Student civiele techniek maakt gedurfd ontwerp

/strong>

Het zou mooi zijn als Frank Hoogstrate er rond 2008 zelf kon binnenlopen, via die uitnodigende, schuin oplopende entree. Even een bioscoopje pikken of een concert bezoeken in het acht verdiepingen tellende gebouw op het Amsterdamse Oosterdokseiland, naast het Centraal Station, waar de treinen onderdoor rijden alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Vanaf het doorgangsplein heb je uitzicht over alle sporen, samen zo’n zeventig meter breed. Bedrijven zien hun naam graag verbonden aan deze toplocatie.

Terug naar 2001. Het Oosterdokseiland is nog het domein van PTT Post, een door spoorlijnen doorsneden niemandsland. Het kleine Manhattan aan het IJ dat hier moet verrijzen, compleet met grote bibliotheek en eigentijds Chinatown, is nog ver weg. Het gebouw over het spoor zou het sterkste architectonische staaltje zijn in deze hightech wijk.

Veiligheid

Voor het grote ingenieursbureau Witteveen en Bos deed Hoogstrate (24) onderzoek naar de beste constructie- en uitvoeringsmethode om het gebouw van architectenbureau Erick van Egeraat te realiseren. ,,Je denkt na over de technische aspecten en de uitvoering. Dat laatste aspect – hoe zet je het gebouw precies in elkaar – is toch een beetje een ondergeschoven kindje bij de studie civiel.”

Omdat het gebouw over de sporen heen wordt gebouwd, woog Hoogstrate drie constructiemethodes uit de bruggenbouw tegen elkaar af. ,,Een standaardoplossing, waarbij je kolommen tussen de sporen plaatst, is niet praktisch met al het treinverkeer rond Amsterdam Centraal Station.” Een dragende betonnen gevel bleek het goedkoopst en het eenvoudigst. En de uitvoering levert voor de treinen het minste last op.

Hoogstrate moest rekening houden met factoren als vervorming en krachtswerking. Om het eerste begrip te illustreren hoeft hij niet ver te zoeken. ,,Ik woon zelf op de twaalfde verdieping van een grote flat in Delft. Als het hard waait, beginnen de lampen een beetje te zwaaien.”

Krachtswerking is een nog veel belangrijker verhaal. Een constructie moet de druk die op een gebouw komt te staan, op de juiste manier opvangen. ,,Die druk moet via een boog door de constructie heen gaan, richting steunpunten en fundering. Daar moet je water en staal gebruiken, want beton trek je makkelijk uit elkaar.”

Een PowerPoint-presentatie van Hoogstrate laat zien hoe de onderste vloer als een brug wordt aangelegd. ,,Zo heb je meteen een werkvloer, en een afscheiding van het treinverkeer.”

De betonnen gevel is dik genoeg om de vloeren te dragen, maar de constructie moet worden ondersteund door stalen bekistingen. Dit zijn grote platen waar later beton in kan worden gestort. En ook – tijdelijk – door tuien, ,,een soort grote stalen kabels.”

Het omhooghijsen van de stalen bekistingen moet ’s nachts in enkele uren gebeuren. Vertragingis uit den boze, omdat de treinen weer op tijd moeten rijden. ,,Daarom is het zo belangrijk om alles goed te plannen, goed door te hebben hoe alles in elkaar moet worden gezet. Maar met voldoende voorbereidingstijd moet dat kunnen.”

Huiver

Hoogstrate komt uit op een prijs van 2100 gulden per vierkante meter. De kleinere Haagse Malietoren – aangelegd over de Utrechtsebaan – viel duurder uit. Hoogstrate benadrukt dat het een voorcalculatie betreft. ,,Ik kom uit op een totaal van zestig miljoen gulden. Volgens de mensen uit de praktijk kan dat flink oplopen.”

Dat is een reden dat projectontwikkelaars en gemeente terugdeinzen voor het ambitieuze project. Het gebouw komt er wel, maar de kans dat het over het spoor wordt geplaatst acht Hoogstrate heel klein. ,,Een budgetoverschrijding van tien procent komt al neer op zes miljoen gulden extra, dus ik kan me de huiver voorstellen. Bovendien is werken bij het spoor nooit zo veilig als werken in de polder, hoe je de risico’s ook minimaliseert.”

Hoogstrate is onder de indruk van het ontwerp. ,,Vergelijk het met een sportauto. Niet zo comfortabel als een personenauto, maar wel mooi en bijzonder. Bij een gewaagd ontwerp horen soms kinderziektes, kijk maar naar de TU-bibliotheek. Maar dan heb je ook wat!”

Met een architect zou hij overigens niet willen ruilen. ,,Ik ben een echte uitvoerder.” Over een paar weken gaat hij werken bij een grote aannemer in Breda.

Zinloos is zijn afstudeerrapport allerminst. Hoogstrate is er zeker van dat in de toekomst over het spoor zal worden gebouwd. ,,De Randstad raakt voller en voller. Door de ruimte boven sporen en wegen ook te gebruiken voor wonen, werken en recreatie, kun je de stad compact houden.” Hij probeerde zijn afstudeerrapport niet te veel toe te spitsen op dit ene project. Zo kan het gebouw dat uiteindelijk niet over het spoor werd gebouwd, toch een nieuwe trend inluiden.

Presentatie: vrijdag 9 februari in zaal 1.96 van civiele techniek. Aanvang: 14.30 uur.

Bouwen over het spoor in nieuwe Amsterdamse wijk

Gaat Amsterdam Londen achterna, met een prestigieus gebouw over het spoor? Technisch en financieel is het haalbaar, concludeert student civiele techniek Frank Hoogstrate in zijn afstudeeronderzoek.

Het zou mooi zijn als Frank Hoogstrate er rond 2008 zelf kon binnenlopen, via die uitnodigende, schuin oplopende entree. Even een bioscoopje pikken of een concert bezoeken in het acht verdiepingen tellende gebouw op het Amsterdamse Oosterdokseiland, naast het Centraal Station, waar de treinen onderdoor rijden alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Vanaf het doorgangsplein heb je uitzicht over alle sporen, samen zo’n zeventig meter breed. Bedrijven zien hun naam graag verbonden aan deze toplocatie.

Terug naar 2001. Het Oosterdokseiland is nog het domein van PTT Post, een door spoorlijnen doorsneden niemandsland. Het kleine Manhattan aan het IJ dat hier moet verrijzen, compleet met grote bibliotheek en eigentijds Chinatown, is nog ver weg. Het gebouw over het spoor zou het sterkste architectonische staaltje zijn in deze hightech wijk.

Veiligheid

Voor het grote ingenieursbureau Witteveen en Bos deed Hoogstrate (24) onderzoek naar de beste constructie- en uitvoeringsmethode om het gebouw van architectenbureau Erick van Egeraat te realiseren. ,,Je denkt na over de technische aspecten en de uitvoering. Dat laatste aspect – hoe zet je het gebouw precies in elkaar – is toch een beetje een ondergeschoven kindje bij de studie civiel.”

Omdat het gebouw over de sporen heen wordt gebouwd, woog Hoogstrate drie constructiemethodes uit de bruggenbouw tegen elkaar af. ,,Een standaardoplossing, waarbij je kolommen tussen de sporen plaatst, is niet praktisch met al het treinverkeer rond Amsterdam Centraal Station.” Een dragende betonnen gevel bleek het goedkoopst en het eenvoudigst. En de uitvoering levert voor de treinen het minste last op.

Hoogstrate moest rekening houden met factoren als vervorming en krachtswerking. Om het eerste begrip te illustreren hoeft hij niet ver te zoeken. ,,Ik woon zelf op de twaalfde verdieping van een grote flat in Delft. Als het hard waait, beginnen de lampen een beetje te zwaaien.”

Krachtswerking is een nog veel belangrijker verhaal. Een constructie moet de druk die op een gebouw komt te staan, op de juiste manier opvangen. ,,Die druk moet via een boog door de constructie heen gaan, richting steunpunten en fundering. Daar moet je water en staal gebruiken, want beton trek je makkelijk uit elkaar.”

Een PowerPoint-presentatie van Hoogstrate laat zien hoe de onderste vloer als een brug wordt aangelegd. ,,Zo heb je meteen een werkvloer, en een afscheiding van het treinverkeer.”

De betonnen gevel is dik genoeg om de vloeren te dragen, maar de constructie moet worden ondersteund door stalen bekistingen. Dit zijn grote platen waar later beton in kan worden gestort. En ook – tijdelijk – door tuien, ,,een soort grote stalen kabels.”

Het omhooghijsen van de stalen bekistingen moet ’s nachts in enkele uren gebeuren. Vertragingis uit den boze, omdat de treinen weer op tijd moeten rijden. ,,Daarom is het zo belangrijk om alles goed te plannen, goed door te hebben hoe alles in elkaar moet worden gezet. Maar met voldoende voorbereidingstijd moet dat kunnen.”

Huiver

Hoogstrate komt uit op een prijs van 2100 gulden per vierkante meter. De kleinere Haagse Malietoren – aangelegd over de Utrechtsebaan – viel duurder uit. Hoogstrate benadrukt dat het een voorcalculatie betreft. ,,Ik kom uit op een totaal van zestig miljoen gulden. Volgens de mensen uit de praktijk kan dat flink oplopen.”

Dat is een reden dat projectontwikkelaars en gemeente terugdeinzen voor het ambitieuze project. Het gebouw komt er wel, maar de kans dat het over het spoor wordt geplaatst acht Hoogstrate heel klein. ,,Een budgetoverschrijding van tien procent komt al neer op zes miljoen gulden extra, dus ik kan me de huiver voorstellen. Bovendien is werken bij het spoor nooit zo veilig als werken in de polder, hoe je de risico’s ook minimaliseert.”

Hoogstrate is onder de indruk van het ontwerp. ,,Vergelijk het met een sportauto. Niet zo comfortabel als een personenauto, maar wel mooi en bijzonder. Bij een gewaagd ontwerp horen soms kinderziektes, kijk maar naar de TU-bibliotheek. Maar dan heb je ook wat!”

Met een architect zou hij overigens niet willen ruilen. ,,Ik ben een echte uitvoerder.” Over een paar weken gaat hij werken bij een grote aannemer in Breda.

Zinloos is zijn afstudeerrapport allerminst. Hoogstrate is er zeker van dat in de toekomst over het spoor zal worden gebouwd. ,,De Randstad raakt voller en voller. Door de ruimte boven sporen en wegen ook te gebruiken voor wonen, werken en recreatie, kun je de stad compact houden.” Hij probeerde zijn afstudeerrapport niet te veel toe te spitsen op dit ene project. Zo kan het gebouw dat uiteindelijk niet over het spoor werd gebouwd, toch een nieuwe trend inluiden.

Presentatie: vrijdag 9 februari in zaal 1.96 van civiele techniek. Aanvang: 14.30 uur.