Als het kabinet valt: winnaars en verliezers

Voor een grote groep studenten betekent een eventuele val van het kabinet Rutte goed nieuws. Wanneer een kabinet demissionair is, kunnen de Eerste en Tweede Kamer onderwerpen ‘controversieel’ verklaren: daarover worden dan geen besluiten genomen voordat er een nieuw kabinet is. Dat zou best eens kunnen gebeuren met het wetsvoorstel ‘studeren is investeren’.



Want Zijlstra’s plannen om de basisbeurs in de master af te schaffen en het ov-reisrecht in te korten zijn omstreden bij de oppositie. De Tweede Kamer moet er nog over debatteren, maar als het kabinet Rutte valt, is het onzeker of dat doorgaat. Dat zou betekenen dat de aangekondigde maatregelen niet vanaf september gaan gelden.



De langstudeerboete gaat niet van tafel, want die is vorig jaar al goedgekeurd door de Tweede en Eerste Kamer. Hij wordt vanaf september geheven, ook bij deeltijdstudenten die meer dan een jaar zijn ‘uitgelopen’. Wel beloofde staatssecretaris Zijlstra een kritische Eerste Kamer om vóór 1 april met een plan voor deeltijdstudenten te komen. Die worden volgens de senatoren onevenredig hard getroffen. Maar als de Catshuisonderhandelingen voor die tijd definitief doodlopen, zal er voor de deeltijders weinig veranderen.



Ook de hogescholen en universiteiten gaan wat merken van een kabinetsval. Zij zijn druk bezig met het formuleren van prestatieafspraken en profileringsvoorstellen, maar het is de vraag of dat dan allemaal nog nodig is. Zijlstra wil zeven (en op termijn twintig) procent van de bekostiging afhankelijk gaan maken van de prestaties van hoger onderwijs instellingen. Om dat te regelen moet er eerst nog een maatregel van bestuur langs de Raad van State en de Tweede Kamer.



Regeringspartij CDA is echter zeer kritisch over de prestatieafspraken. Bovendien werd er deze week een motie van CDA, ChristenUnie en SGP aangenomen waarin staat Zijlstra zijn plannen in een wetsvoorstel moet vastleggen als de Raad van State juridische bezwaren heeft tegen de maatregel van bestuur. Dat krijgt hij alleen voor elkaar, als het kabinet blijft zitten.

Er was niet genoeg steun voor een snelle invoering van de plannen, erkennen de bewindslieden in de brief aan de Tweede Kamer die ze woensdagavond verstuurden. Ze willen tegemoet komen aan de zorgen die binnen en buiten het parlement leven, schrijven ze.

De kosten van het uitstel (370 miljoen euro) worden opgevangen binnen de OCW-begroting. Er gaat minder geld naar de voorgenomen prestatiebeloning voor leraren, de maatschappelijke stage en de ontwikkeling van centrale toetsen in het basis- en voortgezet onderwijs en mbo. De precieze uitwerking volgt in de Voorjaarsnota.

Naast de langstudeermaatregel en de korting op het hoger onderwijs “temporiseert” het ministerie ook de omstreden bezuinigingen op passend onderwijs.

De bewindslieden benadrukken dat uitstel van de plannen geen afstel betekent. “De te behalen doelen uit het regeerakkoord blijven onverminderd van kracht.” Maar betrokkenen hebben nu meer mogelijkheden om zich voor te bereiden op wat komen gaat.

Vandaag debatteert de Tweede Kamer met Zijlstra over de langstudeermaatregelen. De oppositie, die woensdag verheugd op het uitstel reageerde, blijft fel gekant tegen het wetsvoorstel.