‘Afhankelijkheid EU van Russisch gas al bijna gehalveerd’

Europa betrok tot voor kort voor 40 procent van het aardgas uit Rusland. Dat is afgelopen jaar teruggelopen tot zo’n 25 procent, ziet prof.dr. Kornelis Blok (faculteit Techniek, Bestuur en Management) in cijfers van de Europese economische denktank Bruegel. Zo kwam een paar weken geleden van de 90 TWh aan aardgasimport nog maar 18 TWh van Gazprom. Dat is 20 procent. Hoe is dat zo gekomen?

Halverwege vorig jaar (vanaf weeknummer 26) zette een daling in van de Europese gasimport uit Rusland. Import uit Noorwegen werd verder opgeschroefd tot het maximaal haalbare, en ongeveer een maand later volgde een toename in LNG om het gat van Gazprom te vullen. 

Russisch minimum
Blok: “Het begon al een paar maanden geleden. De gasprijzen begonnen in oktober te stijgen. Dat kwam doordat Rusland aan zijn contractuele verplichtingen voldeed, maar niet veel meer gas leverde dan het minimum. Dat veroorzaakte tekorten op de Europese markt, waardoor de prijzen stegen naar 80 tot 100 euro per megawattuur. Gastankers op weg naar het Verre Oosten verlegden midden op de oceaan hun koers naar Europa omdat ze hier meer geld konden krijgen voor hun lading. Met zulke hoge prijzen was Europa de eerste markt voor LNG (liquid natural gas ofwel vloeibaar aardgas – red.).”

Op tientallen plaatsen in Europa staan intussen LNG-terminals, of worden bestaande havens uitgebreid. Operationele terminals draaien momenteel op volle kracht. Op korte termijn is dus geen extra LNG-import te verwachten, op langere termijn wel. Kunnen we op korte termijn de vraag verminderen?

^{Europa is al flink bezig de LNG-capaciteit uit te breiden. (Bron: Europese Commissie)}

Een gat van 25 procent
Blok: “Het bekendste voorbeeld van de vraag verminderen, is de thermostaat een graadje lager zetten. Samen met andere kleine maatregelen scheelt dat ongeveer 10 procent in het gasverbruik. Dat geldt voor huishoudens. Vergelijkbare dingen zou je kunnen doen in andere sectoren zoals kantoren, scholen en ziekenhuizen. Als we kans zien om het verbruik met 10 procent terug te brengen dan is dat een substantiële bijdrage aan het verminderen van de energieafhankelijkheid van Rusland.”

Maar dan nog houdt Europa een tekort. “Daarom is het nu geen goed idee om kerncentrales te sluiten”, meent Blok. Zelfs kolencentrales zouden langer open kunnen blijven. “Dat klinkt vreemd uit mijn mond, daarvan ben ik me bewust”, zegt Blok. “Die maatregel valt voor mij in dezelfde categorie als meer gas uit Groningen halen: noodmaatregelen. Een meer structurele oplossing is de versnelde plaatsing van zonnepanelen, dat is één van de weinige energietechnieken met een heel korte doorlooptijd.”

Het belangrijkste is nu een nationale regie op energiebesparing. Blok zou graag zien dat de minister-president gebruikmaakt van het huidige momentum om onafhankelijk te worden van Russisch gas.

^{De thermostaat een graad lager scheelt zo’n 10 procent aardgasverbruik. (Foto: Jos Wassink)}

“We kunnen snel 10 procent op ons gas besparen maar het is niet eenvoudig om iedereen zover te krijgen om daaraan mee te doen. De bereidheid is momenteel wel groot, maar daar moet een gecoördineerde actie op komen. Nu moet Rutte voor de troepen gaan staan en zeggen – zoals hij ook bij corona gedaan heeft – dit is nu echt nodig mensen, dit moeten we gaan doen.”

‘Als de EU gedwongen of bereid is de kosten te dragen, moet het mogelijk zijn het Russische gas al voor de volgende winter te vervangen zonder dat de economische activiteit wordt verwoest, de mensen bevriezen of de elektriciteitsvoorziening wordt onderbroken’, concludeert denktank Bruegel in een recente analyse.  ‘Maar in de praktijk zullen tientallen verordeningen moeten worden herzien, gebruikelijke procedures en operaties opnieuw moeten worden bekeken, veel geld snel moeten worden uitgegeven en moeilijke beslissingen moeten worden genomen. In veel gevallen zal de tijd te kort zijn voor perfecte antwoorden.’