistisch te zijn over de consequenties.”
Het schrijnende aan stuwdammen is dat degenen die de lasten te verwerken krijgen van een stuwdam, over het algemeen niet de mensen zijn die profiteren van de baten. Petry, die nauw betrokken was bij een stuwdamproject op de grens van Brazilië en Paraguay: ,,Voor de sociale acceptatie van een stuwdamproject is het van belang dat er goede compensatieregelingen getroffen worden. Bij het project waar ik aan meegewerkt heb, zijn miljoenen betaald aan getroffenen. Daar moet bij de planning van een stuwdam ook rekening mee gehouden worden.”
Ook Van Duivendijk werkte mee aan een project dat herhuisvesting van omwonenden regelde. ,,In Nigeria hebben we toen veertigduizend mensen in honderd dorpjes en een paar steden geherhuisvest, waarbij we rekening hielden met de wensen van de bevolking.”
Jammer genoeg komt het niet zelden voor dat de omwonenden simpelweg de dupe zijn. Knoppers: ,,De elektriciteit komt vaak ten goede aan zware industrie ergens ver weg, en de irrigatie is vooral voor de rijkere boeren.”
In sommige landen zitten de machthebbers daar niet zo mee. ,,Het vraagt tijd om bewustwording van milieuproblemen te kweken. Dat is in de westerse wereld ook niet van de ene op de andere dag gebeurd. Dat is een cultuuromslag die tijd vraagt”, meent Petry. Van Duivendijk sluit zich daar bij aan: ,,Het zijn niet de ingenieurs die overtuigd moeten worden van de noodzaak om rekening te houden met de omgeving. De machthebbers, die moeten hun mentaliteit veranderen, en dat zal heel veel moeite kosten.”
Saeijs is bezorgd. Hij wijst op toestanden als in Turkije, waar een stelsel van stuwdammen het stroomafwaarts gelegen Irak bedreigt met uitdroging. ,,Machthebbers moeten verder kijken dan het eigen belang. Ze moeten het hele stroomgebied van de rivier erbij betrekken. Anders krijg je nog meer situaties als bij het Aral meer in Kazachstan. Vijftig miljoen mensen worden daar in hun bestaan bedreigd worden, omdat het ecosysteem in de regio totaal ontwricht is. Het meer droogt uit omdat de rivieren die het meer voeden, uitgeput raken door irrigatie van de katoenkwekerijen. Stuwdammen kunnen een gereedschap zijn bij het oplossen van problemen met waterbeheer, maar dat moet wel evenwichtig gebeuren.”
De aanleg van de 1,2 kilometer lange Sardar Sarovar-dam in India, in de Narmada-rivier. De dam maakt onderdeel uit van een complex van vijftien grote totmiddelgrote, en drieduizend kleine stuwdammen. Ongeveer een miljoen mensen zijn gedwongen elders te gaan wonen. (Klik voor grotere foto)
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
delta@tudelft.nl
Comments are closed.