Al die contextloze citaten

‘Beter uit dan aan’, zo luidt een van de citaten op een briefje dat in de woonkamer van mijn studentenhuis hangt. Op het eerste gezicht lijkt dit citaat alle vooroordelen over het nachtleven van studenten te bevestigen. Maar nee, het gaat hier over de verwarming. En onze gasrekening laat zien dat we dit citaat ter harte nemen.

Net zoals de meeste studentenhuizen die ik ken, houdt mijn studentenhuis een lijst met citaten van huisgenoten bij. Het zijn er inmiddels meer dan vijfhonderd, niet alleen van de huidige bewoners, maar ook uit de jaren daarvoor. Ze hangen op briefjes verspreid door het huis, en in een boek. De meeste citaten zijn alleen vermakelijk omdat ze uit hun oorspronkelijke context zijn gehaald. ‘Jij zou een slechte zalm zijn’ is een opmerking die zonder context totaal willekeurig en daarom grappig is. ‘Misschien moeten we de baby’s ontvoeren’ werd ooit ironisch geopperd tegen een huisgenoot die klaagde over geluidsoverlast van een kinderdagverblijf.

De citatenlijst maakt duidelijk: context bepaalt hoe een uitspraak wordt opgevat.

Wellicht heb ik daarom mijn twijfels bij de posters, spiegelstickers en borden met citaten die op de TU zijn verschenen als onderdeel van de campagne voor sociale veiligheid. Overal staan citaten als ‘Ik was altijd erg direct. Nu voelt men zich daar onveilig bij’. En ‘Ik kreeg de opdracht niet, ze denken dat mijn gezondheid me beperkt’. Daaronder staat een QR-code naar de website Better TUgether. Mocht je deze website bezoeken – ik weet niet hoeveel mensen dat daadwerkelijk doen – dan kun je daar een enquête invullen en een podcast luisteren.

Gemiste kans: leg met voorbeelden of verhalen per citaat uit hoe je sociale veiligheid kunt verbeteren

Deze enquête schotelt vijf van zulke citaten voor, dezelfde als over de campus verspreid staan. Wat vind je ervan? Ik mocht kiezen tussen ‘acceptabel’, ‘niet acceptabel’ of ‘ik weet het niet’. Al snel liep ik ertegenaan dat ik context miste. Het is wel duidelijk dat ‘Je drukt je goed uit voor iemand met jouw achtergrond’ haast altijd racistisch is. Maar ‘Ik ben bang dat iemand mijn compliment verkeerd opvat’ heeft niet direct een juist antwoord. Complimenten zijn leuk, zowel om te geven als om te ontvangen, dus moeten ze niet verbannen worden.

Tegelijkertijd is het goed als mensen complimenten waar ze over twijfelen inslikken. Dat lijkt mij onderdeel van een normale omgang met elkaar. Er zijn nogal wat factoren van invloed op hoe een compliment opgevat wordt; dezelfde woorden vallen anders wanneer ze door een hoogleraar uitgesproken worden dan wanneer een student ze zegt. Dus, is een compliment acceptabel? Het hangt af van de context.

Overigens lijkt de opmerking ‘Ik ben bang dat iemand mijn compliment verkeerd opvat’ juist te wijzen op een zekere sensitiviteit voor het effect dat jouw opmerkingen op een ander kunnen hebben. En dat is voor sociale veiligheid hard nodig.

Ik klikte door in de hoop dat de enquête mij het antwoord zou vertellen dat de makers voor ogen hadden. Maar helaas, na het inleveren van mijn antwoorden staat er enkel ‘Bedankt voor uw tijd om aan deze enquête deel te nemen. Uw antwoord is geregistreerd’ Wellicht komt dit in de podcasts nog aan bod, maar voor de enquête is het een gemiste kans om hier niet met voorbeelden of verhalen per citaat uit te leggen hoe je de sociale veiligheid zou kunnen verbeteren.

Natuurlijk, ik ben blij dat de TU Delft actie onderneemt, maar dit soort zwart-witbeoordelingen halen de nuance uit het gesprek. En juist die nuance is nodig om écht wat aan sociale veiligheid te doen. Woorden hebben betekenis, maar die betekenis ontstaat in interactie. Niet op een poster.