‘Handen af van onze wetenschappers’

Moed moeten verzamelen om je Twitter-account te bekijken. Een filter installeren om de vele e-mails tegen te houden met het woord ‘kankerhoer’ of ‘kinderverkrachter’ erin. Dierbare vrienden op het hart drukken níet de naam te noemen van jullie stamkroeg. Altijd even over je schouder kijken als je je huis binnengaat. En nooit, maar dan ook nooit foto’s van je kinderen delen.

Steeds meer wetenschappers weten hoe het is om bloot te staan aan intimidatie en bedreiging. Delta sprak eerder dit jaar met een aantal TU’ers die het aan den lijve hebben meegemaakt en ermee worstelen. Niemand wil zwichten voor intimidatie, maar onwillekeurig gaat het toch onder je huid zitten.

Aanval op academische vrijheid
Voor de Vereniging van Universiteiten (VSNU) is de maat vol. De samenwerkende Nederlandse universiteiten maakten bekend voortaan één lijn te trekken bij bedreiging, intimidatie, stalking, inbraak, diefstal en geweld. Er komt een gezamenlijk meld- en adviespunt, WetenschapVeilig, en er volgt altijd aangifte bij de politie. Dat staat in de handreiking ‘Aanpak bedreiging en intimidatie van wetenschappers’, waaraan de rectoren van de universiteiten sinds dit voorjaar werkten.

‘Er moet voldoende aandacht zijn voor bedreigde medewerkers’

‘Als rectoren van de universiteiten stimuleren wij onze wetenschappers om hun kennis en inzichten ten dienste van de samenleving in te zetten. Maar wanneer dat leidt tot intimideren en bedreiging, dan vatten wij dat op als een regelrechte aanval op de academische vrijheid én de vrijheid van meningsuiting. Wij staan vierkant achter onze wetenschappers’, aldus het voorwoord.

Individuele en organisatorische tips
De handreiking geeft wetenschappers en hun leidinggevenden individuele tips (zie onderaan dit artikel), maar gaat ook in op wat universiteiten op organisatieniveau kunnen verbeteren. Universiteiten zouden bijvoorbeeld een meldpunt moeten instellen voor bedreigingen, zodat wetenschappers laagdrempelig melding kunnen doen. Medewerkers trainen in online weerbaarheid en (veilig) gebruik van social media is eveneens een aanbeveling. En zorg dat collega’s die onder vuur liggen álle steun kunnen krijgen die nodig is, inclusief psychosociale hulp.

• Lees ook: Onder vuur op sociale media? Dit doet de TU om je te helpen

Maar zelfs als al die adviezen tot in de puntjes worden uitgevoerd, is het probleem de wereld niet uit, erkent de VSNU. ‘Het staat of valt met de aandacht die eraan besteed wordt’, aldus het rapport. ‘In de praktijk is het vooral belangrijk dat er voldoende aandacht is voor de bedreigde medewerkers, zowel bij de melding als bij de nazorg.’

Benieuwd wat je zelf kunt doen? De handreiking noemt deze individuele tips, die zijn doorgenomen met de politie: 

• Ga vooraf na welke informatie over jou op internet te vinden is, en wat je (niet) wil dat er te vinden is.
• Scherm je social media-accounts goed af, gebruik het liefst tweestapsverificatie en een wachtwoordmanager.
• Zorg dat werkgerelateerde en privé-accounts zo min mogelijk aan elkaar gelinkt zijn.
• Vraag eventueel hulp bij de communicatieafdeling als je hulp en advies bij (social)mediazaken nodig hebt. Op bijvoorbeeld onlineharassmentfieldmanual.pen.org en digitalfirstaid.org/en/topics/harassed-online/ zijn veel tips te vinden.
• Meld (online) bedreiging, intimidatie en haat bij je werkgever: via een meldpunt, je leidinggevende, communicatieafdeling of veiligheidszaken.
• Bedreigingen ontvangen hoort niet bij je werk, en wellicht zijn er stappen tegen te ondernemen. Het helpt als er iemand meedenkt.
• Het uitvoeren van veldwerk of onderzoek op openbare plaatsen kan soms ook bedreigende reacties oproepen. Maak daar melding van en vraag je leidinggevende/universiteit om mee te denken over hoe je veilig kunt werken.
• Laat de instelling namens jou aangifte doen bij concrete bedreigingen, of doe zelf aangifte als je dat liever hebt.
• Bewaar alle bedreigende of intimiderende berichten. Maak screenshots. Als bepaalde uitingen niet strafbaar zijn, kan een opeenstapeling van berichten van bepaalde personen wel leiden tot strafvervolging. op basis van stalking/belaging.
• Het verzamelen van al het materiaal kan na een traumatische ervaring extra confronterend zijn. Vraag anderen dat te doen (via de communicatieafdeling, leidinggevende, collega’s of vrienden) als je het zelf niet wil of aankunt.
• Blokkeer mensen die haatdragende of intimiderende berichten sturen en indien mogelijk, meld ze bij het betreffende social mediaplatform.
• Vraag je je af hoe serieus je online bedreigende of intimiderende reacties moet nemen? Online zijn tools te vinden die kunnen helpen bij die inschatting, zoals troll-busters.com of degoedezaak.nl. Wees je daarvan bewust en zoek hulp als het je wordt aangeboden of als je merkt dat je hulp nodig hebt.
• Let goed op je mentale gesteldheid. Intimidatie, haatreacties of bedreiging kunnen grote gevolgen hebben.

  HOP, Bas Belleman / Delta, Marieke Enter