Desgevraagd

Een dag later was de tunnel al onbruikbaar, door een lek in een waterleiding.

,,Als de tunnel in de klei is gegraven, kan die best waterdicht zijn geweest, want stevige klei is ondoorlatend genoeg. Bovendien is de grondwaterstand in Berlijn een stuk lager dan in Nederland. Maar ja, als er geen water in kan, kan er dus ook geen leidingwater uit”, zegt ir. G.A. Arends van de sectie Ondergronds Bouwen desgevraagd. Aan het lekken van de waterleiding viel weinig te doen, vermoedt de tunnelbouwer. ,,Die leidingen worden berekend op druk van binnen en van buiten. Door het wegvallen van de gronddruk, kan die best gesprongen zijn. Misschien hebben ze ‘m ook wel beschadigd tijdens het graven.”

Een meter per dag voortgang is niet erg snel, weet Arends. ,,Maar misschien konden de studenten er alleen ’s nachts aan werken en er mocht waarschijnlijk ook niet veel lawaai worden gemaakt. Klei kan heel hard zijn, dus met alleen een schopje, een beiteltje en een hamertje is de aanleg nog een hele prestatie.”

Konijnen

De tunnel kan niet aangelegd zijn in het gedeelte van Berlijn waar de ondergrond uit zand bestaat, stelt Arends. ,,Konijnen en vossen kunnen holen hebben in zand, maar een tunnel voor mensen heeft een te grote diameter”, legt de ondergronds bouwer uit. Op zes meter diepte was de belasting van het bovenliggende zand te groot geweest en zouden de wanden instorten. ,,Bovendien is zand juist goed waterdoorlatend. Je kunt immers ook geen gat graven op het strand, zonder dat het vol water komt te staan.”

In Nederland wordt in de boormachine al bekleding aangebracht op de tunnelwand, want als de wanden onbeschermd blijven, stort de gang direct in. In Londen is het wel mogelijk tunnels gewoon uit te graven door de ‘London Clay’. Na het tunnelen, bijvoorbeeld voor de metro, wordt op de wand beton gespoten. Dat oogt beter en het kan lekwater tegenhouden. Soms wordt voor het spuiten wapening aangebracht, zodat ook zettingen kunnen worden opgevangen. Deze ‘New Austrian Tunneling Method’ is niet bepaald nieuw meer, in de Alpen worden ook al jaren op deze manier tunnels aangelegd.

Arends: ,,Een jaar of drie geleden ging het fout in Londen. Toen dachten ze dat ze nog in de klei zaten, maar zaten ze al in het grind. Dus stortte de zaak in.”

Nadat een twintigtal West-Berlijnse studenten vier maanden had gegraven aan de 126 meter lange tunnel op zes meter diepte, konden 29 mensen onder de Muur door ontsnappen aan het communistische regime. Een dag later was de tunnel al onbruikbaar, door een lek in een waterleiding.

,,Als de tunnel in de klei is gegraven, kan die best waterdicht zijn geweest, want stevige klei is ondoorlatend genoeg. Bovendien is de grondwaterstand in Berlijn een stuk lager dan in Nederland. Maar ja, als er geen water in kan, kan er dus ook geen leidingwater uit”, zegt ir. G.A. Arends van de sectie Ondergronds Bouwen desgevraagd. Aan het lekken van de waterleiding viel weinig te doen, vermoedt de tunnelbouwer. ,,Die leidingen worden berekend op druk van binnen en van buiten. Door het wegvallen van de gronddruk, kan die best gesprongen zijn. Misschien hebben ze ‘m ook wel beschadigd tijdens het graven.”

Een meter per dag voortgang is niet erg snel, weet Arends. ,,Maar misschien konden de studenten er alleen ’s nachts aan werken en er mocht waarschijnlijk ook niet veel lawaai worden gemaakt. Klei kan heel hard zijn, dus met alleen een schopje, een beiteltje en een hamertje is de aanleg nog een hele prestatie.”

Konijnen

De tunnel kan niet aangelegd zijn in het gedeelte van Berlijn waar de ondergrond uit zand bestaat, stelt Arends. ,,Konijnen en vossen kunnen holen hebben in zand, maar een tunnel voor mensen heeft een te grote diameter”, legt de ondergronds bouwer uit. Op zes meter diepte was de belasting van het bovenliggende zand te groot geweest en zouden de wanden instorten. ,,Bovendien is zand juist goed waterdoorlatend. Je kunt immers ook geen gat graven op het strand, zonder dat het vol water komt te staan.”

In Nederland wordt in de boormachine al bekleding aangebracht op de tunnelwand, want als de wanden onbeschermd blijven, stort de gang direct in. In Londen is het wel mogelijk tunnels gewoon uit te graven door de ‘London Clay’. Na het tunnelen, bijvoorbeeld voor de metro, wordt op de wand beton gespoten. Dat oogt beter en het kan lekwater tegenhouden. Soms wordt voor het spuiten wapening aangebracht, zodat ook zettingen kunnen worden opgevangen. Deze ‘New Austrian Tunneling Method’ is niet bepaald nieuw meer, in de Alpen worden ook al jaren op deze manier tunnels aangelegd.

Arends: ,,Een jaar of drie geleden ging het fout in Londen. Toen dachten ze dat ze nog in de klei zaten, maar zaten ze al in het grind. Dus stortte de zaak in.”