Chip assisteert voor het eerst bij operatie

Arts en promovendus Frédérique Meeuwsen werkte twee jaar aan een test met zogenaamde Radio Frequency Identification (RFID)-gechipte instrumenten. Met RFID-chips kun je op afstand informatie overdragen. Ze zitten onder meer op betaalpasjes en de OV-chipkaart. Door deze chips op medische instrumenten te plaatsen, kun je bijvoorbeeld zien in welke fase een operatie is en of alle benodigde instrumenten aanwezig zijn. 

Meeuwsen wilde zulke gechipte instrumenten tijdens een echte operatie (laparoscopische behandeling van een liesbreuk) in een echte operatiekamer bij een echte patiënt toe laten passen. Dat was nog nooit eerder gedaan. 

Om dit te kunnen doen, was toestemming van onder meer het bestuur van het ziekenhuis, de medisch-ethische commissie en de sterilisatiedienst nodig. Meeuwsen werkte in de voorbereiding samen met de onderzoeksgroep instruments & bio-inspired technology (faculteit 3mE), het chirurgische onderzoeksteam van het Reinier de Graaf ziekenhuis, en met Van Straten Medical, leverancier van chirurgische instrumenten. Ze had dus met veel mensen te maken. 

Getagde instrumenten. (Foto: Jos Wassink)

 

 

“Een week voordat mijn contract afliep vielen alle puzzelstukjes in elkaar”, vertelt Meeuwsen. Ze is basisarts en promovendus bij biomechanical engineering (3mE) en was in staat om alle partijen, medisch en technisch, op één lijn te krijgen. ” Ik voelde me als een spin in het web”, zei ze. “Ik heb er erg van genoten dat ze me alle vrijheid en verantwoordelijkheid toevertrouwden.”

Het onderzoek naar een efficiëntere doorstroming op de operatiekamer heeft al een lange historie. Universitair hoofddocent dr.ir. John van den Dobbelsteen leidt het onderzoek. Hij ziet het volgen van gechipte instrumenten als onderdeel van een digitaal trackingsysteem met de naam Safe Surgical Signature.

Zeven jaar geleden konden alleen grotere instrumenten of kasten gelabeld worden met RFID chips, die toen zo groot waren als een pillendoosje. Kleinere instrumenten werden toen gelabeld met gekleurde ringen of met barcodes.

RFID-chips worden steeds kleiner. (Foto: Jos Wassink)

Nu zijn de chips kleiner dan een vierkante millimeter, en inclusief beschermende coating niet groter dan een Norittabletje. Omdat ze zo klein zijn, kun je ze op elke afzonderlijke schaar, tang of draadvoerder aanbrengen en taggen.

Gemonteerde RFID chip. (Foto: Jos Wassink)

Masterstudent Jeroen Koffeman heeft een aantal stalen fittings ontworpen om chips op diverse instrumenten te kunnen bevestigen. Een lastige klus, want de chip moet niet in de weg zitten, maar wel bestand zijn tegen de hitte en de stoom van de sterilisatie. Van Straten Medical heeft een complete set aan gechipte instrumenten ontwikkeld als prototype.

Tijdens de operatie hingen RFID-antennes, een soort grote, platte spoelen, aan infuuspalen naast de operatietafel. Zo werden alle instrumenten geregistreerd die in en uit het operatiegebied komen.

Eén van de ideeën achter Safe Surgical Signature is dat uit de automatische registratie van instrumenten de fase van de operatie kan worden afgeleid. Zodra er gehecht wordt bijvoorbeeld, loopt de operatie op z’n eind. Personeel buiten de OK weet dan dat ze de volgende patiënt kunnen voorbereiden.

Ook kan het systeem gebruikt worden om te kijken of alle instrumenten voor de geplande operatie aanwezig zijn, en of alles weer terug is na afloop.

Van Straten ziet nog een andere toepassing. Van gechipte instrumenten is precies bij te houden hoe vaak ze gebruikt zijn, en dus of ze aan onderhoud of aan vervanging toe zijn.

Ondanks de vele mogelijke toepassingen zal het gebruik van gechipte instrumenten voorlopig nog geen gewoonte worden in het Delftse ziekenhuis, verwacht Meeuwsen. De demonstratie heeft laten zien dat automatische monitoring van gechipte instrumenten tijdens een operatie mogelijk is. Op zich is dat een belangrijke stap op weg naar de digitale operatiekamer van de toekomst.

• Frédérique Meeuwsen, Safe Surgical Signatures,  PhD supervisors Prof. Jenny Dankelman en dr. John van den Dobbelsteen, 29 mei 2019, 12:00 Senaatszaal Aula