Discussie over eredoctoraat voor Frans Timmermans

De TU Delft wil eurocommissaris Frans Timmermans een sociaal-maatschappelijk eredoctoraat verlenen voor het agenderen van de energietransitie in Nederland, Europa en de wereld. Dat zal gebeuren tijdens de Diesviering op 14 januari, waarop de universiteit haar 180-jarig bestaan zal vieren met het thema ‘Speeding up the energy transition’. De TU reikt dan ook twee wetenschappelijke eredoctoraten uit: aan de Duitse hoogleraar Jürgen Janek en de Amerikaanse CO₂-ondernemer dr. Jennifer Holmgren.

De twee wetenschappelijke benoemingen staan niet ter discussie, de eerste wel. “Er zijn verspreid over diverse postbussen zo’n twintig tot dertig mailtjes over het doctoraat van Timmermans binnengekomen”, meldt Joost Ravoo, hoofd communicatie van de TU Delft. En er kwam een petitie, die inmiddels al bijna drieduizend keer is ondertekend.

Die petitie, ‘Geen eredoctoraat voor Frans Timmermans van TU Delft’, is een primeur te noemen. Waar de universiteit wel vaker petities van studenten voor de kiezen krijgt, is dit de eerste keer dat een oud-student het initiatief neemt. Die alumnus heet ir. Jan Asselbergs. Hij wil dat de TU het voornemen om Timmermans een eredoctoraat te verlenen terugtrekt. Waar komt die eis vandaan? Delta ging bij Asselbergs langs en vroeg ook de TU om een reactie.

^{Ir. Jan Asselbergs wil dat de TU het voornemen om Timmermans een eredoctoraat te verlenen terugtrekt. (Foto: Jos Wassink)}

“Stoppen met fossiele brandstof is veel belangrijker dan het knoeien met CO₂-toestanden”, stelt de alumnus tijdens het bezoek bij hem thuis. Een klimaatontkenner zegt hij niet te zijn. Als puber verweet hij zijn vader, die bij de ontdekking van het Groninger gasveld betrokken was, dat het opstoken van fossiele brandstof een amorele bezigheid was. De jonge Asselbergs zag halverwege de jaren ‘60 meer in kernenergie. En dat is eigenlijk nooit veranderd, al verkoos hij zelf werktuigbouwkunde (TU Delft, 1973) boven reactorfysica. “Als je omschakelt naar kernenergie ben je van het hele CO₂-probleem af”, zegt hij. “We zijn nu al een generatie lang bezig met windmolentjes en zon en we hebben nog geen 10 procent van het energieverbruik vergroend. (11,1 procent in 2020 volgens het CBS, red.). Als je de biomassa weglaat is dat nog maar 4 procent (5% in 2020, red.). Over nog een generatie zou het aandeel duurzame energie 50 procent van het totale energieverbruik van 1.000 terawattuur moeten zijn. Ik zeg dan: zet er kernenergie bij, want met zon en wind haal je dat nooit.”

Waarom besloot Asselbergs een petitie op te stellen tegen het eredoctoraat voor EU-vicevoorzitter Frans Timmermans, de architect van de Europese Green Deal? “Timmermans zegt dat het dertig jaar duurt om een kerncentrale te bouwen en dat kernstroom de duurste is van allemaal. Het kan niet zijn dat de TU Delft een eredoctoraat verstrekt aan iemand die onzin uitkraamt over de energietransitie. Timmermans snapt kernenergie niet en hij is voorstander van biomassa. De KNAW heeft in 2015 al een visiestuk gepubliceerd over biomassa. Als je dat hebt gelezen begrijp je niet hoe iemand voor het gebruik van biomassa kan zijn.”

Hoe zat het ook alweer?
Biomassa is een hoofdpijndossier. Het verstoken van hout levert de meeste duurzame energie op, maar er zijn grote twijfels of dat label duurzaam wel terecht is. Landen hoeven de CO₂-uitstoot van houtstook niet mee te tellen bij hun CO₂-uitstoot, omdat nieuwe bomen de CO₂ van hun opgestookte voorgangers weer zouden opnemen in een natuurlijke koolstofcyclus. Critici wijzen er echter al jaren op dat de CO₂-uitstoot van houtstook net zo groot is als die van kolen. En als, gestimuleerd door subsidies, hele bospercelen in de shredder belanden, wat blijft er dan nog over van de natuurlijke koolstofcyclus? Daar komt de schade aan bossen elders in de wereld bij, veroorzaakt door de import van gesubsidieerde biomassa naar Europa. Zo groeit langzaam het besef dat het verbranden van biomassa helemaal niet duurzaam is – een notie waaraan het door Asselbergs genoemde KNAW-visiestuk heeft bijgedragen.

Die kritiek is wel degelijk doorgedrongen tot Brussel. Een recent persbericht over de Green Deal voegt een ‘bosstrategie’ toe aan het oogsten van biomassa, en benadrukt het duurzaamheidsaspect bij het gebruik van biomassa: ‘Om zowel onze klimaat- als milieudoelstellingen te halen, worden de duurzaamheidscriteria voor het gebruik van bio-energie aangescherpt.’

Het klopt dat Timmermans zich eerder nogal kritisch uitliet over kernenergie. In het NRC van 9 januari 2020 noemt hij kernenergie ‘niet duurzaam en hartstikke duur.’ In recentere uitlatingen stelt hij zich wat opener op. In een recent interview  op een online platform voor de energietransitie laat hij weten ‘niets tegen kernenergie te hebben. Maar dat betekent niet dat ik er een voorstander van ben’. Timmermans bepleit ‘een rationele benadering van het thema’. Daar kun je moeilijk bezwaar tegen hebben.

Eredoctoraat
Het eredoctoraat voor Frans Timmermans heeft relatief veel reacties opgeroepen, merkte Joost Ravoo, het hoofd communicatie. “De mails komen vooral van alumni. Vaak bestaat het misverstand dat het zou gaan om een wetenschappelijk eredoctoraat. We beantwoorden die mails allemaal netjes.” Ravoo heeft in de mails ook kanttekeningen over Timmermans’ standpunten aangaande biomassa en kernenergie voorbij zien komen, zoals die in Asselbergs petitie staan beschreven.  

Over de petitie beraadt Ravoo zich nog, en met hem het college van promoties dat Timmermans heeft voorgedragen. “Het is niet duidelijk wie die drieduizend ondertekenaars zijn,” zegt hij. Grofweg de helft van de ondertekenaars is anoniem. “Dat maakt de steun lastig te interpreteren. Drieduizend ondertekenaars op het totaal aantal alumni is een serieus aantal. Op 17 miljoen Nederlanders is het dan weer niet zo heel veel. We wachten even af wat de initiatiefnemers hier verder mee willen en dan zullen we kijken wat we doen.”

Uitnodiging
Is dat een uitnodiging aan Jan Asselbergs? “Ik neem aan dat ze de petitie niet alleen online laten staan, toch?”, zegt Ravoo. “De resultaten wil je als initiatiefnemer toch delen met degene over wie het gaat? Ik neem aan dat we daar dan een gesprek over zullen hebben. Ik wil ze daartoe zeker uitnodigen.”

Asselbergs zegt intussen te snappen dat de kans niet groot is dat de TU Delft Timmermans geen eredoctoraat zal verlenen. “Zo zit de wereld niet in elkaar. Het gezichtsverlies zou te groot zijn. Wel wil ik dat er een discussie op gang komt.”