Weinig extra geld voor onderzoek

Het is niet de meest logische keuze: filosoof en wiskundige Bertrand Russell als hoofdpersoon van een stripboek. Sowieso lijkt een zoektocht naar de fundamenten van de wiskunde moeilijk te vatten in een spannend verhaal met mooie tekeningen. Toch werkt ‘Logicomix’ uitstekend. Het verhaal is slim in een dubbele raamvertelling verpakt: In het binnenste verhaal is het 1939 en geeft Russell een voordracht waarin hij op zijn eigen leven en werk terugkijkt. In het buitenste verhaal is het 2007 en discussiëren de makers van ‘Logicomix’ over de beste manier om de geschiedenis te vertellen.

Die makers zijn wiskundigen Apostolos Doxiadis en Christos H. Papadimitrou, tekenaar Alecos Papadatos en inkleurder Annie Di Donna. Op de eerste bladzijden vertelt de getekende Doxiadis aan de getekende Papadimitrou over de opzet van het verhaal en waarom juist Russell de gedroomde hoofdpersoon is: ‘Het is een gecompliceerd persoon… dit gaat over mensen. Hun denkbeelden interesseren ons alleen voor zover ze voortkomen uit hun passies.’
En zo besteedt ‘Logicomix’ net zoveel tijd aan ideeën als aan de mensen die ze bedachten. De jonge Russell gaat op bezoek bij alle grote namen uit zijn tijd.

De dialogen zijn grappig en erg herkenbaar voor mensen die wel eens tussen logici zitten:
Russell: Pardon, is dit het huis van Professor Frege?
Man in tuin: Nee, dit is zijn tuin. Zijn huis is daar.
Russell: Is de professor thuis?
Man in tuin: Nee, hij is in zijn tuin.
Het is lastig om in een meeslepend verhaal technische termen op een niet-storende manier uit te leggen. In ‘Logicomix’ lukt dit door de dubbele structuur (die ook veel mogelijkheden voor zelfverwijzing geeft). Als Russell in zijn voordracht een moeilijk woord gebruikt, breekt de getekende Papadimitrou in: ‘Time out! … Is dat niet wat al te technisch?’ In de discussie tussen de makers die volgt, worden de begrippen uitgelegd, terwijl je als lezer toch in het verhaal blijft. Aan het eind van het boek staan noten voor wie meer wil weten. Niet voor niets zijn Doxiadis en Papadimitrou voortrekkers van Thales and Friends, een groep die wiskunde en narratief op nieuwe manieren wil combineren.

De tekeningen van Papadatos en Di Donna zijn prachtig: van duister en dreigend als de waanzin op de loer ligt tot frisgroen als Russell verliefd is. De vertaling van Mat Schifferstein is goed, al is een enkele wiskundige term wat ongebruikelijk vertaald. Echt slordig zijn de typefouten op de flaptekst, hopelijk zijn die in een volgende druk verdwenen.
Het boek heeft iets van een debuut waarin net iets te veel ideeën zijn gepropt. Oorlog, waanzin, liefde, het komt allemaal aan bod naast logische paradoxen, filosofische gedachten en wiskundige ideeën. Aan het einde wordt Oresteia uit de Griekse mythologie er nog bij gehaald. ‘Logicomix’ is zeker geslaagd, maar het zou me niet verbazen als dezelfde makers hierna met een nóg beter boek komen. 

Apostolos Doxiadis en Christos Papadimitriou – ‘Logicomix – een epische zoektocht naar de waarheid’, De Vliegende Hollander, pp 352, € 19,95.

De politiek is niet van plan om ruimhartig te investeren in wetenschappelijk onderzoek. Alleen D66, GroenLinks en de SGP willen extra investeren, heeft het Centraal Planbureau becijferd. De rest van de partijen wil bezuinigen.

NWO
Het gewone budget van universiteiten en hogescholen blijft daarbij ongemoeid. Ook de wetenschappelijke competities van wetenschapsfinancier NWO gaan niet op de helling. Alleen het CDA denkt geld te kunnen verdienen door wetenschapsinstituten en universiteiten samen te voegen.

Extraatjes zitten er voorlopig niet in; integendeel. Onderzoek naar zonnepanelen of ouderzorg zal vast nog wel worden verricht, maar niet meer via ‘themaspecifieke innovatiesubsidies’, want die moeten het bij de meeste partijen ontgelden. Daar willen PvdA, CDA en SGP honderden miljoenen vandaan halen.

Afschaffen
De VVD, PVV, ChristenUnie en GroenLinks willen die subsidies zelfs helemaal afschaffen, wat twee miljard scheelt. Alleen D66 wil het themabeleid niet zomaar overboord gooien, als er maar ‘scherpere keuzes’ worden gemaakt.

De meeste partijen zien meer brood in het stimuleren van research & development in het bedrijfsleven. Dat moet meer belastingvoordeel krijgen voor toegepast onderzoek, vinden VVD, SGP, D66 en GroenLinks.

Prestatiebeloning
Als partijen willen investeren, hebben ze vaak al een bestemming bedacht. Zo trekt GroenLinks geld uit voor onderzoek met ‘prestatiebeloning’. Ook wil de partij bevorderen dat universiteiten onderzoek doen naar milieu en klimaat.

D66 wil de samenwerking van bedrijven met universiteiten en hogescholen stimuleren. Van de SGP mag het onderzoeksbudget van universiteiten met 200 miljoen euro omhoog, waarbij de faculteiten geesteswetenschappen extra aandacht krijgen. Dat laatste vindt de ChristenUnie ook van belang.

Buitenlandse onderzoekers
Drie partijen willen het voor buitenlandse onderzoekers minder aantrekkelijk maken om hierheen te komen: PVV, ChristenUnie en SP. Zij bezuinigen op de fiscale voordelen van kennismigratie.

De PVV bezuinigt het meest. De grote technologische instituten, waarin bedrijven en publieke onderzoekers samenwerken, moeten van Geert Wilders twintig procent inleveren. Ook mag de stekker uit de Dienst Landbouwkundig Onderzoek.