Omgaan met boze burgers op weg naar duurzaamheid

‘Sociale innovatie in de energietransitie’ (Siet) is een platform binnen de TU Delft dat sociaalwetenschappelijk onderzoek doet naar publieke perceptie van bijvoorbeeld zonneweiden en windparken. Onderzoekers van de faculteit Techniek, Bestuur en Management (TBM) werken daarin samen met het Delft Energy Initiative. 

Tijdens een tweedaagse online conferentie (Social innovation, next steps in the energy transition) op 18 en 19 november passeren verschillende vormen van sociale innovatie de revue. Wat Siet-voorzitter dr. Thomas Hoppe betreft staat het programma open voor alles tussen best practices en mislukte campagnes.

Deelname (gratis)  is volgens Hoppe van belang voor maatschappelijk geïnteresseerde studenten en medewerkers uit de hoek van duurzame energie en energietransitie. De organisatie rekent op enkele honderden deelnemers. In het oprichtingsjaar 2017 organiseerde het platform het eerste congres over sociale innovatie.

Protesten
“Traditioneel is er op de TU veel aandacht voor technologie,” constateert psychologe dr. Gerdien de Vries, directeur van het TBM energietransitielab. “Maar de sociale kant, en de acceptatie van de technologieën bleef lang een beetje achter. Inmiddels groeit de aandacht voor de gedragskant. Want protesten tegen windmolens, geothermie of CO₂-opslag kunnen de implementatie van je technologische innovatie lelijk in de weg staan.”

Protesten tegen duurzame energieopwekking lijken zichtbaarder te worden, ziet De Vries. Als voorbeeld noemt ze de protesten in Amsterdam tegen windturbines bij IJburg. “Er zijn mensen bij die zelf aan de energietransitie werken en duurzaamheid belangrijk vinden, maar die blijkbaar toch redenen hebben om te protesteren.”

“Ik vind het interessant om te onderzoeken wat bepaalt of iemand actief weerstand gaat bieden of zich publiekelijk gaat uitspreken. Of zich juist inzet als voorstander. Ik vind het leuk de psychologie daarvan te achterhalen. Daar publiceer ik over. Als bijvoorbeeld blijkt dat mensen tegen een technologie zijn omdat ze vinden dat ze te laat betrokken zijn bij het besluitvormingsproces, dan kun je als beleidsmaker bedenken dat het handiger is om mensen eerder te betrekken in het proces.”

Burger aan zet
Siet-voorzitter Hoppe heeft een meer operationele inslag: “Sociale innovaties zijn nieuwe vormen van samenwerking, bedrijfsmodellen en organisaties met een duurzaam oogmerk waarvan het initiatief vanuit de burgers komt. Denk aan lokale energie coöperaties of repaircafés.”

Volgens Hoppe heeft de overheid dertig jaar lang verzaakt om burgers te betrekken in lokale energieopwekking waardoor er veel weerstand is ontstaan tegen windparken op land. “In Frankrijk zijn er windmolens in de fik gestoken. Zo ver is het hier gelukkig niet.” 

Daar staat tegenover dat er in Nederland inmiddels zo’n zeshonderd burgercollectieven zijn die willen investeren in duurzame energieopwekking. Dat lijkt heel wat, maar het is volgens Hoppe nog geen 6 procent van de markt.

Een hoopvolle sociale innovatie is volgens hem de regeling dat windparken voor de helft onder lokaal co-eigenaarschap moeten vallen. Energiereuzen kunnen dus niet zomaar in overleg met de overheid een windpark inplannen, maar moeten daarvoor eerst op zoek naar plaatselijke steun.

Als ander voorbeeld van sociale innovatie op energiegebied noemt Siet-onderzoeker en politicoloog dr. Anatol Itten (ook TBM) het ‘burgerberaad’. Dat bestaat uit ‘een grote groep gelote burgers die aanbevelingen geeft aan de overheid op basis van informatie van deskundigen, eigen ervaringen en een weloverwogen discussie’, aldus Itten in een artikel daarover. In Frankrijk is een burgerberaad ingezet rond het klimaatbeleid, hoewel nog niet vaststaat wat er met de aanbevelingen gebeurt.

Meer informatie over:

• Het programma
• Een Climathon voorafgaand aan de conferentie