Sluiting van Dodewaard is emotionele schok voor IRI

,,Het kabinet ziet voorlopig geen maatschappelijk draagvlak voor kernenergie. Dat stond in de energienota”, vertelt prof.dr.ir. H. van Dam, hoogleraar in de reactorfysica. ,,Volgens diezelfde nota moeten we de kennis over kernenergie op een zodanig peil houden, dat we later nog op de rijdende trein kunnen springen. Maar als de ontwikkelingen elders erg hard gaan, dus als die trein hard rijdt, wordt dat volgens mij erg gevaarlijk.” De hoogleraar vreest met de sluiting van de centrale voor een kennisachterstand.

Van Dam en zijn groep doen veel onderzoek in Dodewaard. Hij heeft het rapport van dit jaar voor zich liggen. ,,We zijn nog steeds actief. Ieder jaar, bij de splijtstofwisseling, experimenteren wij in Dodewaard. Dan proberen wij vermogens en instellingen uit, die tijdens het normale draaien van de centrale niet voorkomen.”

Dodewaard is een kokend-waterreactor, een reactor die met water gekoeld wordt. ,,Dodewaard is uniek in de wereld: de enige reactor die afgekoeld wordt door natuurlijke stroming van het water waarin de kern zich bevindt. Tot nu toe dacht men altijd dat dat principe alleen toepasbaar is bij kleine reactoren, maar onder meer dankzij onderzoek hier in Nederland wordt dat nu anders gezien. Als je de reactor zo ‘natuurlijk’ laat koelen, heeft dat grote veiligheidsvoordelen. Wij zijn betrokken bij het ontwerpen van een nieuw type kokend-waterreactor, in Europees verband.”

Van Dam wil de volgende – en tevens laatste – splijtstofwisseling met zijn groep maximaal benutten om een laatste serie metingen te kunnen doen.
Onderzoeksobject

De grote wetenschappelijke belangstelling is tekenend voor Dodewaard, meent prof.dr.ir. A.H.M. Verkooijen, wetenschappelijk directeur van het IRI en hoogleraar energievoorziening bij Werktuigbouw. ,,De SEP (samenwerkende electriciteitsproducenten), die de centrale beheert, heeft het onderzoek onvoldoende bevorderd. Wegens zijn unieke karakter was deze centrale altijd gewild als onderzoeksobject. Mijn grote voorbeeld is Halden in Noorwegen. Dat is een onderzoeksreactor die twee keer zo klein is als Dodewaard, maar voor het grootste deel gefinancierd wordt uit onderzoek.”

De SEP echter beweerde dat zij de centrale niet meer financieel in stand kon houden. ,,Zij heeft dus een kans laten liggen om van Dodewaard een internationaal onderzoekscentrumte maken.”

Volgens Verkooijen is dit te wijten aan minister Wijers (Economische Zaken). ,,Het aankondigen van de vervroegde sluiting van de centrale in Borssele was een stap. Maar veel belangrijker nog was het stopzetten van PINK: Programma ter Instandhouding van Nucleaire Kennis. Een aantal bedrijven, het IRI en Dodewaard profiteerden van de mogelijkheden die het geld uit dit programma bood om onderzoek te doen. Als dat stopt, denkt de SEP natuurlijk ook: ‘Investeren wij al die jaren voor niets?’ Nederland sluit de optie kernenergie uit.”

Verkooijen zoekt de toekomst dan ook niet in Nederland. ,,Wijers predikt wel Nederland Kennisland, maar handelt daar niet naar. Ik wil studenten hier opleiden tot een zodanig niveau dat zij zich kunnen meten met de besten in de wereld. En in de wereld is kernenergie belangrijk. Zelfs landen die wij als ‘netjes’ beschouwen, zoals Zwitserland en Zweden, zijn voor vijftig procent afhankelijk van kernenergie. In Zuid-Oost Azië wordt veel aan kernenergie gedaan.”
Energiecrisis

,,Nederland is natuurlijk een vlekje op de wereldkaart”, vindt Van Dam. ,,Maar dat betekent niet dat we onverantwoord moeten handelen. Als we serieus werk willen maken van het broeikaseffect is kernenergie een duidelijk optie: geen koolstofdioxide, geen stikstofoxiden, geen verzuring.”

,,Ik ben heel benieuwd hoe het publiek over twintig jaar tegenover kernenergie staat. Ik heb meningen heel snel zien wijzigen. Wist je dat Nederland één van de drie grootste verbruikers van energie is per verdiende gulden? Ik zou niet verbaasd zijn als er de komende tien jaar weer een energiecrisis uitbreekt.”

Volgens Verkooijen gaat met Dodewaard kennisinfrastructuur verloren. ,,We zullen die aansluiting nu elders moeten zoeken. Wij zijn druk bezig een samenwerkingsverband te vormen met onder andere de Franse energieproducent EDF.”

De mensen van het IRI zijn niet alleen vanwege de actuele kennis betrokken bij Dodewaard. Van Dam: ,,Ik heb de hele periode, vanaf de planning en de bouw meegemaakt. Toen ik student was, ben ik nog meegeweest op een KIvI-excursie naar de bouw van de reactor. Ondanks het feit dat je dankzij je contacten wel bepaalde vermoedens hebt, kwam de sluiting als een schok.”

Een emotionele schok, volgens Verkooijen. ,,Wijers is voor de muziek uit aan het marcheren.” Voor de technici rest weinig anders dan aan te tonen – zoals elders ook al is gebeurd – dat de centrale in Dodewaard op een ‘keurige manier’ ontmanteld kan worden.

,,Het kabinet ziet voorlopig geen maatschappelijk draagvlak voor kernenergie. Dat stond in de energienota”, vertelt prof.dr.ir. H. van Dam, hoogleraar in de reactorfysica. ,,Volgens diezelfde nota moeten we de kennis over kernenergie op een zodanig peil houden, dat we later nog op de rijdende trein kunnen springen. Maar als de ontwikkelingen elders erg hard gaan, dus als die trein hard rijdt, wordt dat volgens mij erg gevaarlijk.” De hoogleraar vreest met de sluiting van de centrale voor een kennisachterstand.

Van Dam en zijn groep doen veel onderzoek in Dodewaard. Hij heeft het rapport van dit jaar voor zich liggen. ,,We zijn nog steeds actief. Ieder jaar, bij de splijtstofwisseling, experimenteren wij in Dodewaard. Dan proberen wij vermogens en instellingen uit, die tijdens het normale draaien van de centrale niet voorkomen.”

Dodewaard is een kokend-waterreactor, een reactor die met water gekoeld wordt. ,,Dodewaard is uniek in de wereld: de enige reactor die afgekoeld wordt door natuurlijke stroming van het water waarin de kern zich bevindt. Tot nu toe dacht men altijd dat dat principe alleen toepasbaar is bij kleine reactoren, maar onder meer dankzij onderzoek hier in Nederland wordt dat nu anders gezien. Als je de reactor zo ‘natuurlijk’ laat koelen, heeft dat grote veiligheidsvoordelen. Wij zijn betrokken bij het ontwerpen van een nieuw type kokend-waterreactor, in Europees verband.”

Van Dam wil de volgende – en tevens laatste – splijtstofwisseling met zijn groep maximaal benutten om een laatste serie metingen te kunnen doen.
Onderzoeksobject

De grote wetenschappelijke belangstelling is tekenend voor Dodewaard, meent prof.dr.ir. A.H.M. Verkooijen, wetenschappelijk directeur van het IRI en hoogleraar energievoorziening bij Werktuigbouw. ,,De SEP (samenwerkende electriciteitsproducenten), die de centrale beheert, heeft het onderzoek onvoldoende bevorderd. Wegens zijn unieke karakter was deze centrale altijd gewild als onderzoeksobject. Mijn grote voorbeeld is Halden in Noorwegen. Dat is een onderzoeksreactor die twee keer zo klein is als Dodewaard, maar voor het grootste deel gefinancierd wordt uit onderzoek.”

De SEP echter beweerde dat zij de centrale niet meer financieel in stand kon houden. ,,Zij heeft dus een kans laten liggen om van Dodewaard een internationaal onderzoekscentrumte maken.”

Volgens Verkooijen is dit te wijten aan minister Wijers (Economische Zaken). ,,Het aankondigen van de vervroegde sluiting van de centrale in Borssele was een stap. Maar veel belangrijker nog was het stopzetten van PINK: Programma ter Instandhouding van Nucleaire Kennis. Een aantal bedrijven, het IRI en Dodewaard profiteerden van de mogelijkheden die het geld uit dit programma bood om onderzoek te doen. Als dat stopt, denkt de SEP natuurlijk ook: ‘Investeren wij al die jaren voor niets?’ Nederland sluit de optie kernenergie uit.”

Verkooijen zoekt de toekomst dan ook niet in Nederland. ,,Wijers predikt wel Nederland Kennisland, maar handelt daar niet naar. Ik wil studenten hier opleiden tot een zodanig niveau dat zij zich kunnen meten met de besten in de wereld. En in de wereld is kernenergie belangrijk. Zelfs landen die wij als ‘netjes’ beschouwen, zoals Zwitserland en Zweden, zijn voor vijftig procent afhankelijk van kernenergie. In Zuid-Oost Azië wordt veel aan kernenergie gedaan.”
Energiecrisis

,,Nederland is natuurlijk een vlekje op de wereldkaart”, vindt Van Dam. ,,Maar dat betekent niet dat we onverantwoord moeten handelen. Als we serieus werk willen maken van het broeikaseffect is kernenergie een duidelijk optie: geen koolstofdioxide, geen stikstofoxiden, geen verzuring.”

,,Ik ben heel benieuwd hoe het publiek over twintig jaar tegenover kernenergie staat. Ik heb meningen heel snel zien wijzigen. Wist je dat Nederland één van de drie grootste verbruikers van energie is per verdiende gulden? Ik zou niet verbaasd zijn als er de komende tien jaar weer een energiecrisis uitbreekt.”

Volgens Verkooijen gaat met Dodewaard kennisinfrastructuur verloren. ,,We zullen die aansluiting nu elders moeten zoeken. Wij zijn druk bezig een samenwerkingsverband te vormen met onder andere de Franse energieproducent EDF.”

De mensen van het IRI zijn niet alleen vanwege de actuele kennis betrokken bij Dodewaard. Van Dam: ,,Ik heb de hele periode, vanaf de planning en de bouw meegemaakt. Toen ik student was, ben ik nog meegeweest op een KIvI-excursie naar de bouw van de reactor. Ondanks het feit dat je dankzij je contacten wel bepaalde vermoedens hebt, kwam de sluiting als een schok.”

Een emotionele schok, volgens Verkooijen. ,,Wijers is voor de muziek uit aan het marcheren.” Voor de technici rest weinig anders dan aan te tonen – zoals elders ook al is gebeurd – dat de centrale in Dodewaard op een ‘keurige manier’ ontmanteld kan worden.