‘Er moet een trendbreuk komen’

Zijn ideeën voor een duurzame leefomgeving leverden prof.ir. J. Kristinsson onlangs de prestigieuze Shell-prijs op. Ondertussen breekt de faculteit Bouwkunde ‘zijn’ blokonderwijs af. ,,Uiterst rigoureus en onverstandig”, meent hij.

,,Onder een architectuurfoto zou niet alleen de naam van de fotograaf moeten staan, maar ook hoeveel het in zo’n nieuw gebouw tocht”, grapt Kristinsson. ,,Dan kun je tenminste zien hoe onbruikbaar de meeste architectuur eigenlijk is.” Een gevolg van onwetendheid, vindt hij, die de architecten wel degelijk is aan te rekenen. Want waarom worden collegezalen nog altijd verduisterd bij een diavertoning? Kristinsson: ,,Er is geen architect die weet wat de drempelwaarde van de staafjes en kegeltjes in het oog is, bij welke hoeveelheid licht je kleur kunt zien. Met dat soort kennis kan je andere oplossingen bedenken. En het barst van de oplossingen die we niet benutten.”

Dat geldt in elk geval niet voor hemzelf. De afgelopen twintig jaar heeft Kristinsson een veelheid van concepten voor een duurzame leefomgeving uitgewerkt. Voor dit ‘ecologisch kunstenaarschap’ kreeg hij onlangs nog tweehonderdduizend gulden van Shell. Maar zijn plan voor atollen in de Noordzee, dat de landelijke pers haalde, heeft de aandacht een beetje afgeleid van de kern van zijn verhaal. Dat alles anders moet. Dat we op een heilloze weg zitten.

,,Ken je Mount Fuji in Japan? Met het afval dat jaarlijks in Nederland wordt geproduceerd kunnen we een eigen heilige berg van rotzooi maken”, stelt hij. ,,Het is toch raar dat we nog steeds een vlam van 1200 graden nodig hebben om een huis op kamertemperatuur te houden. Daar kunnen we echt niet mee door gaan, we kunnen niet blijven extrapoleren. Er moet een trendbreuk komen. Anders zal de wal het schip wel keren.”

Passende beeldspraak, want Kristinsson zat voor hij eind jaren vijftig naar Delft kwam op de grote vaart. Door zijn achtergrond als bouwfysicus benadert Kristinsson de bouwkunde sowieso anders dan zijn meeste vakgenoten. Aanvankelijk bekeek hij vooral hoe de energie in gebouwen beter kon worden benut, maar in de loop der jaren verlegde hij zijn belangstelling steeds verder. ,,Zeventien jaar geleden hadden we een paar minimum-energiehuizen afgeleverd, en daar waren we best trots op. Tot we ons realiseerden dat de bewoners in hun auto jaarlijks tien keer zoveel energie verbruikten. Ik ben daardoor zeer geïnteresseerd geraakt in vervoer.”

Volgens Kristinsson stopt een huis namelijk niet bij de voordeur. ,,Je praat niet alleen over een woning, het omvat veel meer. Als architect moet je er op elk schaalniveau mee bezig zijn, op het gebied van waterwinning en -zuivering, energie en transport. Een integraal verhaal, daar gaat het om.”
Spiraal

Anders wonen, werken, reizen, nieuwe concepten die tot een totaal andere manier van bouwen zullen leiden. Binnen twintig jaar is het zover, voorspelt Kristinsson. Zijn studenten, die het duurzame bouwen straks in de praktijk moeten brengen, zijn enthousiast. Maar duurzaamheid ligt onder vuur bij Bouwkunde.

,,Men denkt hier niet in duurzame termen. Momenteel is men zelfs bezig het milieu-blokonderwijs af te schaffen, terwijl dat nog is verkozen tot een van de beste onderwijsblokken in Nederland. Een heel slechte ontwikkeling. Dat de faculteit dit doet is uiterst rigoureus en onverstandig. Zeker nu de TU duurzaamheid tot een van haar speerpunten heeft gemaakt. Bij andere faculteiten is de aandacht ervoor juist toegenomen, maar hier draait de spiraal andersom. We zullen er hard voor moeten vechten om het milieuonderwijs te behouden.”

Ingenieurs moeten zich ook meer met de politiek gaan bemoeien, meent hij. ,,Het is droevig dat er bijna geen ingenieurs in de politiek zitten. Je kan meesters in de rechten namelijk geen problemen met geluidsoverlast laten oplossen. Dan komen ze met een regelgeving die gebaseerd is op afstand, zonder daarbij te beseffen dat geluid een logaritmisch verlopend verschijnsel is. Als je ziet hoe sommige besluiten over infrastructuur tot stand komen… Dan schrik je toch?”

Dat invloedrijke bedrijven als Shell nu over duurzaamheid nadenken geeft hem wel hoop. ,,Tijdens de uitreiking van de prijs gaven zij aan hoe zij hun toekomst zien, en die is echt veel groener dan we van hun gewend zijn. Shell spendeert nu een miljard gulden per jaar aan groene projecten, het bedrijf is inmiddels de grootste bosbezitter ter wereld. Als je tussen de regels door leest, zie je dusdat er veel nieuws op stapel staat. Nee, dat zeg ik niet omdat wij die prijs van ze gekregen hebben.”

De twee ton van de multinational komt ten goede aan de uitontwikkeling van een bijna vergeten verwarmingstechnologie: de kruiswarmtewisselaar. Het zeemansverleden komt weer even bovendrijven. ,,Die prijs ga ik gebruiken voor wat de Engelsen priming the pump noemen. Om een handpomp waterdicht te maken giet je er van boven wat zeewater in, zodat de zuiger niet lekt. Zo zorg je dat-ie goed gaat lopen. Aanzwengelen van het onderzoek, inderdaad.”

Zijn ideeën voor een duurzame leefomgeving leverden prof.ir. J. Kristinsson onlangs de prestigieuze Shell-prijs op. Ondertussen breekt de faculteit Bouwkunde ‘zijn’ blokonderwijs af. ,,Uiterst rigoureus en onverstandig”, meent hij.

,,Onder een architectuurfoto zou niet alleen de naam van de fotograaf moeten staan, maar ook hoeveel het in zo’n nieuw gebouw tocht”, grapt Kristinsson. ,,Dan kun je tenminste zien hoe onbruikbaar de meeste architectuur eigenlijk is.” Een gevolg van onwetendheid, vindt hij, die de architecten wel degelijk is aan te rekenen. Want waarom worden collegezalen nog altijd verduisterd bij een diavertoning? Kristinsson: ,,Er is geen architect die weet wat de drempelwaarde van de staafjes en kegeltjes in het oog is, bij welke hoeveelheid licht je kleur kunt zien. Met dat soort kennis kan je andere oplossingen bedenken. En het barst van de oplossingen die we niet benutten.”

Dat geldt in elk geval niet voor hemzelf. De afgelopen twintig jaar heeft Kristinsson een veelheid van concepten voor een duurzame leefomgeving uitgewerkt. Voor dit ‘ecologisch kunstenaarschap’ kreeg hij onlangs nog tweehonderdduizend gulden van Shell. Maar zijn plan voor atollen in de Noordzee, dat de landelijke pers haalde, heeft de aandacht een beetje afgeleid van de kern van zijn verhaal. Dat alles anders moet. Dat we op een heilloze weg zitten.

,,Ken je Mount Fuji in Japan? Met het afval dat jaarlijks in Nederland wordt geproduceerd kunnen we een eigen heilige berg van rotzooi maken”, stelt hij. ,,Het is toch raar dat we nog steeds een vlam van 1200 graden nodig hebben om een huis op kamertemperatuur te houden. Daar kunnen we echt niet mee door gaan, we kunnen niet blijven extrapoleren. Er moet een trendbreuk komen. Anders zal de wal het schip wel keren.”

Passende beeldspraak, want Kristinsson zat voor hij eind jaren vijftig naar Delft kwam op de grote vaart. Door zijn achtergrond als bouwfysicus benadert Kristinsson de bouwkunde sowieso anders dan zijn meeste vakgenoten. Aanvankelijk bekeek hij vooral hoe de energie in gebouwen beter kon worden benut, maar in de loop der jaren verlegde hij zijn belangstelling steeds verder. ,,Zeventien jaar geleden hadden we een paar minimum-energiehuizen afgeleverd, en daar waren we best trots op. Tot we ons realiseerden dat de bewoners in hun auto jaarlijks tien keer zoveel energie verbruikten. Ik ben daardoor zeer geïnteresseerd geraakt in vervoer.”

Volgens Kristinsson stopt een huis namelijk niet bij de voordeur. ,,Je praat niet alleen over een woning, het omvat veel meer. Als architect moet je er op elk schaalniveau mee bezig zijn, op het gebied van waterwinning en -zuivering, energie en transport. Een integraal verhaal, daar gaat het om.”
Spiraal

Anders wonen, werken, reizen, nieuwe concepten die tot een totaal andere manier van bouwen zullen leiden. Binnen twintig jaar is het zover, voorspelt Kristinsson. Zijn studenten, die het duurzame bouwen straks in de praktijk moeten brengen, zijn enthousiast. Maar duurzaamheid ligt onder vuur bij Bouwkunde.

,,Men denkt hier niet in duurzame termen. Momenteel is men zelfs bezig het milieu-blokonderwijs af te schaffen, terwijl dat nog is verkozen tot een van de beste onderwijsblokken in Nederland. Een heel slechte ontwikkeling. Dat de faculteit dit doet is uiterst rigoureus en onverstandig. Zeker nu de TU duurzaamheid tot een van haar speerpunten heeft gemaakt. Bij andere faculteiten is de aandacht ervoor juist toegenomen, maar hier draait de spiraal andersom. We zullen er hard voor moeten vechten om het milieuonderwijs te behouden.”

Ingenieurs moeten zich ook meer met de politiek gaan bemoeien, meent hij. ,,Het is droevig dat er bijna geen ingenieurs in de politiek zitten. Je kan meesters in de rechten namelijk geen problemen met geluidsoverlast laten oplossen. Dan komen ze met een regelgeving die gebaseerd is op afstand, zonder daarbij te beseffen dat geluid een logaritmisch verlopend verschijnsel is. Als je ziet hoe sommige besluiten over infrastructuur tot stand komen… Dan schrik je toch?”

Dat invloedrijke bedrijven als Shell nu over duurzaamheid nadenken geeft hem wel hoop. ,,Tijdens de uitreiking van de prijs gaven zij aan hoe zij hun toekomst zien, en die is echt veel groener dan we van hun gewend zijn. Shell spendeert nu een miljard gulden per jaar aan groene projecten, het bedrijf is inmiddels de grootste bosbezitter ter wereld. Als je tussen de regels door leest, zie je dusdat er veel nieuws op stapel staat. Nee, dat zeg ik niet omdat wij die prijs van ze gekregen hebben.”

De twee ton van de multinational komt ten goede aan de uitontwikkeling van een bijna vergeten verwarmingstechnologie: de kruiswarmtewisselaar. Het zeemansverleden komt weer even bovendrijven. ,,Die prijs ga ik gebruiken voor wat de Engelsen priming the pump noemen. Om een handpomp waterdicht te maken giet je er van boven wat zeewater in, zodat de zuiger niet lekt. Zo zorg je dat-ie goed gaat lopen. Aanzwengelen van het onderzoek, inderdaad.”