[Column] Fusielade

Geen student zonder fiets en geen studentenfiets zonder gebreken. Sommige wetten moet je respecteren, zelfs als je politieagent bent. Voor je het weet gaan er legendes over je rond. En wordt die toch al niet zo sterkte arm der macht – als het om kleine overtredingen gaat – een studentikoos lachertje. Kijk maar naar de agent die een volgens de overlevering Amsterdamse student een ietwat te rechtlijnig oor dreigde aan te naaien.

Het was een doordeweekse avond, amper een uurtje donker, toen die student op zijn net op de kop getikte barrel over de Amsterdamse grachten hobbelde. Zonder licht, maar dat spreekt voor zich. Hij had zijn huis al in zicht, toen een agent hem staande hield. Wist deze jongen wel hóe gevaarlijk hij bezig was? Hóe slecht hij zichtbaar was voor automobilisten en wat voor bekeuring daar tegenover stond? De student stapte af, zijn fiets aan de grachtkant. Met een innemende glimlach maakte hij een razendsnelle calculatie. Zijn fiets had hem net vijftien euro gekost, een boete voor fietsen zonder licht kost 35 euro. Hij hief zijn kin op, zette een verbaasde, licht verontwaardigde blik op, en kieperde zijn stalen ros met een ferme zwaai de gracht in. “Ehm, pardon agent, over welke fiets heeft u het?” Vervolgens huppelde hij de avond in, de agent flabbergasted achterlatend.

Wow, goeie truc! Sterker nog, die smaakt naar meer! Voor autorijden onder invloed (don’t try this at home, natuurlijk) ben je minimaal honderd euro kwijt, voor het weigeren mee te werken aan een alcoholcontrole zestig. Dat geeft te denken… Investeren in een paar wielreflectoren voor je fiets is wel weer verstandig, net als het bevestigen van een bel, trouwens. Als één van die twee ontbreekt, kan oom agent er zomaar twintig euro voor vragen – doorgaans precies de prijs van een ‘nieuwe’ fiets (op deugdelijke wijze verkregen natuurlijk).

Maar ho ho, zo gemakkelijk gaat dat niet. Geen bewijs is geen misdaad, denk je misschien, maar dat komt neer op jouw woord tegen dat van de agent. En dáár hebben de hotemetoten van de rechtelijke macht lang geleden al goed over nagedacht: het woord van de agent weegt zwaarder, want hij heeft een eed afgelegd. Het is dus een truc die je kunt proberen bij een flitsboete (“Door rood gereden? Overleg me de foto’s maar!”), een camera legt immers geen eed af.

Broodje aap, dus. Of misschien ook niet, want er zijn natuurlijk nog best aardige agenten op de wereld, die een goede grap wel kunnen waarderen. Hoe dan ook zingt dit verhaal al decennialang rond in het studentenleven. Het lijkt bovendien verdacht veel op een broodje aap uit de tijd dat het kijk- en luistergeld nog bestond. Daarin wilde de inspecteur een student beboeten voor het niet betalen van zijn kijkgeld, en wees daarbij verwijtend op een gigantische beeldbuis. Daarop pakte de student het apparaat op, gooide het uit het raam en riep: “Welke tv bedoelt u?” Hij heeft nooit iets hoeven betalen.

Ik ben waarlijk door gevaarlijke gekken omringd. Wellicht heb ik een wat gevoeliger inborst dan de gemiddelde TU-medewerker, en het wil ook maar niet vlotten met het met teflon omfloersen van mijn gemoed.



Zo had graag ik een column gewijd aan prinses Máxima die onlangs studenten adviseerde hoe met geld om te gaan: “Zorg dat jij trouwt met iemand die elk jaar 1,4 miljoen oiro van die Staat kraigt, want dan krijg jijzelf daarbij nog 626 duizend oiro. Belastingvrij natuurlijk, let jij daar goed op, want dat scheelt jou een hoop peso’s.”



Misschien komt het door mijn opleiding. In de astronomie kun je namelijk niemand voor de gek houden. Je waarnemingen moeten door anderen gereproduceerd kunnen worden, en je conclusies en theorieën worden stelselmatig kritisch tegen het licht gehouden. Nonsens, flauwekul en lariekoek worden in de sterrenkunde razendsnel ontmaskerd. Het is dan ook niet zo vreemd dat astronomen een bijzonder goed ontwikkelde bullshit detector hebben die voortdurend afgaat in de grote boze buitenwereld. Deze nuttige eigenschap is echter een doorn in het oog van (A) mensen die regelmatig bullshit verkondigen en (B) controllers, facilitators, managers, bestuurders en aanverwant rapaille. Niet geheel toevallig is doorgaans A∩B≈B.



Het was daarom ook geen toeval dat emeritus hoogleraar sterrenkunde Ed van den Heuvel (1940), en nog-net-niet emeritus hoogleraar sterrenkunde Vincent Icke (1946) in NRC Handelsblad gehakt maakten van de fusieplannen van de drie Zuid-Hollandse universiteiten.

Ed van den Heuvel kan zich pittige uitspraken permitteren (‘Bestuurders die zo’n naam [TU Delft] willen laten verdwijnen, doen enorme schade aan hun universiteit en je zou ze op staande voet moeten ontslaan’), want hij is met emeritaat en bovendien betreft het niet zijn eigen universiteit. En Vincent Icke heeft zich nog nooit iets aangetrokken van de consequenties van het ventileren van een pittige mening (‘De enigen die bij een fusie garen zullen spinnen, zijn nieuwe apparatsjiks, aangevoerd door ‘top’-bestuurders die zo heten vanwege hun exorbitante salaris en niet om hun academische status of prestaties’).

Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze oud-columnist van het Leidse universiteitsblad Mare en van NRC Handelsblad pas in 2001 hoogleraar werd in Leiden. Want zo gaat dat in Nederland en in Noord-Korea. Een kritische houding in de wetenschap is een vereiste om die wetenschap verder te brengen. Maar een wetenschapper die kritisch is over het beleid en het bestuur van zijn universiteit, de overheid en instellingen zoals NWO (door Icke in het verleden regelmatig vergeleken met de maffia en erger) wordt weggezet als een querulant en iemand die ‘geen teamspeler’ is. Daarom houden de meeste mensen zich gedeisd, want dat is veel beter voor hun carrière. Voor kritische lastpakken hebben de managers namelijk een arsenaal aan regeltjes, voorwaarden en uitzonderingen tot hun beschikking die ze naar believen kunnen inzetten om de dissidenten klein te houden. Don’t shoot the piano player. 

Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.