Delftse onderzoeker start onderzoek naar fagentherapie

De virussen waar moleculair microbioloog dr. Stan Brouns van de afdeling Bionanoscience (TNW) zulke hoge verwachtingen van heeft zijn bacteriofagen, de natuurlijke vijanden van bacteriën. Bacteriën evolueren, dat is het probleem met antibioticagebruik. Maar fagen evolueren mee met hun prooi.

Er bestaan duizenden soorten bacteriën, en voor iedere soort bacterie kun je tientallen bijbehorende bacteriofagen vinden in de natuur. Vooral rioolwater is een goede plek om op zoek te gaan naar nieuwe en mogelijk therapeutische bacteriofagen.

‘Faagtherapie berust niet op wonderen’

“Op dit moment ontbreken nog klinische studies naar de effectiviteit van fagen”, schrijft Brouns op een website die hij onlangs heeft gelanceerd. “Maar faagtherapie heeft een solide wetenschappelijke basis en berust dus niet op wonderen.”

Afgelopen dinsdagavond was de website vastgelopen. Waarschijnlijk als gevolg van het grote aantal bezoekers. Brouns figureerde namelijk in een uitzending van het AVRO/TROS-programma ‘Dokters van morgen’ die gewijd was aan fagentherapie. Het Brounslab doet veel onderzoek naar fagen.

‘Ga naar Tbilisi’

Heb je een infectie die maar niet over wil gaan met antibiotica, ga dan naar het Eliava fagentherapiecentrum in Tbilisi, Georgia, vertelde Brouns in de uitzending. Dat instituut heeft al tachtig jaar ervaring met de techniek. ‘Dokters van morgen’ volgde enkele Nederlandse patiënten die daar succesvol werden behandeld.

Aanwijzingen dat de therapie werkt stapelen zich op. Maar omdat dit nog niet in grote klinische studies is aangetoond wordt faagtherapie in Nederland en in de rest van Europa niet erkend als officiële behandeling. Bacteriofagen mogen nu alleen in uiterst zeldzame gevallen aan patiënten worden toegediend, als ze op sterven na dood zijn en antibiotica geen soelaas meer kunnen bieden. Dat moet veranderen, vindt Brouns. Hij wil faagtherapie verder ontwikkelen en heeft daarvoor drie miljoen euro nodig.

In de vergetelheid

“Bacteriofaag therapie wordt al honderd jaar succesvol gebruikt voor de behandeling van bacteriële infecties”, schrijft Brouns. “In ons land is deze vorm van therapie in de vergetelheid geraakt na de ontdekking van antibiotica, maar in de Sovjet Unie en Polen is deze methode in de laatste vijftig jaar verder verfijnd. Ook zijn daar grote verzamelingen bacteriofagen aangelegd die gebruikt kunnen worden voor therapeutische doeleinden.”

Brouns wil met het geld een start maken met reeks doelen; een bacteriofaagcollectie aanleggen, toedieningsmethoden testen, een diagnosecentrum opzetten, een faciliteit starten om bacteriofagen op grote schaal te kweken en lobbyen bij medici, verzekeraars en politici. Dat is een hele waslijst voor drie miljoen. Brouns was helaas telefonisch niet bereikbaar om een toelichting te geven. 

​In Nederland mag Brouns dan voorop lopen als het gaat om fagen, onze zuiderburen hebben al een ervaringsdeskundige. Jean Paul Pirnay is hoofd van het bacteriofagenlab in het militair hospitaal Koningin Astrid in Brussel dat af en toe fagentherapie toepast als laatste redmiddel.

‘Fagen zullen bacteriën nooit helemaal verdringen’

Pirnay is ook uiterst positief over de fagen, maar wil de verwachtingen tegelijk wel wat temperen. “De keerzijde van fagen is dat ze hun bacteriën nodig hebben om voort te bestaan, en hen dus nooit volledig zullen verdringen”, zei hij vorig jaar in de krant De Standaard.

“Daarom beweren we ook nooit dat fagen antibiotica kunnen vervangen. Maar ze kunnen wel een goede aanvulling zijn. Bij gevaarlijke besmettingen met resistente bacteriën is het interessant om fagen tegelijk met antibiotica te gebruiken. Ze helpen dan om de resistente bacterie uit te putten, waardoor ze mogelijk toch weer gevoelig wordt voor antibiotica.”