Sprecher: ‘Zweedse ertsen altijd duurder dan import’

“Ten eerste is het geen nieuws dat er in Zweden zeldzame aarden gevonden worden”, reageert Benjamin Sprecher (faculteit Industrieel Ontwerpen) desgevraagd op het bericht dat er aanzienlijke voorraden zeldzame aardmetalen zijn aangetroffen in Kiruna (Lapland). “En bovendien kunnen we die materialen hier nooit zo goedkoop produceren als China dat doet. Dus zolang de prijs voor grondstoffen het richtsnoer is, zal Europa voor de import afhankelijk blijven van China.”

Dat is een ontnuchterende boodschap na de juichende persconferentie op 12 januari. Het Zweedse mijnbouwbedrijf LKAB liet toen weten dat er zeldzame aardmetalen waren gevonden nabij een operationele ijzerertsmijn. Een aantal van die metalen is essentieel voor de productie van magneten voor elektrische motoren van auto’s (1 tot 2 kilogram nodig per auto) en voor generatoren in windturbines (ruim 10 ton per windturbine). Het persbericht spreekt over meer dan een miljoen ton aan zeldzame aardmetaaloxiden en ‘de grootste bekende reserve’ in Europa.

Daarmee werd de vondst geframed als hoeksteen van het Europese duurzame energiebeleid. Bij de bekendmaking werd directeur Jan Moström geflankeerd door de Zweedse minister van Energie, Handel en Industrie, Ebba Busch. “Elektrificatie, zelfvoorziening van de EU en onafhankelijkheid van Rusland en China beginnen in deze mijn,” stelde Busch. “We moeten de industriële waardeketen in Europa versterken en echte kansen creëren voor de elektrificatie van onze samenlevingen. De politiek moet de industrie de voorwaarden geven om over te schakelen op groene en fossielvrije productie. Hiervoor heeft de Zweedse mijnbouwindustrie veel te bieden.”

Delta sprak hierover met Benjamin Sprecher, die promoveerde op kritieke grondstoffen en expert is op dit gebied.

Klopt die claim?
“Ik dacht vooral: wat een goede marketing. Dat er zeldzame aardmetalen voorkomen in Zweden is al sinds eind 18e eeuw bekend. Het plaatsje Ytterby nabij Stockholm was de naamgever voor vier van die elementen: Yttrium, Ytterbium, Erbium en Terbium. En voor de goede orde werd Holmium ook nog vernoemd naar Stockholm. Met deze presentatie, die niet toevallig samenvalt met Zwedens voorzitterschap van de Raad van Europa, verbindt de LKAB-mijn zich met de geopolitiek van industriële grondstoffen.”

Het argument is: deze vondst kan de Europese afhankelijkheid van China voor deze grondstoffen verminderen of beëindigen. Klopt dat niet?
“Dat lukt alleen als Europa, in navolging van de Amerikaanse Inflation Reduction Act, een Europees grondstoffenbeleid opzet om een Europese markt te creëren. Zolang kostprijs de doorslaggevende factor is, blijft de Europese industrie zeldzame aarden importeren uit China. Dat zijn staatsbedrijven die de prijs net zo lang laag kunnen houden tot alle Europese productiecapaciteit failliet is. Daarna gaan de prijzen weer omhoog. We moeten beseffen dat de hogere prijs die we voor Europese grondstoffen betalen een verzekeringspremie is voor de toekomst. Maar zo’n beleid vraagt om Europese eenheid, en die is er niet. Nederland staat in Europa aan de neoliberale kant, wat ik inmiddels tamelijk naïef vind. Andere lidstaten, zoals Zweden en Frankrijk, hebben meer oog voor de machtspolitiek achter de grondstofprijzen.”

Wat betekent deze vondst dan voor Europa?
“De bekendmaking legt de nadruk op het aanbod maar het terugbrengen van de vraag is veel belangrijker. We moeten minder energie gaan verbruiken en materialen meer op waarde schatten. Dat is een kwestie van niet heel dom zijn en eisen stellen aan de repareerbaarheid van alle producten waar bijzondere grondstoffen in verwerkt zitten, van koelkasten en MRI-machines tot televisies en (elektrische) auto’s. Frankrijk loopt daarin voorop, en Europese wetgeving volgt in die richting.”

• Eerder schreef Delta dat volgens Jack Vroncken er nog volop zeldzame aarden zijn.
• Erik Offermans schreef hoe ingenieurs beter kunnen leren omgaan met kritische materialen.

^{Video: repair.eu}