[Column] Metaforen

Wat gebeurde er zowel in 2013 als in 2021? Voorzitters van belangrijke academische organisaties (Karl Dittrich van de VSNU in 2013 en Marcel Levi van NWO in 2021) vergeleken de wetenschap met topsport. Is er in de afgelopen acht jaar dan niks veranderd? Ik denk van wel. Het verschil zit er in dat, hoewel hier in 2013 ook kanttekeningen bij werden gezet, de reactie in 2021 zich beter laat omschrijven als collectieve verontwaardiging.
En hoewel collectieve verontwaardiging tegenwoordig volkshobby nummer één is, zie ik hierin toch een verandering van perspectief. Mijn inschatting is dat we de wetenschap al wel anders zien, maar dat we er nog niet de juiste woorden voor hebben.
En ik durf te stellen dat we met een betere metafoor de transitie naar de wetenschap van de toekomst zelfs kunnen versnellen. Naar het voorbeeld van minister Dijkgraaf die de ladder van het hoger onderwijs ombuigt naar een waaier, ga ik op zoek naar een nieuwe aansprekende en inspirerende metafoor voor de wetenschap.

Wat is een passende metafoor? De individuele topsporter is het duidelijk niet; wellicht dan de topsport in teamverband? Of wil er toch in elk team iemand Messi zijn? En hoe zit het met de amateursport, bestaat er ook ‘amateur’-wetenschap? De ivoren toren waar wetenschappers zich lang in hebben bevonden heeft als metafoor inmiddels een negatieve connotatie. En het staan op de schouders van reuzen geeft een wat onrealistisch beeld van de wetenschappers die ons zijn voorgegaan.

Of wil er toch in elk team iemand Messi zijn?

In de podcast ‘Aan de top’ van de Jonge Akademie hoorde ik over de top van een berg, die in stand gehouden wordt door de rest van de berg (gevoed met smeltwater afkomstig van de top). Maar, zo werd ook benoemd, aan de top van een berg is niet voor iedereen plek en door het lezen van de roman Zuurstofschuld besefte ik dat het bereiken van de hoogste toppen bovendien een behoorlijke onmenselijk exercitie is. Overigens is dit niet de enige berg-metafoor die ik ben tegengekomen; in een AWTI-advies wordt een ‘hoogvlakte met pieken’ genoemd, maar daar kan ik me weinig bij voorstellen.

Misschien moeten we voor inspiratie terug naar oudere beelden zoals Archimedes die in bad ligt of Newton die dagdromend naar een appelboom staat te kijken, hoewel dat natuurlijk strikt genomen geen metaforen zijn. Beide beelden roepen wel een bepaalde rust op die in de academische wereld tegenwoordig vaak gemist wordt.

Ik heb het antwoord niet, maar ik gooi een paar balletjes op: is het misschien een speeltuin, een zandbak of een schoolplein? Een orkest of ander muzikaal ensemble? Een reis, avontuur of ontdekkingstocht met een kaart of de Lonely Planet op zak (eerder onderzoek) en een gids (hoogleraar), waarbij je altijd op zoek bent naar de onbewandelde paden? Een team superhelden zoals de Avengers of X-men die, elk met hun eigen superkracht, gezamenlijk de wereld redden? Of zat de TU Delft met de ‘tuinmetafoor’ uit het strategisch kader al op de juiste weg en moeten we deze metafoor enkel breder onder de aandacht brengen?

Ik weet het niet, en daarom sluit ik af met een oproep aan jullie allen: heb jij een idee voor een passende en inspirerende metafoor? Laat het me dan weten en misschien wordt dit dan wel een tweedelige column.

• Podcast ‘Aan de top’ (Spotify)
• TU Delft Strategisch kader 
• AWTI-advies: Boven het maaiveld

Birgit van Driel is sinds 2021 beleidsmedewerker bij de directie strategic development. Ze is terug van weggeweest op de TU Delft waar ze in 2006 begon met studeren en de faculteiten IO (eerste jaar), TNW (bachelor) en 3mE (PhD) heeft aangedaan. Na haar PhD is ze strategieconsultant geweest bij Kearney en program officer bij NWO-TTW.