Verpleegkundige en robot – het ideale koppel?

Eindelijk kon het weer, een publieksavond over techniek in de gezondheidszorg. Het Delft Health Initiative (DHI) organiseert gewoonlijk twee keer per jaar zo’n bijeenkomst, maar covid-19 onderbrak de reeks. Op donderdag 8 juni ging het Health College in de aula over robots in de zorg. Sprekers waren Diederik Gommers (afdelingshoofd operatiekamers bij het Erasmus MC), Monique van Dijk (hoogleraar zorgwetenschap bij Erasmus MC) en robotprofessor David Abbink (TU Delft).

De krapte aan personeel in de zorg is bijna dagelijks in het nieuws. Kunnen robots de werkdruk verminderen en het werk van zorgpersoneel aantrekkelijker maken, vroeg wetenschapsjournalist Desiree Hoving die de avond presenteerde.

Nieuwe hartklep
Diederik Gommers schetste een zorgfuik. Momenteel werkt één op zeven werknemers in de zorg. Door de vergrijzing zal die behoefte oplopen naar één op vier werknemers, zei Gommers. Maar zoveel zorgpersoneel is niet beschikbaar, afgezien nog van de vraag naar de economische haalbaarheid. Nederland moet dus onconventionele maatregelen treffen om de zorgvraag te verminderen, stelt Gommers voor. Het indringend propageren van een gezonde leefstijl kan helpen, net als verplaatsing van zorg naar huis met monitoring op afstand. Maar ook vragen naar de zin van bepaalde ingrepen mogen niet langer onbeantwoord blijven. “Een nieuwe hartklep voor een 85-jarige. Is dat zinvol?”

Pottenkijker
“Een robot moet een verpleegster helpen om meer tijd te maken voor de verpleging”, stelde Monique van Dijk die haar loopbaan als verpleegster op het Erasmus MC begon. Wat staat de uitoefening van de verpleging in de weg? Het zoeken naar dingen staat met stip op één. Waar is de po-stoel, de bladder-scan of de medicatie? Op de tweede plaats: administratie. Waarom kan een geavanceerde dictafoon niet de bloedwaarden en andere gegevens opslaan in een patiëntendossier?

Als je het aan de verpleegkundigen zelf vraagt komen ze vaak met praktische voorstellen: een apparaat om het niveau af te lezen van een bakje op de vloer (de pottenkijker) of een plastic beugel aan de rand van het bed die alle slangen en kabels bij elkaar houdt (de Koos-guard). In het Rotterdamse centrum Create4Care ontwikkelen hbo-technici en verpleegkundigen samen oplossingen voor alledaagse ongemakken. Dat hoeft meestal geen hightech te zijn.

Werkvloer
Wat kan een hightech apparaat als een robot daaraan toevoegen? Met die vraag bracht David Abbink samen met een divers team drie maanden door op ziekenhuisafdelingen van het Erasmus MC. Verpleegkundigen moesten er even aan wennen om te worden geobserveerd door ingenieurs, ontwerpers, organisatiedeskundigen en zorgwetenschappers. Door meelopen en gesprekken voeren leerden zorgmedewerkers, ingenieurs en bedrijfskundigen elkaar beter begrijpen.

De robot sterk en onvermoeibaar, de verpleegkundige slim en flexibel 

Succesvolle robots in de zorg zijn de Da Vinci operatierobot (in feite een zeer geavanceerde afstandsbediening) en de apotheekrobot die medicatie voor honderden patiënten klaarzet. En dat is geen toeval.

“Robots zijn preciezer, sneller en sterker dan mensen”, zegt Abbink. “Maar alleen in een zeer gestructureerde vaste omgeving.” Improviseren is er niet bij. Daar staan verpleegkundigen juist om bekend met hun ‘work abouts’. Onvermoeibaar verzinnen ze voor ieder probleem dat opduik weer een oplossing. De robot stug, sterk en onvermoeibaar. De verpleegkundige slim en flexibel. Dat klinkt als het ideale koppel. Maar Abbink kan na drie maanden nog niet vertellen hoe een robot de zorgtaak kan verlichten of interessanter kan maken. De observaties van de afgelopen maanden worden nog uitgewerkt. Wel merkte Abbink dat verpleegkundigen blij en trots werden van al die aandacht voor hun vak.

Publiek
In de zaal trok iemand aan het einde van de avond de conclusie: “Op deze manier gaan robots het tekort in de zorg niet oplossen.” Waarop Gommers hem onverwachts bijviel: “Er is gewoon geen oplossing. We mogen toch ook wel eens zeggen dat we het niet weten?”

• Volgende afleveringen van Health College vinden volgens DHI-voorzitter Richard Goossens plaats in september en in februari. Het zal dan gaan over geestelijke gezondheid. De eerste aflevering had in juli 2018 plaats en werd gepresenteerd door astronaut en arts André Kuipers.