Majorana: geen fraude, wel oogkleppen

Wat gebeurde er precies in het lab en de burelen van hoogleraar quantumtransport Leo Kouwenhoven van QuTech en Microsoft in 2018? Schoven de onderzoekers moedwillig onwelgevallige data terzijde om collega-wetenschappers op het verkeerde been te zetten?

In 2018 schreef het team van Kouwenhoven in Nature dat het majoranadeeltjes had waargenomen. Het nieuws leidde tot veel opwinding. Met deze deeltjes, zonder lading en massa, zouden namelijk goede qubits (bouwstenen voor een quantumcomputer) gemaakt kunnen worden.

Maar de conclusies in het artikel Quantized Majorana conductance, bleken onjuist, zo toonden twee oud-medewerkers van Kouwenhoven het jaar erop al aan. Er zijn helemaal geen majorana’s waargenomen in het lab, stelden Sergey Frolov en Vincent Mourik. Nature trekt die conclusie nu ook. Het blad heeft het artikel deze week officieel ingetrokken wegens fouten in de data-analyse, fouten die Kouwenhoven en zijn co-auteurs zelf bevestigd hebben in een nieuwe analyse.

‘Dit zijn belangrijke vragen betreffende integere wetenschapsbeoefening’

De auteurs hebben data die hun hypothese weerspraken buiten beschouwing gelaten, waardoor een vertekend beeld ontstond. Maar er lijkt niet te zijn gefraudeerd. Dat hebben experts die ingeschakeld zijn door de commissie wetenschappelijke integriteit van de TU, eveneens deze week laten weten.

In een rapport stellen de experts dat de auteurs waarschijnlijk ‘in beslag genomen waren door het enthousiasme van het moment en daardoor onvoldoende oog hadden voor de data die niet pasten bij het doel dat zij nastreefden’. De experts hebben geen bewijs gevonden dat dit met opzet zou zijn gebeurd.

Het integriteitsonderzoek is nog niet voltooid. Kouwenhoven heeft laten weten alle ruwe data beschikbaar te hebben gesteld zodat onderzocht kan worden ‘of de fouten destijds per ongeluk gebeurd zijn of dat er sprake van opzet was of misschien een ‘confirmation bias’. Dat zijn belangrijke vragen betreffende integere wetenschapsbeoefening’.

Het majoranadeeltje is het fundament van een van de vier lijnen waarlangs QuTech onderzoek doet naar de ontwikkeling van een quantumcomputer. Bij QuTech worden ook andere bouwstenen voor de quantumcomputer onderzocht, gebaseerd op supergeleiders, halfgeleiders en diamant. QuTech en Microsoft zetten hun samenwerking in het onderzoek naar de quantumcomputer voort, laat een communicatiemedewerker van Microsoft aan Delta weten.

Een van de oud-medewerkers, Sergey Frolov, meldt op Twitter dat hij blij is dat zijn conclusies zijn bevestigd. Maar hij betreurt het dat de integriteitscommissie niet heeft gekeken naar andere publicaties van de groep van Kouwenhoven. Hij hoopt dat alsnog te doen wanneer alle data worden vrijgegeven.

Correctie 13-3-2021

In eerste instantie schreef Delta dat de integriteitscommissie had geconcludeerd dat er niet is gefraudeerd. Dat is echter niet het geval. Het gaat hier niet om uitspraken van de commissie, maar van vier experts die door de commissie zijn ingeschakeld. De integriteitscommissie neemt de bevindingen mee in haar onderzoek dat nog loopt.