[Column] Iedereen is hypocriet

De naderende verkiezingen brengen altijd een zekere opwinding met zich mee. Nieuwe gezichten en partijen betreden het politieke toneel, en kiezers kijken uit naar de mogelijkheid om hun stem uit te brengen voor de toekomst van hun land. Maar eigenlijk heb je niets aan de campagnetijd net voor de verkiezingen omdat het wemelt van slechte debatten en valse beloftes. Ik blijf zitten met een wrange nasmaak.

Politieke campagnes lijken tegenwoordig meer te draaien om retorische trucs en demagogie dan om inhoudelijke discussies en transparante beloften. In dit betoog wil ik een specifieke retorische truc onder de loep nemen die tijdens politieke debatten vaak wordt ingezet: de ‘tu quoque’ of ‘jij-bak’.

De tu quoque is een klassiek voorbeeld van een drogreden die tijdens debatten wordt gebruikt om de aandacht af te leiden van het daadwerkelijke argument. Het is een retorische afleidingsmanoeuvre waarbij de persoon die wordt beschuldigd van een bepaald gedrag, reageert door naar vergelijkbaar gedrag bij de aanklager te wijzen. Met andere woorden, in plaats van het oorspronkelijke argument te weerleggen, probeert de persoon de beschuldiging af te zwakken door te suggereren dat de aanklager zelf net zo schuldig is.

Dit fenomeen komt ook vaak voor in het dagelijks leven. Iedereen heeft wel eens te maken met situaties waarin je wordt aangesproken op inconsequent gedrag. Als je bijvoorbeeld beweert dat je veganistisch bent, kan iemand tegen je zeggen: Waarom draag je dan leren schoenen?

Als een persoon niet naar zijn eigen idealen leeft, zijn zijn argumenten dan niks waard?

In de politieke arena zien we deze tactiek vaak opduiken. Een politicus die pleit voor strenge klimaatmaatregelen, wordt beschuldigd van het nemen van vliegtuigen in plaats van de trein naar Brussel. Dit kan leiden tot de volgende redenering: ‘Frans Timmermans is voor allerlei klimaatplannen, maar hij zal ook niet de trein naar Brussel nemen’.

Het zijn absurde argumenten. Ja, Timmermans neemt inderdaad het vliegtuig. Betekent dat dan dat we niks aan het klimaat moeten doen? Als een persoon niet naar zijn eigen idealen leeft, zijn de argumenten die hij maakt dan niks meer waard? Als Thierry Baudet betrapt wordt op recyclen, betekent dat dan dat hij plotseling volledig overtuigd is van de noodzaak van klimaatverandering?

Wat me het meest irriteert aan deze tactiek is niet zozeer het gebruik tijdens politieke debatten. Erger nog is dat het effect lijkt te hebben bij veel mensen, zelfs bij mijn medestudenten hier aan de TU, die als het goed is allemaal een vak hebben gehad over argumentatieleer. Het is begrijpelijk dat politiek vaak wordt gezien als een strijd tussen ‘wij’ en ‘zij’, waarbij ‘zij’ vaak worden beschouwd als de vijand. Hierdoor kunnen mensen geneigd zijn om argumenten te beoordelen op basis van de persoon die ze presenteert, in plaats van op de kwaliteit van de argumenten zelf. Niemand is heilig. Houd dus alsjeblieft in je achterhoofd bij de komende verkiezingen dat iedereen wel eens hypocriet is, en let op de inhoud van het argument.

Bas Rooijakkers is masterstudent technische natuurkunde. Hij is geboren in Brabant en heeft een aantal jaar van zijn jeugd op Curaçao gewoond. Hij houdt van hardlopen en sinds de coronapandemie wielrent hij ook. Verder is hij altijd te porren voor een koffietje of speciaal biertje.

Bas Rooijakkers / Columnist