[Column] Echte wetenschap

De gereformeerde partij vindt het terecht dat studenten drieduizend euro extra collegegeld gaan betalen als ze meer dan een jaar uitlopen in hun bachelor- of masteropleiding. Maar het gaat te ver om die ‘langstudeerboete’ aan de huidige studenten op te leggen, zegt de SGP vandaag in gratis dagblad Spits. “We vinden dat de rechtsbescherming van de huidige studenten erg wordt losgelaten”, aldus een woordvoerder.

De regering heeft de steun van de SGP niet nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer: VVD, CDA en PVV hebben samen genoeg zetels. Maar in de Eerste Kamer liggen de verhoudingen momenteel anders. Zelfs met steun van de SGP komt de regering daar een stem te kort. Als de SGP afhaakt, wordt het vrijwel onmogelijk om de wet langs de senaat krijgen.

De partij sluit zich aan bij de kritiek dat huidige langstudeerders de maatregel niet hebben zien aankomen. Ze kunnen hun studiegedrag uiteraard niet achteraf aanpassen.

Gisteren kondigden studentenorganisaties aan dat ze naar de rechter zullen stappen als de plannen doorgang vinden. Ze voelen zich gesteund door een rapport van advocatenbureau Stibbe. Dat stelt onder meer dat Zijlstra’s boete in strijd is met internationale verdragen.

Gevestigde wetenschappers zouden zich verschansen in hun bastions van traditionele opvattingen uit angst voor revolutionaire denkbeelden die het door hen zorgvuldig gecreëerde wereldbeeld op zijn kop zouden zetten. “Jij zit opgesloten in een stalen kooi waarvan je de sleutel hebt ingeslikt”, is mij weleens verweten.

Dat de werkelijkheid anders is, werd onlangs bewezen in de discussie over neutrino’s die sneller zouden reizen dan licht. Neutrino’s die van Zwitserland naar Italië werden geschoten, over een afstand van 730 kilometer, kwamen 60 nanoseconden eerder aan dan licht. Het experiment was heel nauwkeurig uitgevoerd, en de data leken te kloppen. Toch was er, behoudens een enkele zonderling, geen serieuze fysicus die geloofde dat dit waar kon zijn. De speciale relativiteitstheorie van Einstein houdt al meer dan honderd jaar stand onder de meest uiteenlopende omstandigheden. Keer op keer blijken voorspellingen op basis van deze theorie extreem nauwkeurig uit te komen. Als er daadwerkelijk deeltjes zijn die sneller dan het licht kunnen reizen, dan ligt een van de belangrijkste fundamenten van de natuurkunde aan gruzelementen. Ik kan met mijn bescheiden kennis van zaken niet overzien wat de consequenties zouden zijn, maar ik heb het een keer proberen uit te leggen door het te vergelijken met de hypothese dat je ouder bent dan je vader. “Dat kan natuurlijk helemaal niet!” zei mijn gesprekspartner volmondig. Hij vond het eigenlijk volstrekt belachelijk. “Dan weet je nu een beetje hoe natuurkundigen zich voelen als iemand beweert dat neutrino’s de lichtsnelheid kunnen overschrijden”, antwoordde ik. “Want ook dat is zó ondenkbaar dat we ervan overtuigd zijn dat het onmogelijk is. Het moet een subtiele meetfout zijn, en we blijven het experiment herhalen en de data bestuderen tot we de oplossing hebben gevonden.”

Dat was een maand geleden. Inmiddels is het mysterie opgelost. Een slechte glasvezelkabel blijkt de oorzaak te zijn geweest van de onjuiste metingen. Natuurlijk wordt het experiment straks herhaald met goed functionerende apparatuur, en dan zal blijken dat neutrino’s niet sneller reizen dan licht. Eind goed, al goed. De gevestigde wetenschap heeft weer gewonnen.

De moraal van dit verhaal is dat de wetenschap wel degelijk open staat voor nieuwe ideeën, zelfs als die in strijd zijn met de grondslagen van onze huidige kennis. Want alleen zo breng je de wetenschap voorwaarts. Maar we hanteren wel het adagium van Carl Sagan: Extraordinairy claims require extraordinairy proof. Niets is per definitie onmogelijk, maar veel dingen weten we verdomd zeker omdat het al miljoenen malen experimenteel is bevestigd. In de praktijk blijkt dan ook dat de meeste ‘revolutionaire ideeën’ geen stand houden zodra we ze onderwerpen aan de wetenschappelijke methode. Dat is nu eenmaal de manier waarop we theorieën verifiëren dan wel falsificeren. Beweringen die zich niet langs die meetlat laten testen, kunnen best heel mooi, lief, intrigerend, ontroerend, fantastisch, spiritueel, geestverruimend, hartverwarmend en fascinerend zijn, maar ze zijn helaas niet wetenschappelijk.

Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.