‘Alleen in groten getale kunnen we de universiteit veranderen’

Met chocolate chip cookies, vegan Oreo’s en glutenvrije stroopwafels lokt de organisatie achter Democracy Day publiek naar de bovenste verdieping van Pulse. Verspreid over de trappen, tevens tribunes, liggen flyers waarop het bestuursmodel van de TU Delft schematisch staat beschreven.

Hoe dat model anders kan, is de hoofdvraag van deze bijeenkomst, waarbij de voertaal Engels is. Deze Democracy Day moet de eerste van vele bijeenkomsten worden waar studenten en medewerkers in gesprek gaan over besluitvorming op de universiteit. De organiserende studenten willen laten zien dat het bestuur van de TU anders kan, opent organisator Tom Twigt, onlangs afgestudeerd. “We hoeven geen genoegen te nemen met de situatie als die nu is.”

Delta-columnist Bob van Vliet vat die situatie vanuit het publiek samen als de microfoon een eerste rondje maakt langs de enkele tientallen aanwezigen. “Het lijkt nu alsof er één baas is die alles bepaalt en de enige manier waarop je invloed hebt, is door de baas te beïnvloeden.”

Veel protesten

Dat was niet altijd zo, blijkt meteen uit de lezing van Abel Streefland, de universiteitshistoricus van de TU Delft. Niet alleen kende de TU Delft in het verleden meerdere namen, ook de bestuursmodellen wisselden elkaar af.

‘Activisme is bijna zo oud als het instituut zelf’

Er waren eind jaren ’60 veel protesten voor nodig om het model van daarvoor, dat geen inspraak kende, om te buigen naar een tegenovergestelde vorm van besturen. Op papier ontstond een ideale democratie. In de praktijk brak een periode aan van onbestuurbaarheid en vele protesten en bezettingen, vertelt Streefland. De huidige vorm, waarin een college van bestuur de beslissingen neemt en de ondernemings- en studentenraden voornamelijk een adviesrol hebben, kwam tot stand na een wetswijziging in 1997.

Aan al die veranderingen gingen protesten vooraf, laat Streefland zien. “Activisme is bijna zo oud als het instituut zelf.” Een betrokken gemeenschap is volgens hem de eerste stap naar een democratischer universiteit. “We moeten toe naar een gemeenschap waarin iedereen weer het gevoel heeft dat hun stem waarde heeft.”

In hetzelfde schuitje

De gemeenschap is de sleutel, benadrukt vervolgens ook Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden en misschien nog wel bekender als lid van de beweging WO in Actie, die democratisering als één van haar speerpunten heeft. Hij kan zich uitspreken, zegt Breuker, omdat hij als professor hoog in de boom zit. Wie dat niet zit, maar die ambitie wel heeft, gooit zijn eigen glazen in als hij kritiek geeft. Je sámen uitspreken, biedt bescherming, zegt hij.

‘Grote delen van de universiteit zijn nu hiërarchischer dan ze ooit waren’

Hij heeft de situatie aan de TU Delft de afgelopen maanden bekeken met ‘empathie, verbijstering en erkenning’, vervolgt hij. “Anders en tegelijkertijd hetzelfde als in Leiden. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje.” Een belangrijke oorzaak ligt volgens de hoogleraar bij excessieve hiërarchie. Dat is echt niet iets van alle tijden, benadrukt Breuker. “Grote delen van de universiteit zijn nu hiërarchischer dan ze ooit waren.”

Modder

Veel van de macht die hoogleraren ooit hadden, is doorgeschoven naar hogere bestuurslagen. Naar het cvb, dat ‘in een kasteel omringd door een slotgracht’ zit – een metafoor voor de bureaucratische lagen om het bestuur heen. Dat intimideert, aldus Breuker, en zorgt ervoor dat het cvb zelf niet meer precies weet wat iedereen op de universiteit nu precies doet. Hoe kun je dan nog goed besturen?

Hoe graag sommigen een universiteit ook zien als een bedrijf, zegt Breuker, ze is dat door haar maatschappelijke en academische taken niet. “Het is bovenal een plek waar onafhankelijk onderzoek en onderwijs plaatsvindt in academische vrijheid.” Hij roept iedereen op zich daar hard voor te maken. “Alleen in groten getale kunnen we de universiteit veranderen.”

Vuur aan de schenen

Na Breukers praatje kunnen aanwezigen vragen stellen aan leden van de ondernemingsraad (or) en de studentenraad (sr). Zij krijgen het vuur aan de schenen van verschillende mensen op de tribune. Vertrouwen zij het cvb nog? Mag je wel alles zeggen als je in de or of sr zit? Zijn de medezeggenschapsraden wel zichtbaar genoeg? “We reageren onze frustraties over het cvb op jullie”, merkt een toehoorder op.

Sr-lid Sam de Jong (Lijst Bèta) reageert: “Het lijkt wel alsof we debatteren tegen elkaar. Onthoud dat we aan dezelfde kant staan.” Sr-lid Koos Meesters (Dé Partij) wijst erop dat je met maar tien handtekeningen op zak zelf een studentenpartij kunt beginnen. “Dan kun je daadwerkelijk meedoen in de democratie in plaats van er alleen over te praten.”

Minder macht voor het cvb

De aandacht verschuift. Langzaam richten de aanwezigen hun pijlen niet langer op de medezeggenschapsleden, maar ontstaan al discussiërend ideeën voor een betere vorm van bestuur dan de huidige. Minder macht voor het cvb, wordt meerdere malen herhaald. En, een openbare verkiezing voor nieuwe bestuurders, in plaats van aanstelling door de raad van toezicht (rvt). Kan de medezeggenschap anders een nieuw cvb-lid kiezen? En moeten de or en de sr niet veel zichtbaarder zijn, zodat studenten en medewerkers zich realiseren dat hun stem ertoe doet? Op een whiteboard schrijft de organisatie mee.

‘Wij willen het gesprek bottom-up op gang krijgen’

Deze middag is ‘de start van het gesprek’, sluit een van de organisatoren de middag af. “Problemen door machtsverhoudingen los je niet top-down op. Wij willen het gesprek juist bottom-up op gang krijgen en zo veel mogelijk mensen meekrijgen.”

Twigt kijkt terug op een ‘geslaagde middag met veel interessante ideeën en goede discussies”, mailt hij Delta na afloop. De opvolging, in de vorm van lunchlezingen met experts, is in de maak.