Deze operatie zal pijn doen

,,Bundelen de TU’s hun krachten niet zelf, dan dwingt de natuur ze straks tot een koude sanering.”

Delft, Twente en Eindhoven staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk, als we Loek Hermans mogen geloven. Trefwoorden: vergaande samenwerking, en bundeling van onderwijs en onderzoek. Met de traditie van elkaar vliegen afvangen zal radicaal worden gebroken. De drie TU’s gaan zich gedragen als waren zij één universiteit, zij het met drie verschillende namen en besturen. De eerste plannen hiertoe belandden deze week op de mat van Staatssecretaris voor hoger onderwijs Annette Nijs. Het wordt een ‘majeure operatie’, zegt Hermans.

De drie TU’s hebben als eerste stap een voorlopige inventarisatie en vergelijking van hun bestaande masteropleidingen gemaakt. Het zijn er 51, nu nog allemaal onder een eigen vlaggetje. ,,De masters in Twente, Eindhoven en Delft die veel op elkaar lijken, worden samengevoegd tot één master (één Croho-registratie), met aan iedere TU specifieke specialisaties”, zegt Hermans. ,,Op die manier wordt het aantal masteropleidingen al teruggebracht van 51 tot 28.” Alle masters komen onder de coördinerende paraplu van de nieuw op te richten 3 TU Graduate School.

Door de ingangseisen voor alle masters expliciet en transparant te formuleren en op internet te zetten, weet iedere TU-bachelorstudent straks precies welke vakken hij moet volgen om toegelaten te worden. ,,In principe kan iedere TU-bachelorstudent straks iedere TU-masteropleiding gaan volgen”, zegt Hermans. Al zullen in sommige gevallen (van architectuur naar natuurkunde bijvoorbeeld) veel deficiënties moeten worden weggewerkt. Dat kan voor een belangrijk deel in de vrije keuzeruimte binnen de bachelors: de minor.

De doorzichtige, gezamenlijke bachelor-masterstructuur moet meer studenten naar de TU’s trekken en de uitval fors verkleinen. Hermans: ,,Het probleem is dat je nu al op de middelbare school voor een specialistische studie moet kiezen. Veel studenten komen er in de loop van hun studie achter dat ze eigenlijk een andere techniekstudie hadden willen doen, maar zitten nu gevangen. Zij kiezen straks veel makkelijker de keuzevakken en vervolgmaster die ze willen.”

Wat de brede bacheloropleidingen betreft, zal vermoedelijk weinig tussen de drie TU’s geschoven gaan worden. Maar de specialistische masters, dat wordt een ander verhaal. Zinloze doublures moeten verdwijnen, zegt Hermans. ,,In onderling overleg binnen de 3 TU Graduate School zullen de TU’s afspreken wat waar komt.” Omdat de masteropleidingen direct gekoppeld worden aan het wetenschappelijk onderzoek, zullen ook hier verschuivingen tussen de drie universiteiten optreden.

Pijn

Concrete verschuivingen worden in de brief aan staatssecretaris Nijs niet genoemd. Hermans belooft dat in de tweede brief (vermoedelijk oktober) wel concrete plannen ontvouwen worden. Sommige wetenschappelijke groepen zullen verdwijnen, sommige zullen verhuizen. ,,Deze operatie zal zonder meer pijn gaan doen”, waarschuwt Hermans.

Naast pijn zal het in eerste instantie ook (veel) geld kosten. En deze ’transitiekosten’ moet het ministerie betalen, vinden de drie TU’s. Hoeveel geld precies nodig is, weet Hermans nog niet. ,,Voor een paar dubbeltjes lukt het niet, maar ik weet ook dat 100 miljoen euro aan de staatssecretaris vragen geen zin heeft.”

Onrealistisch is het verzoek om geld aan Nijs zeker niet, meent Hermans. ,,Het is niet onwaarschijnlijk dat het nieuwe kabinet budgetten vrij maakt om te investeren in onderzoek. Ons plan speelt hier in feite op in, want als ex-minister weet ik dat de politiek niet graag investeert zonder concrete plannen voor de besteding van het geld.”

Geld is overigens niet het enige wat de drie TU’s aan Nijs vragen. Ze willen ook dat de staatssecretaris voorkomt dat andere Nederlandse universiteiten ‘in gaatjes springen’ die ontstaan op het moment dat de TU’s met hun transformatieproces bezig zijn. Hermans: ,,Een willekeurig, gefingeerd voorbeeld: stel dat de TU’s beslissen om informatica in Twente te concentreren. Dan kan het niet zo zijn dat bijvoorbeeld Amsterdam denkt: ha, Delft en Eindhoven stoppen met informatica, laten wij snel een nieuwe informaticaopleiding starten om die studenten te trekken.” Een verbod hiertoe hoeft van Hermans alleen te gelden in de periode van ‘verbouwing’ van de drie TU’s, daarna niet meer.

Bij het uitbroeden van de plannen is ook gesproken met een aantal belangrijke captains of industry, zegt hij. Zij dringen al langer aan op vergaande samenwerking tussen de TU’s. Maar het woord fusie waarvoor sommigen openlijk hebben gepleit, neemt Hermans bewust niet in de mond. ,,Het gaat om de uitdrukkelijke wil tot vergaande samenwerking, niet om de structuur. Een fusie is niet nodig.”

En die wil is er volgens Hermans, omdat de college van besturen van de drie TU’s inzien dat het niet anders kan. Hermans: ,,Stil zitten is geen optie. Als de TU’s de krachten niet bundelen en keuzes maken, dan doet de natuur dat straks voor ze, de internationale concurrentie. En dat zou een heel koude sanering worden.”

De brief aan Nijs krijgt in oktober en januari een vervolg. Dan zal volgens Hermans concreet worden hoe onderwijs en onderzoek worden geherstructureerd. De implementatie van de plannen begint in september 2004. ,,Dat zal in kleine stapjes gaan. Je kunt veertig jaar onderwijspolitiek niet in een paar maanden harmoniseren.”

De drie TU’s ontwikkelen zich de komende jaren tot ‘één virtuele technische universiteit Nederland’. Plannen daarvoor zijn de afgelopen maanden door de collegevoorzitters uitgebroed onder leiding van ex-onderwijsminister Loek Hermans. ,,Bundelen de TU’s hun krachten niet zelf, dan dwingt de natuur ze straks tot een koude sanering.”

Delft, Twente en Eindhoven staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk, als we Loek Hermans mogen geloven. Trefwoorden: vergaande samenwerking, en bundeling van onderwijs en onderzoek. Met de traditie van elkaar vliegen afvangen zal radicaal worden gebroken. De drie TU’s gaan zich gedragen als waren zij één universiteit, zij het met drie verschillende namen en besturen. De eerste plannen hiertoe belandden deze week op de mat van Staatssecretaris voor hoger onderwijs Annette Nijs. Het wordt een ‘majeure operatie’, zegt Hermans.

De drie TU’s hebben als eerste stap een voorlopige inventarisatie en vergelijking van hun bestaande masteropleidingen gemaakt. Het zijn er 51, nu nog allemaal onder een eigen vlaggetje. ,,De masters in Twente, Eindhoven en Delft die veel op elkaar lijken, worden samengevoegd tot één master (één Croho-registratie), met aan iedere TU specifieke specialisaties”, zegt Hermans. ,,Op die manier wordt het aantal masteropleidingen al teruggebracht van 51 tot 28.” Alle masters komen onder de coördinerende paraplu van de nieuw op te richten 3 TU Graduate School.

Door de ingangseisen voor alle masters expliciet en transparant te formuleren en op internet te zetten, weet iedere TU-bachelorstudent straks precies welke vakken hij moet volgen om toegelaten te worden. ,,In principe kan iedere TU-bachelorstudent straks iedere TU-masteropleiding gaan volgen”, zegt Hermans. Al zullen in sommige gevallen (van architectuur naar natuurkunde bijvoorbeeld) veel deficiënties moeten worden weggewerkt. Dat kan voor een belangrijk deel in de vrije keuzeruimte binnen de bachelors: de minor.

De doorzichtige, gezamenlijke bachelor-masterstructuur moet meer studenten naar de TU’s trekken en de uitval fors verkleinen. Hermans: ,,Het probleem is dat je nu al op de middelbare school voor een specialistische studie moet kiezen. Veel studenten komen er in de loop van hun studie achter dat ze eigenlijk een andere techniekstudie hadden willen doen, maar zitten nu gevangen. Zij kiezen straks veel makkelijker de keuzevakken en vervolgmaster die ze willen.”

Wat de brede bacheloropleidingen betreft, zal vermoedelijk weinig tussen de drie TU’s geschoven gaan worden. Maar de specialistische masters, dat wordt een ander verhaal. Zinloze doublures moeten verdwijnen, zegt Hermans. ,,In onderling overleg binnen de 3 TU Graduate School zullen de TU’s afspreken wat waar komt.” Omdat de masteropleidingen direct gekoppeld worden aan het wetenschappelijk onderzoek, zullen ook hier verschuivingen tussen de drie universiteiten optreden.

Pijn

Concrete verschuivingen worden in de brief aan staatssecretaris Nijs niet genoemd. Hermans belooft dat in de tweede brief (vermoedelijk oktober) wel concrete plannen ontvouwen worden. Sommige wetenschappelijke groepen zullen verdwijnen, sommige zullen verhuizen. ,,Deze operatie zal zonder meer pijn gaan doen”, waarschuwt Hermans.

Naast pijn zal het in eerste instantie ook (veel) geld kosten. En deze ’transitiekosten’ moet het ministerie betalen, vinden de drie TU’s. Hoeveel geld precies nodig is, weet Hermans nog niet. ,,Voor een paar dubbeltjes lukt het niet, maar ik weet ook dat 100 miljoen euro aan de staatssecretaris vragen geen zin heeft.”

Onrealistisch is het verzoek om geld aan Nijs zeker niet, meent Hermans. ,,Het is niet onwaarschijnlijk dat het nieuwe kabinet budgetten vrij maakt om te investeren in onderzoek. Ons plan speelt hier in feite op in, want als ex-minister weet ik dat de politiek niet graag investeert zonder concrete plannen voor de besteding van het geld.”

Geld is overigens niet het enige wat de drie TU’s aan Nijs vragen. Ze willen ook dat de staatssecretaris voorkomt dat andere Nederlandse universiteiten ‘in gaatjes springen’ die ontstaan op het moment dat de TU’s met hun transformatieproces bezig zijn. Hermans: ,,Een willekeurig, gefingeerd voorbeeld: stel dat de TU’s beslissen om informatica in Twente te concentreren. Dan kan het niet zo zijn dat bijvoorbeeld Amsterdam denkt: ha, Delft en Eindhoven stoppen met informatica, laten wij snel een nieuwe informaticaopleiding starten om die studenten te trekken.” Een verbod hiertoe hoeft van Hermans alleen te gelden in de periode van ‘verbouwing’ van de drie TU’s, daarna niet meer.

Bij het uitbroeden van de plannen is ook gesproken met een aantal belangrijke captains of industry, zegt hij. Zij dringen al langer aan op vergaande samenwerking tussen de TU’s. Maar het woord fusie waarvoor sommigen openlijk hebben gepleit, neemt Hermans bewust niet in de mond. ,,Het gaat om de uitdrukkelijke wil tot vergaande samenwerking, niet om de structuur. Een fusie is niet nodig.”

En die wil is er volgens Hermans, omdat de college van besturen van de drie TU’s inzien dat het niet anders kan. Hermans: ,,Stil zitten is geen optie. Als de TU’s de krachten niet bundelen en keuzes maken, dan doet de natuur dat straks voor ze, de internationale concurrentie. En dat zou een heel koude sanering worden.”

De brief aan Nijs krijgt in oktober en januari een vervolg. Dan zal volgens Hermans concreet worden hoe onderwijs en onderzoek worden geherstructureerd. De implementatie van de plannen begint in september 2004. ,,Dat zal in kleine stapjes gaan. Je kunt veertig jaar onderwijspolitiek niet in een paar maanden harmoniseren.”