Pop met jazz-invloeden

Tijdens de Lumen-vertoning begeleidt hij de beelden met zijn muziekgezelschap Stage. Popmuziek bij een Hollands drama met een happy end.

Film en Hollywood zijn voor de meeste mensen onverbrekelijk met elkaar verbonden. Amerika was vanaf de beginperiode van het bewegende beeld tot nu toonaangevend, zo is het beeld. Helemaal terecht is dat niet. Voor de Oorlog floreerde ook in Europa de filmindustrie. Zelfs Nederland telde mee.

Neem de film die het Amsterdamse Filmmuseum recent onder het stof vandaan haalde: Het Geheim van Delft. Een film uit 1917 van Maurits Binger. De film was er niet zo best aan toe, maar na restauratie bleek de stomme zwart-wit film nog best vertoonbaar. Een aantal fragmenten is verloren gegaan, wat rest is een Hollands drama van 65 minuten.

,,Het is een unieke film”, zegt Benno Boeters. ,,Eén van de eerste films die in Nederland gemaakt is. Voor die tijd was het een erg lange film, de meeste Amerikaanse films uit die periode duren maar een minuut of twintig. De Amerikaanse filmindustrie stelde rond 1917 nog niet veel voor, die kwam pas in de jaren twintig goed op gang.”

Boeters is drummer van de groep Stage, een groep muzikanten van de Delftse Komedie die Het Geheim van Delft vrijdag en zondag in filmhuis Lumen van levende muziek voorziet. Dertien mannen, vrouwen en hun instrumenten nemen dan plaats naast het filmdoek tijdens de eerste Delftse vertoning van de film sinds vele decennia. De muziek is speciaal door Ruud van Steen gecomponeerd, de vaste dirigent van Stage.

Op de laatste zondag voor de opvoering is de groep bezweet aan het oefenen op de zolder van de Vrije Akademie. De hitte is bijna ondraaglijk: natte haren dus, verhitte gezichten en korte broeken. Op stoelen staan zoemende ventilatoren, in de hoek staat een tv waar de filmklassieker via de video wordt afgedraaid.
Jazz

Stage is een raar muziekgezelschap. De groepsgrootte van dertien is zowel in de pop als de jazz hoogst ongebruikelijk. Dat geldt ook voor de combinatie van instrumenten. Er is een piano, elektrische gitaren, en een drumstel, maar ook een dwarsfluit en een aantal saxofoons.

Dirigent Van Steen gaat helemaal op in zijn eigen stuk. Met rode pen zet hij af en toe flinke halen in zijn eigen partituur. Soms verlaat hij zijn vaste stek om zijn muzikanten al klappend tot meer vuur aan te zetten.

Helemaal synchroon verloopt de begeleiding nog niet. Als de muziek al is afgelopen, gaat de film nog vijf seconden door voordat het laatste tekstscherm verschijnt: ‘Het eerste Delftsche product voor de heldin van Delft.’ Een happy end, maar niet voor Van Steen. ,,Een paar dingen moeten we morgennog effe doorspreken”, concludeert hij. Nu wil hij weg uit de hitte.

Van Steens compositie is niet bepaald de muziek die je verwacht bij een film uit de jaren tien. ,,Popachtig met jazz-invloeden”, zo omschrijft hij het zelf. Typische Van Steen-muziek zoals hij die ook vorig jaar in Theater de Veste ten gehore bracht bij een toneelstuk van A.F.Th. van der Heijden. Van Steen: ,,Heel herkenbaar Ruud, zullen veel mensen wel zeggen. Ik denk dat het Lumen-publiek dit weekend heel verschillend zal reageren.”

,,Op zich is het raar”, erkent drummer Boeters. ,,Muziek van het eind van de twintigste eeuw bij een film uit het begin van deze eeuw.” Maar ‘nep jaren-twintig muziek’ componeren ging Van Steen en Stage te ver. ,,Dat zou kitsch zijn. Bovendien speelt Stage zulke muziek niet.”
Vrienten

Hoewel Het Geheim van Delft een stomme film is, werd er waarschijnlijk ook vroeger in bioscopen door muzikanten bij geïmproviseerd. De koopvideo die onlangs van de film is uitgebracht, is dan ook voorzien van achtergronddeuntjes, gecomponeerd door Henny Vrienten. Van Steen: ,,De muziek van Vrienten is heel anders dan de onze. Vanuit klankkleuren probeert hij de stemming van de film te pakken. Vrienten heeft eigenlijk één grote geluidsband gemaakt. Ik heb wat meer afstand van de film genomen. De film is bij meer decor geworden voor mijn liedjes. Mijn muziek is geen begeleiding, en daarom geen muziek uit die tijd.”

,,Vrienten heeft meer een soort soundtrack gemaakt”, vult Boeters hem aan. ,,Terwijl wij met een soort popopera komen bij de film.” Ze zeggen het niet hardop, maar op de muziek van Vrienten kijken de muzikanten van Stage en hun leidsman eigenlijk een beetje neer.

Van Steen heeft in zijn carrière regelmatig begeleidende muziek geschreven. ,,Maar tot nu toe altijd bij theater en dans”, zegt hij. Filmmuziek schrijven was voor de componist geheel nieuw. ,,Het was vrij complex”, meent hij. ,,De scènes uit de film duren twintig tot veertig seconden, terwijl ik liedjes schrijf die op zijn minst vier minuten duren. Daarom heb ik de scènes zo veel mogelijk bij elkaar gepakt.”

Timing is essentieel bij filmmuziek. Van Steen: ,,Belangrijke punten in de muziek moeten samenvallen met bepaalde punten in de film.” Maar daarvoor heeft de componist van filmmuziek een aantal trucjes bij de hand. ,,Korte herhalingen inbouwen bijvoorbeeld. Als je dat niet doet, kom je in de problemen. Ik had natuurlijk het voordeel dat in popliedjes sowieso veel herhalingen zitten.” Die herhalingen hebben een bijkomend voordeel: ze bieden ruimte voor wat improvisatie. Iets wat volgens Van Steen bij filmmuziek hoort.

Naast de muziek schreef Van Steen ook de teksten voor de zangers van Stage. ,,Dat zijn vertellingen over wat er op dat moment in de film gebeurt.” Twee liedjes schreef hij in het Engels, de meeste in het Nederlands zoals dat eigenlijk hoort bij een Nederlandse film. Van Steen had er moeite mee: ,,Engels is veel makkelijker. Het is heel moeilijk om een tekst in het Nederlands zodanig in elkaar te draaien dat het niet knullig klinkt.”
Auditorium

Het waren Van Steen en de muzikanten van Stage zelf die op het idee kwamen Het Geheim van Delft van muziek te voorzien, lang voordat de video met muziek van Vrienten in de winkel lag. Het Delftse muziekgezelschap stapte begin dit jaar naar filmhuis Lumen en werd daar met open armen ontvangen.

‘Het Geheim’ is de parel van de Nederlandse stomme film, maar als de film nu gemaakt zou zijn, werd hij waarschijnlijk genadeloos afgemaakt door de filmcritici. Wat is dat geheim van Delft, waar de film over gaat? Dat is het verloren gegane recept voor glimmend Delfts Blauw. Jan, medewerker van de Delftse porseleinfabriek, probeert het procédé opnieuw te ontdekken. Dat kost een paar centen, maar door wanbeleid van de directeur is er geen geld. Gelukkig vindt de Delfts Blauw-wetenschapper in het park een envelop met de benodigde flappen. Jan ontrafelt snel het geheim en rent ermee naar de directeur. Maar deze keer is Fortuna hem niet gezind. De directeur blijkt dood en Jan krijgt de schuld. Uiteindelijk loopt alles toch nog goed af dankzij de mooie en slimme dochter Lily.

,,Hollandse truttigheid”, erkent Boeters. ,,Gemaakt in de donkere schaduwjaren van de Eerste Wereldoorlog.” Toch willen hij en dirigent Van Steen niet minachtend over de film doen. Van Steen: ,,Het verhaal zit goed in elkaar, een aantal verhaallijnen loopt door elkaar. Wij vonden het een goede film.”

Twee optredens in het Filmhuis vindt Stage eigenlijk te weinig. Daarom is de groep op zoek naar meer locaties. Onderhandelingen met Alphen en Zoetermeer zijn gaande. ,,Maar een probleem blijft dat het natuurlijk een heel Delfts onderwerp is”, zegt Van Steen. De groep hoopt daarom op een optreden in het heilige der heiligen van de TU-wijk. Boeters: ,,Het auditorium van de aula.”

Het Geheim van Delft met levende muziek van Stage is te zien op vrijdag 4 juni om 20.45, en op zondag 6 juni om 15.00. Plaats: Filmhuis Lumen. Kaarten zijn te koop bij de Vrije Akademie aan het Westvest.

Film en Hollywood zijn voor de meeste mensen onverbrekelijk met elkaar verbonden. Amerika was vanaf de beginperiode van het bewegende beeld tot nu toonaangevend, zo is het beeld. Helemaal terecht is dat niet. Voor de Oorlog floreerde ook in Europa de filmindustrie. Zelfs Nederland telde mee.

Neem de film die het Amsterdamse Filmmuseum recent onder het stof vandaan haalde: Het Geheim van Delft. Een film uit 1917 van Maurits Binger. De film was er niet zo best aan toe, maar na restauratie bleek de stomme zwart-wit film nog best vertoonbaar. Een aantal fragmenten is verloren gegaan, wat rest is een Hollands drama van 65 minuten.

,,Het is een unieke film”, zegt Benno Boeters. ,,Eén van de eerste films die in Nederland gemaakt is. Voor die tijd was het een erg lange film, de meeste Amerikaanse films uit die periode duren maar een minuut of twintig. De Amerikaanse filmindustrie stelde rond 1917 nog niet veel voor, die kwam pas in de jaren twintig goed op gang.”

Boeters is drummer van de groep Stage, een groep muzikanten van de Delftse Komedie die Het Geheim van Delft vrijdag en zondag in filmhuis Lumen van levende muziek voorziet. Dertien mannen, vrouwen en hun instrumenten nemen dan plaats naast het filmdoek tijdens de eerste Delftse vertoning van de film sinds vele decennia. De muziek is speciaal door Ruud van Steen gecomponeerd, de vaste dirigent van Stage.

Op de laatste zondag voor de opvoering is de groep bezweet aan het oefenen op de zolder van de Vrije Akademie. De hitte is bijna ondraaglijk: natte haren dus, verhitte gezichten en korte broeken. Op stoelen staan zoemende ventilatoren, in de hoek staat een tv waar de filmklassieker via de video wordt afgedraaid.
Jazz

Stage is een raar muziekgezelschap. De groepsgrootte van dertien is zowel in de pop als de jazz hoogst ongebruikelijk. Dat geldt ook voor de combinatie van instrumenten. Er is een piano, elektrische gitaren, en een drumstel, maar ook een dwarsfluit en een aantal saxofoons.

Dirigent Van Steen gaat helemaal op in zijn eigen stuk. Met rode pen zet hij af en toe flinke halen in zijn eigen partituur. Soms verlaat hij zijn vaste stek om zijn muzikanten al klappend tot meer vuur aan te zetten.

Helemaal synchroon verloopt de begeleiding nog niet. Als de muziek al is afgelopen, gaat de film nog vijf seconden door voordat het laatste tekstscherm verschijnt: ‘Het eerste Delftsche product voor de heldin van Delft.’ Een happy end, maar niet voor Van Steen. ,,Een paar dingen moeten we morgennog effe doorspreken”, concludeert hij. Nu wil hij weg uit de hitte.

Van Steens compositie is niet bepaald de muziek die je verwacht bij een film uit de jaren tien. ,,Popachtig met jazz-invloeden”, zo omschrijft hij het zelf. Typische Van Steen-muziek zoals hij die ook vorig jaar in Theater de Veste ten gehore bracht bij een toneelstuk van A.F.Th. van der Heijden. Van Steen: ,,Heel herkenbaar Ruud, zullen veel mensen wel zeggen. Ik denk dat het Lumen-publiek dit weekend heel verschillend zal reageren.”

,,Op zich is het raar”, erkent drummer Boeters. ,,Muziek van het eind van de twintigste eeuw bij een film uit het begin van deze eeuw.” Maar ‘nep jaren-twintig muziek’ componeren ging Van Steen en Stage te ver. ,,Dat zou kitsch zijn. Bovendien speelt Stage zulke muziek niet.”
Vrienten

Hoewel Het Geheim van Delft een stomme film is, werd er waarschijnlijk ook vroeger in bioscopen door muzikanten bij geïmproviseerd. De koopvideo die onlangs van de film is uitgebracht, is dan ook voorzien van achtergronddeuntjes, gecomponeerd door Henny Vrienten. Van Steen: ,,De muziek van Vrienten is heel anders dan de onze. Vanuit klankkleuren probeert hij de stemming van de film te pakken. Vrienten heeft eigenlijk één grote geluidsband gemaakt. Ik heb wat meer afstand van de film genomen. De film is bij meer decor geworden voor mijn liedjes. Mijn muziek is geen begeleiding, en daarom geen muziek uit die tijd.”

,,Vrienten heeft meer een soort soundtrack gemaakt”, vult Boeters hem aan. ,,Terwijl wij met een soort popopera komen bij de film.” Ze zeggen het niet hardop, maar op de muziek van Vrienten kijken de muzikanten van Stage en hun leidsman eigenlijk een beetje neer.

Van Steen heeft in zijn carrière regelmatig begeleidende muziek geschreven. ,,Maar tot nu toe altijd bij theater en dans”, zegt hij. Filmmuziek schrijven was voor de componist geheel nieuw. ,,Het was vrij complex”, meent hij. ,,De scènes uit de film duren twintig tot veertig seconden, terwijl ik liedjes schrijf die op zijn minst vier minuten duren. Daarom heb ik de scènes zo veel mogelijk bij elkaar gepakt.”

Timing is essentieel bij filmmuziek. Van Steen: ,,Belangrijke punten in de muziek moeten samenvallen met bepaalde punten in de film.” Maar daarvoor heeft de componist van filmmuziek een aantal trucjes bij de hand. ,,Korte herhalingen inbouwen bijvoorbeeld. Als je dat niet doet, kom je in de problemen. Ik had natuurlijk het voordeel dat in popliedjes sowieso veel herhalingen zitten.” Die herhalingen hebben een bijkomend voordeel: ze bieden ruimte voor wat improvisatie. Iets wat volgens Van Steen bij filmmuziek hoort.

Naast de muziek schreef Van Steen ook de teksten voor de zangers van Stage. ,,Dat zijn vertellingen over wat er op dat moment in de film gebeurt.” Twee liedjes schreef hij in het Engels, de meeste in het Nederlands zoals dat eigenlijk hoort bij een Nederlandse film. Van Steen had er moeite mee: ,,Engels is veel makkelijker. Het is heel moeilijk om een tekst in het Nederlands zodanig in elkaar te draaien dat het niet knullig klinkt.”
Auditorium

Het waren Van Steen en de muzikanten van Stage zelf die op het idee kwamen Het Geheim van Delft van muziek te voorzien, lang voordat de video met muziek van Vrienten in de winkel lag. Het Delftse muziekgezelschap stapte begin dit jaar naar filmhuis Lumen en werd daar met open armen ontvangen.

‘Het Geheim’ is de parel van de Nederlandse stomme film, maar als de film nu gemaakt zou zijn, werd hij waarschijnlijk genadeloos afgemaakt door de filmcritici. Wat is dat geheim van Delft, waar de film over gaat? Dat is het verloren gegane recept voor glimmend Delfts Blauw. Jan, medewerker van de Delftse porseleinfabriek, probeert het procédé opnieuw te ontdekken. Dat kost een paar centen, maar door wanbeleid van de directeur is er geen geld. Gelukkig vindt de Delfts Blauw-wetenschapper in het park een envelop met de benodigde flappen. Jan ontrafelt snel het geheim en rent ermee naar de directeur. Maar deze keer is Fortuna hem niet gezind. De directeur blijkt dood en Jan krijgt de schuld. Uiteindelijk loopt alles toch nog goed af dankzij de mooie en slimme dochter Lily.

,,Hollandse truttigheid”, erkent Boeters. ,,Gemaakt in de donkere schaduwjaren van de Eerste Wereldoorlog.” Toch willen hij en dirigent Van Steen niet minachtend over de film doen. Van Steen: ,,Het verhaal zit goed in elkaar, een aantal verhaallijnen loopt door elkaar. Wij vonden het een goede film.”

Twee optredens in het Filmhuis vindt Stage eigenlijk te weinig. Daarom is de groep op zoek naar meer locaties. Onderhandelingen met Alphen en Zoetermeer zijn gaande. ,,Maar een probleem blijft dat het natuurlijk een heel Delfts onderwerp is”, zegt Van Steen. De groep hoopt daarom op een optreden in het heilige der heiligen van de TU-wijk. Boeters: ,,Het auditorium van de aula.”

Het Geheim van Delft met levende muziek van Stage is te zien op vrijdag 4 juni om 20.45, en op zondag 6 juni om 15.00. Plaats: Filmhuis Lumen. Kaarten zijn te koop bij de Vrije Akademie aan het Westvest.