​Analyse: maatwerkdiploma kan leiden tot elite-universiteiten en afvoerputjes

Een havist kan straks exacte vakken op vwo-niveau doen als hij een wiskundeknobbel heeft, of juist op vmbo-niveau als hij geen gevoel voor getallen heeft. En vwo’ers kunnen gerust één of twee struikelvakken op havo-niveau gaan doen. Zulke leerlingen krijgen een ‘maatwerkdiploma’. Als het aan de Tweede Kamer ligt, wordt dit volgend schooljaar al mogelijk.

Het is een sympathiek plan, bedoeld om het beste in leerlingen naar boven te halen. Het zou alleen wel grotere gevolgen kunnen hebben dan voorzien. De logische volgende stap is dat universiteiten en hogescholen nieuwe criteria gaan opstellen voor de toegang tot hun opleidingen.

Want een paar vakken op een hoger niveau is natuurlijk geen probleem, maar op lager niveau? Is er nog sprake van een vwo-diploma als iemand één vak op havo-niveau doet? En waar ligt de grens?

Voor een studie als geschiedenis of rechten hoeft iemand misschien helemaal geen wiskunde op vwo-niveau te hebben gevolgd, maar het zou kunnen dat sommige universiteiten daar anders over denken. En misschien blijken sommige hogescholen straks coulanter dan andere als havisten een paar vakken op vmbo-niveau afronden.

Het kan haast niet anders, het maatwerkdiploma vraagt ook om maatwerk in de toelating tot het hoger onderwijs. Sommige onderwijsinstellingen zullen bijna iedereen toelaten, andere zullen strenger zijn.

Het past in de tendens dat universiteiten en hogescholen meer rekening moeten houden met de wensen van studenten (flexibel hoger onderwijs) en in de roep om meer hoogopgeleiden (vooral in de techniek), maar ook bij de eis dat onderwijsinstellingen zich meer moeten ‘profileren’.

Nederland lijkt op het Engelse systeem af te stevenen, dat veel grotere niveauverschillen tussen onderwijsinstellingen kent. Leerlingen zitten in Engeland vijf jaar op de middelbare school en doen daarna twee jaar vakken op A-level, waarna ze naar het hoger onderwijs kunnen. Voor sommige instellingen hebben jongeren meer vakken op A-level nodig dan voor andere, en bepaalde vakken leggen meer gewicht in de schaal.

Dit systeem biedt elite-universiteiten als Oxford en Cambridge bovendien de mogelijkheid om de beste studenten eruit te pikken. Zij eisen de hoogste scores, waarna ze nog nader selecteren op motivatie en talent. Daar zou het ook in Nederland steeds meer naartoe kunnen gaan.