Zeep

Twee jaar geleden was dat nog 56 procent. Is er dan zoveel verschil? ,,De lengte van de molecuulstaarten varieert”, vertelt dr.ing. Ger Koper, desgevraagd. ,,Hoe langer de staart hoe vaster de zeep. Een korte staart bestaat uit drie à vier koolstofstappen, een langere, bijvoorbeeld van stearine, kaarsvet, heeft er al twintig.” Deze oligomeren, te korte moleculen om polymeren te mogen heten, zijn amfifiel: een deel vindt water prettig, de rest is juist hydrofoob, waterafstotend. De hydrofobe vetstaart hecht zich aan de vlek terwijl de hydrofiele kant zorgt dat de vlek toch oplost in het water. Koper: ,,Ook water en oliën worden toegevoegd aan de zeep, om bijvoorbeeld geurstoffen in op te lossen. En kalk of iets dergelijks, om het blok groter te maken, want je moet ervan uitgaan dat je bedot wordt.”

Additionele stoffen zijn nodig om te zorgen dat je geen uur bezig bent de zeep weer van je handen te krijgen na het wassen. ,,En dan zijn er nog trucs om te voorkomen dat vloeibare zeep zich in fasen, water en olie, scheidt als het een beetje warmer wordt”, aldus de fysicus die werkt bij het laboratorium voor fysische chemie.

Kadavers

De klassieke zeep wordt gemaakt door vet, bijvoorbeeld van koeienkadavers, te koken met loog. Deze zeep wordt momenteel alleen nog gemaakt op het eerstejaars weekend van scheikunde. In het laboratorium worden nu nieuwe stomerijtechnieken onderzocht. In tegenstelling tot wat het woord doet vermoeden, komt aan dit proces geen water te pas. Koper: ,,Het reinigen gebeurt met per, een heel smerig chemisch goedje, dat van de EU niet meer mag worden gebruikt. We onderzoeken nu de mogelijkheden van vloeibaar CO2, dat in gasvorm ruim voorhanden is in de natuur.”

Bij het onderzoek blijkt dat water eigenlijk een ‘heel makkelijk vloeistofje’ is. ,,Alleen al door water te gebruiken, kun je veel vlekken verwijderen. Die natuurlijke waswerking is een stuk minder bij CO2. Bovendien speelt bij een wasmiddel niet alleen de zeep maar ook het transport een rol. De zeep moet wel langs de vlek komen en bovendien wil je de vlek niet verspreiden. Je wilt niet dat een wit T-shirt met een zwarte vlek grijs uit de wasmachine komt.”

De fysisch chemici doen ook fundamenteel onderzoek naar de waswerking. ,,Hoe kan vuil eigenlijk ervan af komen. Als je een T-shirt gewoon in een teil water doet, gebeurt er niets. Iedereen weet dat je eerst moet schrobben. Maar hoe? En kan je datmodelleren?” Want wat blijkt: ,,Een wasmachine doet immers ook maar wat.”

Zeeppompjes en gels drukken hun vaste collega’s van de markt. Nog maar 46,7 procent van alle handzeepjes die Nederlandse supermarkten verkopen bestaat uit tabletten. Twee jaar geleden was dat nog 56 procent. Is er dan zoveel verschil? ,,De lengte van de molecuulstaarten varieert”, vertelt dr.ing. Ger Koper, desgevraagd. ,,Hoe langer de staart hoe vaster de zeep. Een korte staart bestaat uit drie à vier koolstofstappen, een langere, bijvoorbeeld van stearine, kaarsvet, heeft er al twintig.” Deze oligomeren, te korte moleculen om polymeren te mogen heten, zijn amfifiel: een deel vindt water prettig, de rest is juist hydrofoob, waterafstotend. De hydrofobe vetstaart hecht zich aan de vlek terwijl de hydrofiele kant zorgt dat de vlek toch oplost in het water. Koper: ,,Ook water en oliën worden toegevoegd aan de zeep, om bijvoorbeeld geurstoffen in op te lossen. En kalk of iets dergelijks, om het blok groter te maken, want je moet ervan uitgaan dat je bedot wordt.”

Additionele stoffen zijn nodig om te zorgen dat je geen uur bezig bent de zeep weer van je handen te krijgen na het wassen. ,,En dan zijn er nog trucs om te voorkomen dat vloeibare zeep zich in fasen, water en olie, scheidt als het een beetje warmer wordt”, aldus de fysicus die werkt bij het laboratorium voor fysische chemie.

Kadavers

De klassieke zeep wordt gemaakt door vet, bijvoorbeeld van koeienkadavers, te koken met loog. Deze zeep wordt momenteel alleen nog gemaakt op het eerstejaars weekend van scheikunde. In het laboratorium worden nu nieuwe stomerijtechnieken onderzocht. In tegenstelling tot wat het woord doet vermoeden, komt aan dit proces geen water te pas. Koper: ,,Het reinigen gebeurt met per, een heel smerig chemisch goedje, dat van de EU niet meer mag worden gebruikt. We onderzoeken nu de mogelijkheden van vloeibaar CO2, dat in gasvorm ruim voorhanden is in de natuur.”

Bij het onderzoek blijkt dat water eigenlijk een ‘heel makkelijk vloeistofje’ is. ,,Alleen al door water te gebruiken, kun je veel vlekken verwijderen. Die natuurlijke waswerking is een stuk minder bij CO2. Bovendien speelt bij een wasmiddel niet alleen de zeep maar ook het transport een rol. De zeep moet wel langs de vlek komen en bovendien wil je de vlek niet verspreiden. Je wilt niet dat een wit T-shirt met een zwarte vlek grijs uit de wasmachine komt.”

De fysisch chemici doen ook fundamenteel onderzoek naar de waswerking. ,,Hoe kan vuil eigenlijk ervan af komen. Als je een T-shirt gewoon in een teil water doet, gebeurt er niets. Iedereen weet dat je eerst moet schrobben. Maar hoe? En kan je datmodelleren?” Want wat blijkt: ,,Een wasmachine doet immers ook maar wat.”