Vijf jaar sinds corona: zijn we voorbereid op een toekomstige virusuitbraak?

Een zakelijk geklede vrouw van middelbare leeftijd ademt heel diep in. Frisse buitenlucht. Dan zet ze een gezichtsbedekkend masker op en loopt door de draaideur haar kantoor binnen. Op de gang hangen grote posters met teksten als ‘Blijf veilig, adem je eigen lucht in’ en afbeeldingen van mensen met maskers op. In de vergaderruimte zit iedereen stoïcijns aan de vergadertafel met zijn eigen masker op.

Bovenstaande scène komt uit een korte film op YouTube, gemaakt door wetenschappers van het Mist-project. De video moet mensen wakker schudden en bewust maken van het belang van ventilatie en schone lucht, legt postdoc-onderzoeker Elham Maghsoudi Nia uit. Vanuit de TU Delft is zij betrokken bij het Mist-project. Dit is een samenwerkingsverband dat onderzoek doet naar de verspreiding van virussen via de lucht in binnenruimtes en kijkt hoe dit tegengegaan kan worden met bijvoorbeeld de juiste ventilatie.

Coronavirus

Waarom is goede ventilatie zo belangrijk? Daarvoor spoelen we even terug naar 2020: de coronapandemie. Het coronavirus trok de wereld over, het aantal besmettingen en overlijdens was torenhoog en de ziekenhuizen raakten steeds voller. Overheden zaten met hun handen in het haar en lieten zich – zo goed en kwaad als dat ging – adviseren.

Maar er was veel onduidelijkheid. Zo dacht het Outbreak Management Team (OMT) bijvoorbeeld dat het virus alleen overdraagbaar was via direct contact en dat handen wassen genoeg was. Later kwamen er sterke aanwijzingen dat het virus voornamelijk via druppels in de lucht van mens op mens werd overgedragen. Wetenschappers, ook van de TU Delft, hebben lang op de deur moeten kloppen om het belang van ventilatie bij overheden door te laten dringen. Uiteindelijk nam de overheid deze roep serieus en werd goede ventilatie opgenomen in de landelijke richtlijnen tegen de verspreiding van het virus.

‘We zijn er niet zeker van dat in de coronatijd de richtlijnen en maatregelen goed zijn getest’

Toen de rust na de pandemie terugkeerde werd het tijd om duidelijkheid te scheppen, vond natuurkundehoogleraar Detlef Lohse (vloeistoffenfysica, Universiteit Twente). Vanuit die gedachte startte hij in 2023 het Mist-project (Mist staat voor Mitigation strategies for airborne infection control).

Juiste ventilatiesystemen

Het met NWO-geld gefinancierde project is een samenwerking tussen 38 bedrijven, instellingen, universiteiten en onderzoekscentra. Vanuit de TU Delft wordt het project geregeld door prof. Atze Boerstra (hoogleraar gebouwinstallaties). Vanuit verschillende vakgebieden, zoals virologie, epidemiologie, vloeistofdynamica, geneeskunde, installatietechniek en bouwkunde, gebeurt onderzoek naar de verspreiding van virussen via de lucht in binnenruimtes. En hoe deze verspreiding zo goed mogelijk is tegen te gaan door het toepassen van de juiste ventilatiesystemen en luchtreinigers.

Het project kijkt verder dan alleen het coronavirus. Zo blijkt dat mazelen, tuberculose, influenza en reguliere verkoudheidsvirussen ook via druppels in de lucht worden verspreid.

Het onderzoek moet eraan bijdragen dat we bij een eventuele volgende virusuitbraak betere ventilatierichtlijnen op poten kunnen zetten. Postdoc Maghsoudi Nia: “We zijn er niet zeker van dat in de coronatijd, toen iedereen onder grote druk stond, de richtlijnen en maatregelen goed zijn getest. Daarom testen wij die nu. Zodat wij met wetenschappelijk bewezen adviezen terug kunnen komen bij de beleidsmakers, fabrikanten en gebouwbeheerders.”

Druppels

Inmiddels weet de onderzoeksgroep dat de druppels die uit je mond de lucht in komen bij ademen en praten en die een virus kunnen bevatten, kleiner zijn dan gedacht, vertelt oprichter en projectleider Lohse. “De druppels blijven daardoor veel langer zweven en kunnen zo veel verder in een ruimte verspreid worden dan gedacht. Dit heeft invloed op maatregelen en richtlijnen om verspreiding te voorkomen.”

‘Er zijn niet veel mensen die naar ons willen luisteren’

Maghsoudi Nia probeert de wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen van het Mist-project over te brengen op beleidsmakers, fabrikanten en gebouwbeheerders. Ondanks dat iedereen het belang van ventilatie heeft gezien tijdens de coronapandemie stuit de postdoc op veel weerstand. “Er zijn niet veel mensen die naar ons willen luisteren. De urgentie wordt niet gevoeld. Mensen zijn teruggegaan naar hun normale leven en willen de coronapandemie vooral vergeten.”

Ook hoogleraar Lohse ziet dat: “Wetenschappelijk gezien zijn we nu beter voorbereid op een nieuwe pandemie, maar in het algemeen geldt dit niet voor de samenleving. Dat komt door het huidige politieke klimaat waarin men niet naar de wetenschap wil luisteren.” Maar dat moet wel, zegt Maghsoudi Nia. “Het is nu vijf jaar sinds de coronapandemie, dus het is de hoogste tijd om terug te kijken, te leren en vooruit te kijken naar de toekomst. Zijn we voorbereid op een nieuwe virusuitbraak?”

Evenement over transmissie van aerosolen

Daarom maakten de wetenschappers niet alleen een korte film voor YouTube, maar organiseren ze ook een evenement op maandag 2 juni op de TU Delft. Keynote-spreker is Lidia Morawska (Queensland University of Technology), expert op het gebied van transmissie van aerosolen. Haar lezing draagt de titel: ‘Zeven lessen van de Covid-19 pandemie voor ventilatie en binnenluchtkwaliteit: moesten we ze op deze harde manier leren?’.

Het evenement is in eerste instantie voor beleidsmakers, bouwkundig adviseurs, installatie-specialisten, facility managers en gebouweigenaren. Maar iedereen die geïnteresseerd is in schonere lucht in hun omgeving is welkom. Zodat we hopelijk nooit in een wereld terechtkomen waarin iedereen verplicht een masker op kantoor draagt.