‘Potdorie er is wel wat te kiezen’

De verkiezingsstrijd barst volgens u flink los na de twee partijconventies deze week en volgende week. Gaan we weer meemaken dat partijen elkaars kandidaat uitmaken voor perverse hoerenloper, leugenaar, zuiplap en lafaard?

“In de tijd van George Washington en Thomas Jefferson maakten ze elkaar uit voor halfbloed hoerenloper. Het gebeurt al tweehonderd jaar. Het hoort erbij. Dus, ja, ook dit jaar gaat het gebeuren. Al is het te hopen dat er dit jaar wat minder met modder wordt gegooid. McCain en Obama zijn beschaafde types. Ze zullen hun mensen waarschijnlijk enigszins in bedwang houden. In 2004 nam de strijd dramatische vormen aan. Democraat John Kerry ging toen knock-out door alle spotternij over zijn uiterlijk. ‘He looks so French’, werd er gezegd. Niet bepaald een compliment in Amerika. Maar goed, elkaars reputatie bekladden maakt deel uit van het spel. Het is een freakshow waar de 24-uursmedia niet omheen kunnen. Het is walgelijk, maar af en toe moet je er verschrikkelijk om lachen. Het is een beetje als een bokswedstrijd. Als je van boksen houdt, dan wil je maar één ding en dat is dat ze elkaar ongelooflijk op de bek slaan. Maar de verkiezingen zijn niet alleen maar uiterlijk vertoon. Dat idee bestrijd ik. Het fascinerende aan de campagne is dat het inhoudelijk ook ergens over gaat. Zeker dit keer.”

Waarom zeker dit keer?

“Deze campagne gaat over twee kandidaten die fundamenteel anders denken over de Amerikaanse samenleving: over de gezondheidszorg, belastingmaatregelen, abortus en euthanasie. Maar ook over de rol van de Verenigde Staten als politiemacht in de rest van de wereld. McCain is meer geneigd om de Verenigde Staten politietaken te geven in de wereld dan Obama. De grote vraag is, gaat het land linksaf? In het Congres zijn de Democraten in de meerderheid. Voor conservatief denkende Amerikanen is het een nachtmerrie als dan ook nog eens Obama, de meest linkse senator van de Verenigde Staten, president wordt. De strijd om dat te voorkomen zal bikkelhard zijn. De smerigste spotjes en hardste stoten onder de gordel moeten nog uitgedeeld worden door lobbygroepen en hun politieke knokploegen.”

Gezien Bush’ geringe populariteit . zeventig procent van de bevolking is hem zat – kan het toch haast niet anders dat nu een Democraat president wordt?

“Als je alle feiten op een rij zet, dan zou Obama met een land slide moeten winnen. De president is niet populair, mensen zijn ontevreden over de oorlog in Irak, de economie strompelt, Amerikanen worden snoeihard geraakt door een huizencrisis. En de onzekerheid is groot. De droom van Amerikanen dat hun kinderen het beter krijgen dan zijzelf . een mooier huis en grotere ijskast . is aan diggelen. Dat alles zou fantastisch moeten zijn voor de Democraten die in de oppositie zitten en zeggen dat ze het allemaal anders gaan doen. Maar het is verbazingwekkend, Obama en McCain gaan bijna gelijk op. Wat er gaat gebeuren is heel onvoorspelbaar. De race ligt open.”

Wat doet Obama fout?

“Een veel gehoord argument tegen hem is dat hij te weinig ervaring heeft. Zijn huidskleur zal ook een rol spelen. Veel mensen vragen zich ook af hoe concreet zijn boodschap is. Kiezers zijn enthousiast geworden over de fantastische toespraken die hij hield. Maar hij moet de Amerikanen er nu van overtuigen dat hij betrouwbare plannen heeft.”

Hij maakte het wel erg bont tijdens zijn toespraken.

“We are the ones we have been waiting for zei hij, alsof hij Jezus was. Ik dacht: Obama, je gaat net een slagje te ver. De mensen die gaan voor de Messiaanse boodschap heeft hij al binnen. Nu de twijfelaars nog…. Maar toch.”

Lange stilte.

“Obama zou het beter moeten doen als je bekijkt hoeveel nadelen er aan McCain kleven. Met zijn 72 jaar is hij oud. Hij is verbonden aan de erfenis van de onpopulaire Bush. En hij heeft wel heel conservatieve ideeën over abortus. Dat wil hij niet toestaan. Zelfs niet vlak na conceptie. Veel mensen hebben daarom een ontzettende hekel aan hem. Ook is een aantal mensen pislink over het feit dat McCain de belastingverlaging van Bush, die tot het grote huidige begrotingstekort leidde, niet wil terugdraaien.”

Dus er is nog iets anders aan de hand?

“Uiteindelijk is toch het onderbuikgevoel het belangrijkst.

Amerika is een rechts land. Wij willen graag denken dat dat niet zo is. Toen Obama zijn intrede deed, dacht iedereen in Europa opgelucht: die Amerikanen denken toch een beetje zoals wij. Nou nee dus, dat is wishful thinking. Obama is ook voor wapenbezit en de doodstraf. Amerika is een conservatief land,  waar het gevoel van nationale trots altijd vlak onder de oppervlakte ligt. Het lukt McCain beter om dat gevoel aan te boren. Een gevoel van verdorie, we laten ons als Amerikanen toch niet kisten.”

De race vindt vooral plaats in de staten waar de uitslag van oudsher een dubbeltje op zijn kant is. Wat voor technieken hanteren de Democraten en Republikeinen om in die Staten zieltjes te winnen?

“Ze proberen kleine percentages weg te snoepen bij de aanhang van de tegenpartij. Een prachtig voorbeeld is wat de Republikeinen in 2004 in Ohio deden. Ze gingen campagne voeren in een hechte joods-orthodoxe gemeenschap. De joodse stem is van oudsher Democratisch.  Maar deze joden zijn conservatief. Ze zijn doodsbang voor terrorisme en zijn daardoor makkelijk over te halen. En je hoeft maar vijf of tien procent van de tegenpartij weg te snoepen. Dat kan al het verschil maken tussen winnen en verliezen.”

Achter de schijnwerpers van de mediashows gebeurt dus ook een hoop?

“O ja. En doordat computerprogramma’s steeds slimmer worden en er steeds meer bestanden met persoonlijke gegevens van kiezers te koop zijn, wordt het steeds makkelijker om te knabbelen aan de randen van de aanhang van de tegenpartij. Dankzij datamining, het opstellen van kiezersprofielen, zijn de Democraten nu een tijdje bezig christenen naar zich toe te trekken. De Democraten zijn natuurlijk kansloos bij evangelisten die tegen abortus, euthanasie en het evolutieverhaal zijn. Maar van een gezin dat de Christian science monitor leest, wat een redelijk progressieve christelijke krant is, of dat lid is van Amnesty International of een milieuclub, daarvan kun je vermoeden dat het niet helemaal aan de rechtervleugel zit. Daar zit ruimte. Die kun je bestoken met email of telefoontjes. Of je stuurt er vrijwilligers langs. Dat gebeurt nu grootschalig.”

Zijn de Democraten beter in dit spelletje dan de Republikeinen?

“Tot 2004 waren de Republikeinen beter. Maar Obama heeft zich heel sterk gestort op de grassroots-aanpak, de aanpak waarbij gemeenschappen bij het politieke proces worden betrokken. Wat ze laatst hebben gedaan met de aankondiging van Obama’s running mate Joe Biden is er ook een voorbeeld van. Je kon je opgeven om via sms bericht te ontvangen over de benoeming. Duizenden telefoonnummers hebben de Democraten zo verzameld. Als Obama ergens een toespraak houdt, kunnen ze uit dit bestand mensen uit de streek waar de toespraak plaatsvindt, selecteren met behulp van kengetallen. Die mensen krijgen dan een berichtje: ‘Obama komt speechen, kom kijken en vertel het ook aan je vrienden’. Op rally’s van Obama staan vaak wel zeventigduizend mensen. Door Obama is er een gigantische deelname aan het democratische proces ontstaan. De Republikeinen zijn zich suf geschrokken.”

Op wat voor manier zou Obama nog onderuit kunnen gaan?

“Als Hillary Clinton niet volledig achter hem staat tijdens de conventie, of als een kleine groep conventiegangers met een bord Hillary gaat staan. Dan heb je gedonder in de glazen. De conventie is al jaren een toonbeeld van verlammende eensgezindheid. Het is een geregisseerde show. Als er mensen in slagen om binnen te komen met een bord Hillary, dan gaan alle media zich om hen heen verdringen als een groep hyena’s. Als je op de voorpagina van alle kranten in Amerika wil komen, moet je met zo’n bord zien binnen te komen.”

En als de conventies voorbij zijn?

“Dan beginnen de echte debatten tussen Obama en McCain. Ik kan niet wachten. Het zijn twee topdebaters. En het zijn twee mannen die zo verschillend zijn dat er op dat punt potdorie wel wat te kiezen is.”

(Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX)

WIE IS CHARLES GROENHUIJSEN?

Groenhuijsen (1954) studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Tijdens zijn studie werkte hij bij het Utrechts Universiteitsblad. In 1975 brak hij zijn studie halverwege af omdat hij als redacteur bij het ANP en de Volkskrant kon gaan werken. In 1983 stapte hij over naar de NOS. Als Amerika-correspondent voor het NOS-Journaal (van 1986 tot 2005) versloeg hij vier presidentsverkiezingen.

De afgelopen jaren werkte hij vanuit Washington DC en Hilversum als columnist, schrijver, spreker en presentator. In 2006 bracht hij het boek ‘Leve Nederland’ uit. In 2007 publiceerde hij het boek ‘Hoera, een nieuwe president’ over de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2008. Vanaf oktober dit jaar presenteert hij op televisie de geschiedenisserie ‘Verleden van Nederland’. Groenhuijsen is getrouwd en heeft drie kinderen.