[Column] Kochito ergo mentio

Twintig jaar lang spatte bier alle kanten uit, droop saté van borden en druppelde zweet op de borrelvloer van Virgiel. Onder de vloer vermengden deze ingrediënten zich tot een donkere ranzige massa. Hét lievelingsgerecht van schimmels, gisten en bacteriën. Toen studentenvereniging Virgiel besloot dat de borrelvloer na twintig jaar aan vervanging toe was, bedachten ze een ludiek plan. Misschien zou een microbioloog wel een heuse nieuwe Virgielbacterie vinden in de smeerboel onder hun vloer. Ze publiceerden het ambitieuze plan in hun maandblad.
Deze week bracht commissaris van de inventaris Yannick Vos naar buiten dat het een grap was. “We wilden nagaan hoe goed ons blad gelezen werd. Dat valt wat tegen”, zegt hij. “Ik denk trouwens niet dat er veel bacteriën leven onder onze vloer. Anderhalf jaar geleden hebben we namelijk een grote bak aangelegd met heuse afvoering. Ik heb onlangs nog onder de vloer gekeken. Het is er droog en schoon”, zegt hij enigszins teleurgesteld.
De grap mag dan wel niet uit de verf zijn gekomen, het idee is zo gek nog niet. Delft telt veel studenten- en studieverenigingen waar met overmaat wordt gedronken, gegeten en gezweet. En waar het met de hygiëne niet altijd even nauw wordt genomen.
De eerste reacties van specialisten zijn hoopgevend voor bacteriënspeurders. “Het verbaast me niet als onder de vloer van studentenverenigingen veel micro-organismen worden gevonden”, zegt prof.dr. Jack Pronk van industriële microbiologie (Technische Natuurwetenschappen). “Op zich maakt het weinig uit of er veel bier en wijn onder de vloer aanwezig is, cola is belangrijker. Daar zitten veel suikers in en daardoor blijft het vettig. Daar houden gisten, schimmels en bacteriën wel van.”
“Het is ook belangrijk dat het er voldoende zuurstof is”, zegt microbiologe dr.ir. Hermie Harmsen van Medische microbiologie van de Rijksuniversiteit Groningen. Dan kan er van alles groeien en leven is haar conclusie. “Wie onder een smerige vloer zoekt, vindt vast allerlei nieuwe bacteriën, gisten en schimmels. Zeker als men nieuwe moleculaire techniek toepast.”
Harmsen deed al eerder onderzoek op opmerkelijke plaatsen. Zou ze ook onder de vloer van een studentenvereniging willen kijken? “Dat spreekt me niet zo aan”, zegt ze. “Wetenschappelijk stelt het weinig voor wat daar gevonden kan worden.” Ze vindt het veel interessanter micro-organismen te zoeken op extreme plekken.
Dat vindt Jack Pronk ook. Hij noemt xenobiotica, stoffen die in een organisme worden gevonden, maar daar niet natuurlijk voorkomen. “Vergeleken daarbij is een vloeronderzoek niet echt een stimulerend experiment. Als je onder een steen kijkt, vind je waarschijnlijk ook nieuwe micro-organismen. Het is een interessanter werkterrein voor Rob Geus van de smaakpolitie dan voor een microbioloog.”

Voor wie het wellicht ontgaan is: Herman Koch is dit jaar de gastschrijver van de TU Delft. Veel mensen halen daar hun neus voor op. Tuurlijk: lachen, gieren, brullen met Herman Koch in Jiskefet. Als Lullo Kerstens, als boekhouder Jos, en als eigenaar van de Díerenwinkel. Maar als schrijver is Herman Koch moeilijk serieus te nemen want hij valt in de categorie Kluun en Saskia Noort. Daar ben ik het apert mee oneens. Ik ken het werk van Koch vrij aardig en het is van een beduidend hoger niveau dan de boeken van voorgenoemde auteurs waarvan ik er ook een aantal heb gelezen.

Herman Koch beschikt over een subtiel gevoel voor humor dat zich kenmerkt door een grote innerlijke voldoening zodra die humor aan mensen voorbij gaat. Je verkneukelen in het besef dat het veel mensen ontgaat, maar daar niet de nadruk op leggen. ‘Nee man, juist níet!’  zou Kamphuijs zeggen.

Kochs openbare lezing was geweldig. Het beste openingscollege van alle gastschrijvers die ik de afgelopen zeven jaar heb mogen aanschouwen. Zijn thema ‘het liegen van de waarheid’  is zowel fascinerend als zorgwekkend ontregelend. Aan het einde van de avond wist niemand meer wat er waar was van alles wat hij had verteld. Zijn ontmoeting met Bill en Hillary Clinton in Colorado is natuurlijk een verzinsel, en zijn daaruit voortvloeiende amoureuze avontuurtje met Hillary in Amsterdam is pure fantasie. Maar wat te denken van het schreeuwen op de roltrap in de Bijenkorf? Of het redden van een drenkeling in zee? Kochs ultieme geluk is het liegen van de waarheid, dat wil zeggen dat je de waarheid spreekt terwijl iedereen denkt dat je het verzonnen hebt. Hij illustreerde dat aan de hand van een anekdote over een producent genaamd Antoinette Grotegansei. Die naam had hij verzonnen, dat wist Hermans zuster zeker. Herman ontkende het ten stelligste, Antoinette Grotegansei bestond écht. Zijn zuster was teleurgesteld, want de altijd zo grappige Herman had die onwaarschijnlijke en daarmee humoristische naam Grotegansei niet verzonnen. Na deze teleurstelling enige tijd te hebben laten inwerken, gaf hij toe dat hij die naam natuurlijk wél verzonnen had. Grote hilariteit nu bleek dat Herman tóch zo grappig bleek te zijn als zijn zus had verwacht. Aan het eind van de avond toonde Herman haar een contract dat hij met de producent had gesloten. Het was ondertekend met Antoinette Grote Gansey.

De impact van Kochs verhaal werd tijdens de receptie na afloop hinderlijk tastbaar. Tot tweemaal toe werd iets dat ik vertelde door iemand in twijfel getrokken. Dat vond ik ontluisterend, want ik spreek namelijk altijd de waarheid en ik overdrijf nooit. Dat heeft me al menigmaal veel ellende bezorgd omdat de waarheid opvallend vaak ongewenst blijkt te zijn. Toch kon ik tot nu toe niet anders. Na de lezing van Herman Koch ga ik mijn leven beteren en zal ik de waarheid vaker liegen. Dat zweer ik op het Wetboek van Strafrecht.

Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.