De edelman Onno Zwier van Haren werd in de achttiende eeuw beschuldigd van incest. Over dit familiedrama schreven Guus Vleugel en Ton Vorstenbosch het toneelstuk ‘Schandaal in Holland’. Het Delftse theatergezelschap De Blauwe Tulp komt binnenkort met een uitvoering in de Oudkatholieke Kerk.
Door alle media-aandacht lijkt het of spreken over incest pas de laatste tijd uit de taboesfeer is getreden. Dat is geenszins het geval, blijkt uit het relaas van de Friese edelman Onno Zwier van Haren. Evenals de vader in de Deense speelfilm ‘Festen’ van Tomas Vinterberg, wordt Van Haren er door zijn eigen (schoon)kinderen van beschuldigd dat hij zich aan hen heeft vergrepen. Het leidde tot zijn politieke val.
‘Schandaal in Holland’ is in meerdere opzichten een hoogst actueel stuk. ,,Ik ben op het idee van het stuk gekomen voordat de affaire Lewinsky speelde”, licht regisseur Anouk Apeldoorn toe. ,,Ik wilde een stuk opvoeren waarin pedagogische misstanden aan de kaak worden gesteld. Eén op de zes jongeren heeft te maken met seksueel misbruik. Ik heb persoonlijk meegemaakt dat het een heftige impact heeft op mensen.”
Onno Zwier van Haren (1713-1779) bekleedde als staatsman verschillende openbare functies. Hij was ‘grietman’ (burgemeester) van de Friese gemeente Stellingerwerf en namens Friesland lid van de Staten Generaal in Den Haag. Volgens Frank van Vliet, die hem in het stuk vertolkt, woonde hij deels in Friesland, deels in Den Haag en bracht hij voor staatszaken ook veel tijd in het buitenland door.
Van Haren was dus een zeer invloedrijk man, wiens succesvolle loopbaan ineens ernstig werd verstoord. Van Vliet: ,,Zijn schoonzoons brachten in de publiciteit dat hij ontucht had gepleegd met zijn dochters. Op zich hadden die schoonzoons daar belang bij, want ze aasden op zijn baantjes. Hij had veel politieke tegenstanders die hem graag een pootje wilden lichten.”
Toch ligt de waarheid niet voor het oprapen. ,,Hij heeft gezegd dat hij zijn dochters biologische les heeft gegeven”, zegt Apeldoorn. ,,Op grond van de feitelijke gegevens kun je niet beoordelen of dat waar is. Hij ging zich heel erg verdedigen, maar hoe harder hij zich verdedigde, des te meer kletste hij zichzelf in de nesten.”
Uiteindelijk heeft Van Haren in opdracht van zijn schoonzoons een verklaring getekend, waarin hij beloofde dat hij niet in de publiciteit zou treden en zich terug zou trekken in Friesland. Hij is inderdaad naar Friesland gegaan, maar daar schreef hij toneelstukken, gedichten en pamfletten waarin hij probeerde aan te tonen dat de beschuldiging van incest een politieke achtergrond had. Apeldoorn: ,,Dat hij na een jaar weer terugging naar Den Haag werd hem niet in dank afgenomen. En dat hij zich publiekelijk verweerde, heeft ertoe bijgedragen dat het zo veel publieke aandacht heeft gekregen.”
Op grond van de pennenvruchten van Van Haren schreef E. du Perronin 1939 de roman ‘Schandaal in Holland’. Hij wilde ermee afgeven op de hypocrisie van Nederlandse politici. Guus Vleugel en Ton Vorstenbosch bewerkten die roman tot een gelijknamig toneelstuk, dat in 1983 in première ging. ,,In het toneelstuk is de politiek eruit gehaald. Het focust op het familiedrama. De auteurs hebben het opgezet als een komisch drama, maar het is geen theater van de lach.”
Voor Apeldoorn is het niet de eerste keer dat ze kennismaakt met het werk van Vorstenbosch en Vleugel. Bij de Delftse Komedie heeft ze ooit Mea Loman gespeeld, in het gelijknamige toneelstuk. Ook was ze diep onder de indruk van ‘Srebrenica’. ,,Toen ik Schandaal in Holland las, dacht ik: dit is de enige aanvaardbare manier om zo’n delicaat onderwerp ten tonele te brengen. Het wordt niet gebracht als een schokkend verhaal en het richt zich niet op de perverse details. Het draait evenmin om de waarheid, maar om de verschillende percepties van de waarheid. De waarheid ligt niet eens in het midden, maar is continu discutabel. Dat vind ik dramatisch interessant.”
Het schandaal in Holland is het eerste stuk waarmee De Blauwe Tulp naar buiten komt. Het theatergezelschap werd vorig jaar door Apeldoorn en Van Vliet opgericht. Beiden waren verbonden aan de Delftse Komedie, Apeldoorn als docent en Van Vliet als acteur. Aangezien Apeldoorn dit jaar niet aan de beurt was als regisseur heeft ze zelf het initiatief genomen om een stuk op de planken te brengen.
Volgens Apeldoorn begint het stuk tamelijk frivool, maar wordt het naar het eind toe steeds benauwder, hoewel het tot het laatst komisch blijft. ,,Het is haast een achttiende eeuwse soap. In de cadans van de humor word je meegesleept in de tragedie. Langzamerhand komt de wrange ondertoon naar boven. Het is een moralistisch stuk, maar door de humor allesbehalve saai.”
Van Vliet speelt Van Haren als een oprechte man. ,,In het stuk speel ik hem als een man die door zijn dochters en schoonzonen onrecht wordt aangedaan. Hij is vreselijk verongelijkt, en hij voelt zich onschuldig. Hij was een hardwerkende man die veel werk heeft verricht voor de Staten Generaal. Hij was een echte politicus die altijd zat te lobbyen. Hij was ook bevriend met Willem IV en prinses Anna.”
Apeldoorn is minder mild in haar oordeel over Van Haren. ,,Ik vind het nog steeds een schandelijk schandaal. Hij was absoluut een gewetenloos persoon. Ik ben er ook van overtuigd dat hij last had van grootheidswaan. En dan te bedenken dat hij religieuze gedichten schreef. Hij was calvinist die zich gedroeg als een moraalridder.”
Wat dat betreft is het passend dat het stuk wordt opgevoerd in een kerk, gebouwd in 1742, ongeveer dezelfde tijd waarin het schandaal zich afspeelde. De tien personages die meedoen in het stuk, onder wie de bekende Delftse regent Hendrik van der Dussen die een zwager was van Van Haren, gaan gekleed in nieuw gemaakte, historische kostuums. Apeldoorn: ,,Er is een contrast tussen de vormgeving en de inhoud van het verhaal. De tekst is eigentijds. Juist door de achttiende-eeuwse vormgeving komt deze beter over. Het is méér dan een klucht.”
‘Schandaal in Holland’ door theatergezelschap De Blauwe Tulp wordt wo. 17, do. 18, zo. 21, wo. 24, do. 25 en zo. 28 mrt. om 20.00 uur opgevoerd in de Oud Katholieke Kerk, Bagijnhof
21 te Delft. Reserveren: 015-2133537.
,,
Door alle media-aandacht lijkt het of spreken over incest pas de laatste tijd uit de taboesfeer is getreden. Dat is geenszins het geval, blijkt uit het relaas van de Friese edelman Onno Zwier van Haren. Evenals de vader in de Deense speelfilm ‘Festen’ van Tomas Vinterberg, wordt Van Haren er door zijn eigen (schoon)kinderen van beschuldigd dat hij zich aan hen heeft vergrepen. Het leidde tot zijn politieke val.
‘Schandaal in Holland’ is in meerdere opzichten een hoogst actueel stuk. ,,Ik ben op het idee van het stuk gekomen voordat de affaire Lewinsky speelde”, licht regisseur Anouk Apeldoorn toe. ,,Ik wilde een stuk opvoeren waarin pedagogische misstanden aan de kaak worden gesteld. Eén op de zes jongeren heeft te maken met seksueel misbruik. Ik heb persoonlijk meegemaakt dat het een heftige impact heeft op mensen.”
Onno Zwier van Haren (1713-1779) bekleedde als staatsman verschillende openbare functies. Hij was ‘grietman’ (burgemeester) van de Friese gemeente Stellingerwerf en namens Friesland lid van de Staten Generaal in Den Haag. Volgens Frank van Vliet, die hem in het stuk vertolkt, woonde hij deels in Friesland, deels in Den Haag en bracht hij voor staatszaken ook veel tijd in het buitenland door.
Van Haren was dus een zeer invloedrijk man, wiens succesvolle loopbaan ineens ernstig werd verstoord. Van Vliet: ,,Zijn schoonzoons brachten in de publiciteit dat hij ontucht had gepleegd met zijn dochters. Op zich hadden die schoonzoons daar belang bij, want ze aasden op zijn baantjes. Hij had veel politieke tegenstanders die hem graag een pootje wilden lichten.”
Toch ligt de waarheid niet voor het oprapen. ,,Hij heeft gezegd dat hij zijn dochters biologische les heeft gegeven”, zegt Apeldoorn. ,,Op grond van de feitelijke gegevens kun je niet beoordelen of dat waar is. Hij ging zich heel erg verdedigen, maar hoe harder hij zich verdedigde, des te meer kletste hij zichzelf in de nesten.”
Uiteindelijk heeft Van Haren in opdracht van zijn schoonzoons een verklaring getekend, waarin hij beloofde dat hij niet in de publiciteit zou treden en zich terug zou trekken in Friesland. Hij is inderdaad naar Friesland gegaan, maar daar schreef hij toneelstukken, gedichten en pamfletten waarin hij probeerde aan te tonen dat de beschuldiging van incest een politieke achtergrond had. Apeldoorn: ,,Dat hij na een jaar weer terugging naar Den Haag werd hem niet in dank afgenomen. En dat hij zich publiekelijk verweerde, heeft ertoe bijgedragen dat het zo veel publieke aandacht heeft gekregen.”
Op grond van de pennenvruchten van Van Haren schreef E. du Perronin 1939 de roman ‘Schandaal in Holland’. Hij wilde ermee afgeven op de hypocrisie van Nederlandse politici. Guus Vleugel en Ton Vorstenbosch bewerkten die roman tot een gelijknamig toneelstuk, dat in 1983 in première ging. ,,In het toneelstuk is de politiek eruit gehaald. Het focust op het familiedrama. De auteurs hebben het opgezet als een komisch drama, maar het is geen theater van de lach.”
Voor Apeldoorn is het niet de eerste keer dat ze kennismaakt met het werk van Vorstenbosch en Vleugel. Bij de Delftse Komedie heeft ze ooit Mea Loman gespeeld, in het gelijknamige toneelstuk. Ook was ze diep onder de indruk van ‘Srebrenica’. ,,Toen ik Schandaal in Holland las, dacht ik: dit is de enige aanvaardbare manier om zo’n delicaat onderwerp ten tonele te brengen. Het wordt niet gebracht als een schokkend verhaal en het richt zich niet op de perverse details. Het draait evenmin om de waarheid, maar om de verschillende percepties van de waarheid. De waarheid ligt niet eens in het midden, maar is continu discutabel. Dat vind ik dramatisch interessant.”
Het schandaal in Holland is het eerste stuk waarmee De Blauwe Tulp naar buiten komt. Het theatergezelschap werd vorig jaar door Apeldoorn en Van Vliet opgericht. Beiden waren verbonden aan de Delftse Komedie, Apeldoorn als docent en Van Vliet als acteur. Aangezien Apeldoorn dit jaar niet aan de beurt was als regisseur heeft ze zelf het initiatief genomen om een stuk op de planken te brengen.
Volgens Apeldoorn begint het stuk tamelijk frivool, maar wordt het naar het eind toe steeds benauwder, hoewel het tot het laatst komisch blijft. ,,Het is haast een achttiende eeuwse soap. In de cadans van de humor word je meegesleept in de tragedie. Langzamerhand komt de wrange ondertoon naar boven. Het is een moralistisch stuk, maar door de humor allesbehalve saai.”
Van Vliet speelt Van Haren als een oprechte man. ,,In het stuk speel ik hem als een man die door zijn dochters en schoonzonen onrecht wordt aangedaan. Hij is vreselijk verongelijkt, en hij voelt zich onschuldig. Hij was een hardwerkende man die veel werk heeft verricht voor de Staten Generaal. Hij was een echte politicus die altijd zat te lobbyen. Hij was ook bevriend met Willem IV en prinses Anna.”
Apeldoorn is minder mild in haar oordeel over Van Haren. ,,Ik vind het nog steeds een schandelijk schandaal. Hij was absoluut een gewetenloos persoon. Ik ben er ook van overtuigd dat hij last had van grootheidswaan. En dan te bedenken dat hij religieuze gedichten schreef. Hij was calvinist die zich gedroeg als een moraalridder.”
Wat dat betreft is het passend dat het stuk wordt opgevoerd in een kerk, gebouwd in 1742, ongeveer dezelfde tijd waarin het schandaal zich afspeelde. De tien personages die meedoen in het stuk, onder wie de bekende Delftse regent Hendrik van der Dussen die een zwager was van Van Haren, gaan gekleed in nieuw gemaakte, historische kostuums. Apeldoorn: ,,Er is een contrast tussen de vormgeving en de inhoud van het verhaal. De tekst is eigentijds. Juist door de achttiende-eeuwse vormgeving komt deze beter over. Het is méér dan een klucht.”
‘Schandaal in Holland’ door theatergezelschap De Blauwe Tulp wordt wo. 17, do. 18, zo. 21, wo. 24, do. 25 en zo. 28 mrt. om 20.00 uur opgevoerd in de Oud Katholieke Kerk, Bagijnhof
21 te Delft. Reserveren: 015-2133537.
Door alle media-aandacht lijkt het of spreken over incest pas de laatste tijd uit de taboesfeer is getreden. Dat is geenszins het geval, blijkt uit het relaas van de Friese edelman Onno Zwier van Haren. Evenals de vader in de Deense speelfilm ‘Festen’ van Tomas Vinterberg, wordt Van Haren er door zijn eigen (schoon)kinderen van beschuldigd dat hij zich aan hen heeft vergrepen. Het leidde tot zijn politieke val.
‘Schandaal in Holland’ is in meerdere opzichten een hoogst actueel stuk. ,,Ik ben op het idee van het stuk gekomen voordat de affaire Lewinsky speelde”, licht regisseur Anouk Apeldoorn toe. ,,Ik wilde een stuk opvoeren waarin pedagogische misstanden aan de kaak worden gesteld. Eén op de zes jongeren heeft te maken met seksueel misbruik. Ik heb persoonlijk meegemaakt dat het een heftige impact heeft op mensen.”
Onno Zwier van Haren (1713-1779) bekleedde als staatsman verschillende openbare functies. Hij was ‘grietman’ (burgemeester) van de Friese gemeente Stellingerwerf en namens Friesland lid van de Staten Generaal in Den Haag. Volgens Frank van Vliet, die hem in het stuk vertolkt, woonde hij deels in Friesland, deels in Den Haag en bracht hij voor staatszaken ook veel tijd in het buitenland door.
Van Haren was dus een zeer invloedrijk man, wiens succesvolle loopbaan ineens ernstig werd verstoord. Van Vliet: ,,Zijn schoonzoons brachten in de publiciteit dat hij ontucht had gepleegd met zijn dochters. Op zich hadden die schoonzoons daar belang bij, want ze aasden op zijn baantjes. Hij had veel politieke tegenstanders die hem graag een pootje wilden lichten.”
Toch ligt de waarheid niet voor het oprapen. ,,Hij heeft gezegd dat hij zijn dochters biologische les heeft gegeven”, zegt Apeldoorn. ,,Op grond van de feitelijke gegevens kun je niet beoordelen of dat waar is. Hij ging zich heel erg verdedigen, maar hoe harder hij zich verdedigde, des te meer kletste hij zichzelf in de nesten.”
Uiteindelijk heeft Van Haren in opdracht van zijn schoonzoons een verklaring getekend, waarin hij beloofde dat hij niet in de publiciteit zou treden en zich terug zou trekken in Friesland. Hij is inderdaad naar Friesland gegaan, maar daar schreef hij toneelstukken, gedichten en pamfletten waarin hij probeerde aan te tonen dat de beschuldiging van incest een politieke achtergrond had. Apeldoorn: ,,Dat hij na een jaar weer terugging naar Den Haag werd hem niet in dank afgenomen. En dat hij zich publiekelijk verweerde, heeft ertoe bijgedragen dat het zo veel publieke aandacht heeft gekregen.”
Op grond van de pennenvruchten van Van Haren schreef E. du Perronin 1939 de roman ‘Schandaal in Holland’. Hij wilde ermee afgeven op de hypocrisie van Nederlandse politici. Guus Vleugel en Ton Vorstenbosch bewerkten die roman tot een gelijknamig toneelstuk, dat in 1983 in première ging. ,,In het toneelstuk is de politiek eruit gehaald. Het focust op het familiedrama. De auteurs hebben het opgezet als een komisch drama, maar het is geen theater van de lach.”
Voor Apeldoorn is het niet de eerste keer dat ze kennismaakt met het werk van Vorstenbosch en Vleugel. Bij de Delftse Komedie heeft ze ooit Mea Loman gespeeld, in het gelijknamige toneelstuk. Ook was ze diep onder de indruk van ‘Srebrenica’. ,,Toen ik Schandaal in Holland las, dacht ik: dit is de enige aanvaardbare manier om zo’n delicaat onderwerp ten tonele te brengen. Het wordt niet gebracht als een schokkend verhaal en het richt zich niet op de perverse details. Het draait evenmin om de waarheid, maar om de verschillende percepties van de waarheid. De waarheid ligt niet eens in het midden, maar is continu discutabel. Dat vind ik dramatisch interessant.”
Het schandaal in Holland is het eerste stuk waarmee De Blauwe Tulp naar buiten komt. Het theatergezelschap werd vorig jaar door Apeldoorn en Van Vliet opgericht. Beiden waren verbonden aan de Delftse Komedie, Apeldoorn als docent en Van Vliet als acteur. Aangezien Apeldoorn dit jaar niet aan de beurt was als regisseur heeft ze zelf het initiatief genomen om een stuk op de planken te brengen.
Volgens Apeldoorn begint het stuk tamelijk frivool, maar wordt het naar het eind toe steeds benauwder, hoewel het tot het laatst komisch blijft. ,,Het is haast een achttiende eeuwse soap. In de cadans van de humor word je meegesleept in de tragedie. Langzamerhand komt de wrange ondertoon naar boven. Het is een moralistisch stuk, maar door de humor allesbehalve saai.”
Van Vliet speelt Van Haren als een oprechte man. ,,In het stuk speel ik hem als een man die door zijn dochters en schoonzonen onrecht wordt aangedaan. Hij is vreselijk verongelijkt, en hij voelt zich onschuldig. Hij was een hardwerkende man die veel werk heeft verricht voor de Staten Generaal. Hij was een echte politicus die altijd zat te lobbyen. Hij was ook bevriend met Willem IV en prinses Anna.”
Apeldoorn is minder mild in haar oordeel over Van Haren. ,,Ik vind het nog steeds een schandelijk schandaal. Hij was absoluut een gewetenloos persoon. Ik ben er ook van overtuigd dat hij last had van grootheidswaan. En dan te bedenken dat hij religieuze gedichten schreef. Hij was calvinist die zich gedroeg als een moraalridder.”
Wat dat betreft is het passend dat het stuk wordt opgevoerd in een kerk, gebouwd in 1742, ongeveer dezelfde tijd waarin het schandaal zich afspeelde. De tien personages die meedoen in het stuk, onder wie de bekende Delftse regent Hendrik van der Dussen die een zwager was van Van Haren, gaan gekleed in nieuw gemaakte, historische kostuums. Apeldoorn: ,,Er is een contrast tussen de vormgeving en de inhoud van het verhaal. De tekst is eigentijds. Juist door de achttiende-eeuwse vormgeving komt deze beter over. Het is méér dan een klucht.”
‘Schandaal in Holland’ door theatergezelschap De Blauwe Tulp wordt wo. 17, do. 18, zo. 21, wo. 24, do. 25 en zo. 28 mrt. om 20.00 uur opgevoerd in de Oud Katholieke Kerk, Bagijnhof
21 te Delft. Reserveren: 015-2133537.
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
delta@tudelft.nl
Comments are closed.