Waarom de TU Delft zich achter een klimaatmissie schaart

Klimaatverandering is reëel en door de mens veroorzaakt. De TU zet zich in voor duurzame energie en aanpassing aan het veranderende klimaat. Dat zijn de uitgangspunten van het document TU Delft en klimaatactie dat de afdeling voorlichting onlangs publiceerde. Vanwaar deze opsomming van klimaatgerelateerde activiteiten op de TU, variërend van remote sensing en energietechnologie tot mobiliteit en kustverdediging?

De teksten zijn afkomstig van zo’n 30 Delftse onderzoekers uit die vakgebieden, en samengebracht door de hoogleraren prof.dr. ir. Herman Russchenberg (CiTG), prof.dr.ir. Paulien Herder (3mE) en prof.dr.ir. Andy van den Dobbelsteen (BK). Als een van de aanleidingen noemen ze het klimaatmanifest dat eind vorig jaar door een artikel in de Telegraaf in de aandacht kwam.

Delftse ondertekenaars 

Het artikel van Marcel Vink onder de titel ‘Wetenschap in plaats van emotie’ begint met een tamelijk emotioneel doemscenario: ‘Van een van de meest welvarende landen ter wereld naar een land waar armoede en kou de keiharde realiteit zijn. Het is een scenario waar niemand zich iets bij kan voorstellen, maar dat bij uitvoering van de huidige klimaatplannen het donkere toekomstbeeld van ons land kan worden.’

Onder de ondertekenaars van het stuk ‘tegen de collectieve klimaatverdwazing’ zijn ook drie emeritus-hoogleraren van de TU Delft: prof.dr.ir. Guus Berkhout, prof.dr.ir. Karel Wakker en prof.dr.ir. Rob Kouffeld. Zo lijkt het of de TU zich achter de klimaatsceptici schaart. En dat terwijl de voorbereidingen voor de 177ste Dies met als thema Climate Action op dat moment in volle gang zijn.

Twitterstorm

Op Oudejaarsdag 2018 noemt Van den Dobbelsteen het klimaatmanifest ‘een stuitend manifest tegen de aanpak van het klimaatprobleem.’ Hij profileert zichzelf als ‘een wetenschapper die niet langer stil wil blijven over nonsens.’ Zijn mailtje ontaardt in een Twitterstorm met 716.000 weergaven en 26.000 interacties. @dobbelska voegt er nog aan toe: ‘Het is daarom triest dat oud-medewerkers de naam van hun alma mater bezoedelen met onwetenschappelijke beweringen, ingaand tegen werk van de huidige generatie wetenschappers.’

“Het klimaatmanifest heeft veel TU-wetenschappers boos gemaakt”, vertelt Van den Dobbelsteen naderhand. “Ze voelden zich te kakken gezet.”

Na de kerstvakantie is het klimaatdebat een belangrijk gespreksonderwerp op de campus, vertelt Herman Russchenberg, directeur van het TU Delft Climate Institute. “Het twitterdebat werd heel erg op de persoon gespeeld, maar het gaat om iets veel groters. Een universiteit staat voor overdracht van kennis en feiten.” Russchenberg stoorde zich met name aan aantijgingen dat onderzoekers ‘alleen werken voor de subsidie’. “Dat is niet goed voor jonge wetenschappers”, zegt hij.

Visiestuk

Samen met Andy van den Dobbelsteen en Paulien Herder (voorzitter van het Delft Energy Initiative) besluit Russchenberg dat het tijd is voor een visiestuk. Het drietal roept alle belangstellende senior onderzoekers bijeen die aan klimaatstudies, duurzame energie of klimaatadaptatie werken. Zo’n 30 medewerkers komen eind februari naar de bijeenkomst. Hun tekstbijdragen voor de het visiestuk worden samengevoegd door de initiatiefnemers in samenwerking met persvoorlichter Roy Meijer. De handtekening van rector Tim van der Hagen namens het College van Bestuur maakt het stuk officieel ‘de klimaatmissie van de TU Delft’. “Het is niet alleen wat Herman, Andy en Paulien vinden”, benadrukt Herder.

‘TU Delft neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid’

Innovatieve vermogens 

De klimaatmissie begint met: ‘De door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen verandert onze leefomgeving, omdat deze gassen invloed hebben op het wereldwijde klimaat; daar is geen twijfel over mogelijk. TU Delft zet al haar innovatieve vermogens in voor het bevorderen van de wereldwijde transitie naar niet-fossiele energie en de aanpassing van de leefomgeving aan de gevolgen van de opwarming van de aarde.’ Daarna volgen een voorwoord, de laatste stand van zaken van de klimaatwetenschap, beperkingen van CO₂-uitstoot door energietechnologie, beperking van de energievraag en CO₂-afvang en opslag. Daarnaast worden mobiliteit, aanpassing aan klimaatverandering en afremmen van klimaatverandering genoemd. De slotzin luidt: ‘TU Delft neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid.’

Politiek of niet?

Voor zover de betrokkenen weten, is het de eerste keer dat een universiteit een standpunt inneemt over een kwestie, klimaatbeleid, waarover een gepolariseerd debat wordt gevoerd in de maatschappij.

Toch ziet Herder het stuk niet als een politiek statement. “Je kunt debatteren over klimaatbeleid, maar niet over de feiten van klimaatverandering en de menselijke rol daarin. Daarover bestaat een wetenschappelijke consensus. Dat laat de TU met dit stuk zien. Wetenschap is niet zomaar een mening. Als mensen feiten beginnen te ontkennen, dan kun je dat niet over je kant laten gaan.”

“Klimaatbeleid gaat over keuzes maken, en over die keuzes kun je in de politiek van mening verschillen”, zegt Herder. “Daar doet de TU geen uitspraken over in de visie. We doen onderzoek in de breedte, naar vrijwel alle oplossingen, op gebied van zon, wind en geothermie. Verder komen ook kernenergie en CO₂-opslag aan bod, en ook klimaatadaptatie en geo-engineering komen in het stuk voor.”

Emotie moet wijken voor argumentatie

Olie en gas 

Wat niet in het stuk voorkomt is geofysisch onderzoek voor olie- en gaswinning. Is dat niet vreemd? CiTG-decaan prof.dr.ir Jan Dirk Jansen reageert: “Volgens mij zit de expertise van de vakgroepen die zich met de ondergrond bezighouden er wel degelijk in hoor. Het document noemt grootschalige ondergrondse opslag van waterstof voor energievoorziening, lange-termijn opslag van CO₂ in de diepe ondergrond, de ondiepe bodem als energiebron voor warmtepompen, de middel-diepe ondergrond voor warmte-koude opslag en de diepe ondergrond als bron van geothermie voor het voeden van warmtenetwerken. Voor al deze onderwerpen zijn onze geologen, geofysici, olie- en gasingenieurs en andere geotechnici bij uitstek geschikt om de mogelijkheden voor het nieuwe gebruik van de ondergrond in kaart te brengen en om innovatieve technieken te ontwikkelen voor deze duurzame manieren van energiewinning. In de overgangsperiode zal kennis over het winnen van fossiele brandstof nog steeds nodig zijn omdat de welvaart van een groot deel van de wereldbevolking daarvan afhankelijk is. Experts op het gebied van zowel klassieke als nieuwe vormen van geo-energie zijn dus hard nodig voor de energietransitie.”

Hoe nu verder

Hoe nu verder? De opstellers van de TU Delft klimaatvisie willen het debat over klimaatbeleid constructiever maken. Het gehakketak moet ruimte maken voor rust en contemplatie. Emotie moet wijken voor argumentatie. Enkele klimaatsceptici zouden kunnen worden uitgenodigd tot een soort briefwisseling met Herder, Van den Dobbelsteen en Russchenberg. Door verplicht een week bedenktijd te hanteren, zal de emotie plaatsmaken voor reflectie, is het idee.

Die gedachtewisseling zal plaatsvinden op de klimaatmissie website waar nu al veel publicaties en acties over energie en klimaat te vinden zijn.

Op de campus krijgt de Klimaatmissie gestalte in het bijeenbrengen van klimaat- en energieonderzoekers, waaronder veel promovendi, onder de paraplu van een Climate Action Programme, vertelt Russchenberg.

De klimaatmissie mag uniek zijn in de academische geschiedenis, maar de opstellers hopen dat de TU Delft niet de enige zal blijven. Van den Dobbelsteen zegt dat de universiteiten in Wageningen (WUR) en Eindhoven (TU/e) hebben laten weten iets soortgelijks te willen.