VSSD viert 50-jarig bestaan

Roerige jaren, waarin politiek links van zich liet horen. Zelfs de pragmatische Delftenaren bezetten gebouwen.

“Krook, ze hebben het hoofdgebouw bezet!” Tweedejaars student elektrotechniek Ferdinand Krook loopt over de Mekelweg als een vriend hem het nieuws brengt. Het is 7 mei 1985 en de studenten hebben uit protest tegen de invoering van een nieuw studiefinancieringsstelsel door minister Wim Deetman het hoofdgebouw aan de Julia-nalaan overgenomen. In het pand, dat nu BK City heet, mogen medewerkers mondjesmaat naar binnen. Voor hen niet prettig, want naast het toenmalige college van bestuur hebben vrijwel alle ondersteunende medewerkers hun kamers in het hoofdgebouw. Veel werk ligt plat.

Krook is in die dagen niet betrokken bij de studentenvakbond. Maar als hij hoort van de bezetting, laat hij zijn colleges schieten en gaat naar het hoofdgebouw. De student ziet niets in het plan van Deetman om een basisbeurs in te voeren, die gunstiger uitvalt voor studenten met rijke dan voor studenten met minder kapitaalkrachtige ouders. Aan de hekken ziet hij spandoeken in onmiskenbare VSSD-letters hangen met teksten als ‘Deetman pist naast de pot’.

Krook weet binnen te komen. Daar treft hij een paar honderd studenten aan. De sfeer zit er goed in. Conciërges hebben voor koffie gezorgd. Krook besluit te blijven en zoekt de avond een slaapplaats in het hoofdgebouw. Het is voor de student elektrotechniek het begin van vele actieve jaren binnen de VSSD en de landelijke tegenhanger LSVb. Het is ook het begin van het einde van zijn studie. Hij blijft tot 1990 ingeschreven, maar schiet naar eigen zeggen ‘voor geen meter op’.

Actiebereidheid

De bezetting duurt drie dagen en mondt uit in een demonstratie op het Haagse Binnenhof. Krook is erbij. Waar hij maar kijkt, ziet hij studenten. Spandoeken met leuzen als ‘Dieetman’ en ‘Mijn ma is geen Beatrix. Voor studeren krijg ik niks’ torenen boven hen uit. Er kan geen mens meer bij op het plein, terwijl er nauwelijks politie op de been is. Die heeft gerekend op een paar honderd man. Maar het zijn politiek beladen tijden en de actiebereidheid is groot. Veel studenten zijn linkse activisten, met politieke doelen in een Europa waarin de Berlijnse muur en de Koude Oorlog realiteit zijn.

Krook en veel VSSD’ers daarentegen zien zichzelf als apolitiek. Zij voeren actie voor betaalbaar hoger onderwijs en goede studiefinanciering. Krook nu: “Het ging de VSSD niet om de wereldrevolutie.”

Krook is van 1985 tot 1987 bestuurslid. Niet dat dat een positie met veel aanzien was, herinnert hij zich. “In mijn tijd waren er zoveel studenten actief in allerlei subcommissies, dat onduidelijk was wie er in het bestuur zat en wie niet. Je kende niet eens iedereen.” We spreken elkaar op zijn kamer bij, jawel, de VSSD. Daar stelt hij sinds anderhalf jaar studieboeken samen. De uitgifte daarvan is sinds jaar en dag via een omweg de belangrijkste inkomstenbron van de VSSD. Veel studenten worden om de boeken lid van de studentenvakbond. Zij betalen contributie.

Vlak nadat Krook in september 1985 aantreedt als VSSD-bestuurder wordt alsnog Deetmans basisbeurs ingevoerd. Al hebben de studentenacties er wel voor gezorgd dat de scherpste kantjes van het stelsel af zijn. De onduidelijkheid die ontstaat als het nieuwe stelsel kinderziektes vertoont, bepaalt Krooks verdere loopbaan. Hij wordt adviseur bij het in allerijl opgerichte steunpunt studiefinanciering, waar allemaal VSSD’ers gaan werken. Daarna werkt hij jaren bij de voorganger van DUO, de IB-Groep.

Bestuurtje spelen

Hoewel het Delftsch Studenten Corps aan de wieg heeft gestaan van de VSSD, zijn de tegenstellingen met de ‘ballenclubs’ in de jaren zeventig groter dan ooit, herinnert Krook zich. De twee groepen studenten spreken elkaar zelden.

Dat is tot 1969 anders. Daarvóór wordt het VSSD-bestuur samengesteld uit leden van de studentenverenigingen. Het corps levert standaard de voorzitter, Virgiel de secretaris/penningmeester. Maar dan zijn er in september 1969 verkiezingen voor de Delftse Studenten Raad, het ‘parlement’ van de VSSD. De Studenten Vak Beweging (SVB) en de maatschappelijk geëngageerde en progressieve Afdelings Aktie Groepen (AAG) krijgen de meerderheid. Zij accepteren geen conservatief bestuur meer. In oktober 1969 dienen zij een motie van wantrouwen in. Het zittende bestuur moet zijn biezen pakken.

Actiecomités

Student wiskunde Leo Postma wordt penningmeester in wat hij noemt ‘het eerste linkse VSSD-bestuur’. Waarom de motie werd ingediend? “Er speelde wereldwijd zoveel. Er was apartheid in Zuid-Afrika, oorlog in Vietnam. Jane Fonda (actrice en activiste, red.) kwam zelfs naar Delft om de TU te bedanken voor de operatielampen, die met een fiets werden aangedreven en die in Vietnamese hospitalen gebruikt werden. Er was in Delft een toenemende stroom studenten uit de middenklasse. Ikzelf en steeds meer anderen kwamen uit arbeidersgezinnen. In mei 1968 was er een groot studentenoproer in Parijs. Het VSSD-bestuur had voor dat alles geen oog.

Ze speelden bestuurtje en liepen achter het establishment aan”, vertelt Postma.Hij herinnert zich de bezetting van het hoofdgebouw in december 1972, toen AAG en andere studenten met succes protesteerden tegen een verhoging van het collegegeld van tweehonderd naar duizend gulden. “Op een gegeven moment ging het gerucht dat de corpsballen buiten stonden om de bezetting te beëindigen. Het bleek niet waar, maar dat het gerucht ging is veelzeggend.”

Het nieuwe VSSD-bestuur van Postma gaat net als in later tijden nadrukkelijk niet de barricades op om te protesteren tegen het leed in de wereld. Daar zijn de actiecomités voor. De VSSD helpt hen waar nodig.

Postma en zijn medebestuurders gaan net zoals hun voorgangers de studentenverenigingen af om kennis te maken en blijven in gesprek met het toenmalige universiteitsbestuur. De gemoedelijke sfeer van oude-jongens-krentenbrood is voorbij. Postma, die bijna zijn hele loopbaan bij het technologisch instituut Deltares werkte en die net met pensioen is, geeft een voorbeeld. “Eerdere VSSD’ers deden bij de kennismaking altijd iets om het college van bestuur in verlegenheid te brengen. Eén keer serveerden ze als toetje bananen, die ze zelf razendsnel met mes en vork in stukjes sneden en opaten. Wij wilden over serieuze dingen praten.”

Poenboek

Over serieuze dingen praten. Dat is in 1974-1975, als John Stals commissaris studiefinanciering is bij de VSSD, niet anders. En net als in de jaren zestig én tachtig gaat het dan om onderwijs en studentenvertegenwoordiging, niet om wereldpolitiek. Stals: “We waakten ervoor terecht te komen in politieke acties. We wilden de actiegroepen best helpen, maar meer niet. We vonden dat we alle studenten vertegenwoordigden, niet alleen de linkse. Het ging ons om het regelen van kortingen op tekenmaterialen, sport, muziek, verzekeringen. Om het maken van de VSSD-gids, die lange tijd hét telefoonboek was waar alle studenten in stonden. Om betaalbare boeken en huisvesting, om juridisch en financieel advies aan studenten.”

Stals is de bedenker van het Poenboek, dat in Postma’s woorden jarenlang ‘de bijbel’ is voor alles wat met studenten en geld te maken heeft. Alle informatie en weetjes staan erin, in tijden dat internet nog lang niet bestaat. Uitgedokterd door Stals. Hij staat tussen 1970 en 1978 ingeschreven als student wiskunde, tot hij geen studiefinanciering meer krijgt. Als hij stopt, heeft hij alleen zijn kandidaats binnen, vergelijkbaar met de bachelor. Hij blijft daarna in verschillende functies bij de TU werken, nu als studentendecaan.

Net als Krook is hij vlak voor hij aantreedt als VSSD-bestuurder bij een bezetting van het hoofdgebouw. Het is juni 1974. Stals’ haar is lang en blond. Oude foto’s tonen studenten die tafeltennissen, schaken en tafelvoetballen om de tijd te doden. Ze schrijven manifesten, organiseren bonte avonden en kijken films. Stals kan zich de aanleiding voor de bezetting niet herinneren. Op de website van de VSSD staat een algemeen verhaal. “Het collegegeld was voor de politiek een sluitpost en voor de studentenbeweging, waar de VSSD een flink deel van uitmaakte, een actiepunt. De tweefasenstructuur en het verkleinen van de invloed en grootte van de universiteits- en faculteitsraden werd bestreden.” De foto’s van toen tonen inderdaad spandoeken met ‘Stemmen tellen’ en ‘Geen gemarchandeer met stembiljetten’.

Lobbywerk

In 1975 biedt Stals staatssecretaris van onderwijs Ger Klein een petitie aan waarin de VSSD pleit voor het welvaartsvast maken van de rijksstudietoelagen, zodat die voorloper van de studiefinanciering niet meer steeds minder waard zou worden. Een werkwijze die al veel meer lijkt op hoe de VSSD anno nu invloed probeert uit te oefenen: door overleg, lobbywerk en ludieke acties.

Waarmee we uitkomen op de vraag hoe de oudgedienden de toekomst van de VSSD zien. Van Stals en Postma mag het soms wel wat feller. Postma, tegenwoordig bestuurder van de verzekeringstak van de studentenvakbond, begrijpt niet waarom de studenten ooit hebben ingestemd met de harde knip tussen de bachelor en de master. “Ik heb dat met verbazing gezien. Weten ze niet welke kracht ze kunnen uitoefenen, hoezeer ze de druk kunnen opvoeren?” De VSSD heeft wat hem betreft nog alle bestaansrecht. “Studenten hebben een aanspreekpunt en spreekbuis nodig.”

Stals is het daarmee eens. “Actiebereidheid kan best weer met het leenstelsel dat eraan komt. Dat maakt voor veel mensen het risico te groot om te gaan studeren. Red je het niet, dan zit je met een grote schuld. Dat klopt niet.” Postma herinnert zich zijn eigen situatie: “Mijn moeder kon de eindjes nauwelijks aan elkaar knopen. Ik kon studeren, omdat ik in aanmerking kwam voor een studietoelage van het rijk.”

Ferdinand Krook, tenslotte, geeft het toe: veel studenten werden en worden VSSD-lid voor de korting op studieboeken. Toch staat ook voor hem voorop dat studenteninspraak nodig is. Het voordeel van een vereniging met leden is in zijn ogen de grote continuïteit. Dat actie voeren in 2013 iets anders is dan in 1985 ziet hij ook wel. “Wij verstoorden de orde. We bezetten een gebouw of een kruispunt. Nu zet de VSSD op een ludieke manier de TU te koop. Ik weet niet wat beter is. Ik vroeg me destijds ook best af: wat heeft het voor zin om het hoofdgebouw van de TU te bezetten als je de minister iets wilt vertellen en de TU het met je eens is? Hoe de VSSD nu actie moet voeren, daar ga ik niet over. Het zijn andere tijden.”

Op vssd.nl staat informatie over de lustrumactiviteiten van de studentenvakbond.