Jubilerend fotograaf Sam Rentmeester: ‘Simpeler is vaak beter’

Hoeveel foto’s Sam Rentmeester in 25 jaar heeft gemaakt? De analoge zijn lastig te tellen, dus hij heeft geen idee. Zijn jubileum? Daar kwam hij pas achter toen een bedrijf in pennen hem dit jaar weer een exemplaar met zijn naam wilde slijten. Het was Rentmeester niet eens opgevallen, maar zijn vriendin zag er dit jaar twee lauwerkransjes bij staan met daartussen ’25 jaar’. Hoog tijd dus voor een tentoonstelling in de TU Delft Library waarvoor hij ruim honderd foto’s selecteerde.  

Waar heb je de foto’s op geselecteerd?
“Enkele foto’s moesten er in elk geval in. Die vind ik mooi of bijzonder. Of ze hebben een leuk verhaal, dat mag ook, maar dan moeten ze nog wel mooi zijn. Ook leuk is als de kijker denkt: hoe zou hij dát hebben aangepakt? Bijvoorbeeld omdat iemand bijna tot aan zijn middel in het water staat.”

Rentmeester opent zijn laptop en zoekt naar zijn mapje met expositiefoto’s. Hij toont een zwartwitfoto van emeritus hoogleraar kustwaterbouwkunde Marcel Stive.  

Lees verder onder de foto.

 “Als je die foto laat zien, denken mensen: ‘O, mooie foto. En een paar seconden later: o, hij staat in het water.’ Dat is grappig. Vaak reageren mensen hetzelfde. Dan denk ik: goed.” 

Is het moeilijk mensen zo ver te krijgen dat ze meewerken bij het maken van dit soort foto’s?
“Soms wel, soms niet. Deze foto in het water maakte ik half december, dus dat was wel wat lastiger.” (Lacht). “Complicerende factor bij deze foto was dat ik hem maakte op middenformaat negatief, met een camera waarbij je na tien foto’s de film moet wisselen. Ik had drie camera’s klaarliggen om de film niet te hoeven wisselen als Stive in het water stond. Een dag van tevoren was ik zelf op vijf plekken het water in geweest om te kijken hoe diep het was, want ik had bedacht dat ik zelf op de kant zou blijven staan. Ik kon geen mooie plek vinden waar ik én op de kant kon staan én waar het water de goede diepte had. Uiteindelijk moest ik zelf ongeveer net zo ver het water in om die foto te kunnen maken.”

Lees verder onder de foto.

Echt waar?
“Ja, alleen stond ik in mijn zwembroek en Stive moest natuurlijk een pak aan. Hij wilde ook zijn zwembroek aan, maar dat werkt niet. Als iemand daar staat met een jasje en een zwembroek is dat gek. Die man moet daar staan alsof het de normaalste zaak van de wereld is dat hij in het water staat. Ik ben drie keer het water uitgerend en weer terug gegaan voor de foto. Toen ik klaar was zei ik: kom maar deze kant op. Hij had al die tijd stilgestaan en had het echt koud, maar achteraf vond hij het hartstikke leuk. Elke keer als ik een collega van hem op de foto moest zetten zei hij: Pas op hoor, hij zet je zo in het water!”

Je bereidt je foto’s goed voor.
“Ik had een badjas bij me, warme thee, droge kleren en waterschoenen. Daarmee maak je het wat makkelijker. En ik wist dus precies hoe diep het water was. Als je eerst samen op drie plekken moet gaan kijken, werkt het niet. Daar voel ik me zelf ook niet prettig bij, dus zoek ik dat van tevoren uit.”

Wat doe je als mensen echt niet op de foto willen?
“Dat gebeurt zelden. Als je het goed voorbereidt, lukt het bijna altijd ze te overtuigen. Met analoge foto’s was het soms lastiger dan met digitale. Digitaal kun je een foto even laten zien. Soms hebben mensen het idee dat ze er lullig op staan, maar in beeld ziet het er dan wél mooi uit. Je kunt ze makkelijker overtuigen dat je er niet bent om ze belachelijk te maken, maar om samen een mooie foto te maken. Dat is een voorwaarde.”

‘Iedereen zei dat er geen droog brood mee te verdienen viel’

Je was als student materiaalkunde aan de TU begonnen. Waarom stapte je in 1994 over naar fotografie?
“Ik heb ooit een fotocursus gedaan bij wat toen nog het muzisch centrum heette en daar ging ik een stuk enthousiaster van fotograferen. Toen een fotograaf van Delta wegging, wilde ik het wel proberen. Ik zei: ‘Ik wil een jaar proberen fotograaf te worden en als dat niet lukt maak ik mijn studie af.’ Iedereen zei dat er geen droog brood mee te verdienen viel en dat ik het niet moest doen, maar het lukte vrij snel en goed om fotograaf te worden.”

Wie zie je als voorbeeld?
“Het is meer dat ik een aantal foto’s van fotografen mooi vind. Stephan Vanfleteren, Sebastião Salgado en Irving Penn. Van die drie vind ik de portretten vaak mooi. Die van Penn zijn bijvoorbeeld super simpel wat betreft licht en opbouw: er zit iemand op een houten blok, er is een doek en een lamp. Dat is het. Je kunt er zoveel extra licht bij halen als je wilt, maar het gaat erom hoe mensen kijken. Simpeler is vaak beter.”

Is dat niet te gestileerd?
“Het is deels ook omdat het beter is om snel te fotograferen. Je kunt het beste binnen tien minuten klaar zijn. Een model kan tien minuten mooi kijken, maar voor de meeste mensen is dat lastig. Die hebben het idee te gaan lachen. Vaak vind ik dat er niet zo mooi uitzien. Wanneer iemand stilstaat trekt hij eigenlijk een gek gezicht als hij lacht. Als iemand lacht neem je het verhaal minder serieus. Ik heb er zelf wat moeite mee als iemand volop staat te lachen en een serieus verhaal vertelt over het mislukken van zijn start-up. Meestal mogen mensen bij mij redelijk serieus kijken op portretten. Lachen tijdens de OWee mag wel, het is niet zo dat ik alleen maar chagrijnige mensen in beeld wil.”

Op welke foto ben je echt trots?
Rentmeester zoekt op zijn laptop en trekt een moeilijk gezicht. “Trots, trots…” Hij laat verschillende foto’s zien, vertelt er mooie anekdotes bij. Bijvoorbeeld bij de foto van Francine Houben, de architect van de universiteitsbibliotheek en het Mekelpark. “Ze zei: ik vind het zo fijn om hier op mijn blote voeten te lopen. Oké, dan ook op de foto. Maar dan moet het wel te zien zijn.”

Dus even de tenen omhoog?
“Ja, een klein beetje. Dat zie je pas later. Eerst kijk je naar haar gezicht, totdat je denkt: hé, wacht even.”

Wat stond er op je eerste foto voor Delta?
“Een volleybaltoernooi. Daar ben ik op zaterdag en zondag naar toe gegaan. Zaterdag er naar toe, ontwikkelen, en dan voor de zekerheid ook op zondag foto’s maken.”

Hoe kijk je nu terug op die foto’s?
“De volleybalfoto hoeft er niet bij in de expositie.” (Lacht)

Rentmeester laat een zwartwitfoto zien van een in een doek gehulde man die op het punt staat een discus te werpen.

Lees verder onder de foto.

“Deze man had al eens een keer in Delta gestaan, dus ik stelde voor dat we dit keer wat anders gingen maken. ‘Ik wil graag dat u een laken omdoet en in het centrum van Delft bij een synagoge gaat staan. Van onderaf gezien lijkt die op een Grieks tempeltje en dan staat u erop als een Griekse…”

God?
“Ja. Die man zei: ‘Je denkt toch niet dat ik midden in het centrum van Delft in mijn blote bast op de foto ga?’ Ik zei: ‘Ik denk het niet, maar ik hoop het wel.’ Uiteindelijk heeft hij het wel gedaan. Het lukte niet om een discus te regelen bij de atletiekclub. Uiteindelijk werd het een bord, maar dat maakt niet uit. Het was volgens mij de eerste keer dat ik zoiets deed en dat het werkte. Achteraf hoorde ik dat hij het heel stoer vond.”

Gewetensvraag: hoe sta je tegenover Photoshop?
“Je hebt het nodig voor goede kleuren en een goed contrast. Dingen toevoegen en weghalen, kan bij de meeste foto’s echt niet. Ik vond vroeger: als ik het in de doka kan, mag het ook in Photoshop. Stukjes donkerder maken. Ik doe tegenwoordig toch dingen in Photoshop die in de doka moeilijk zijn. Soms heb je, vooral bij oudere heren, dat op de foto ineens neusharen oplichten. Die haal ik dan wel eens weg, maar meestal probeer ik zo te fotograferen dat het niet nodig is.”

Rentmeester komt weer terug op de trots.
“Soms zijn mensen niet zo happig om te worden gefotografeerd. Later bellen of mailen ze dat het de mooiste foto is die ooit van ze is gemaakt. Dan willen ze die zelf gebruiken of zeggen ze dat ze hem bij hun moeder op de schoorsteenmantel willen zetten. Dat vind ik best fijn.”
 

• De tentoonstelling ‘Sam Rentmeester fotografeert 25 jaar de TU Delft’ is tot en met maandag 25 november te zien in de boekenwand van de TU Delft Library.